Жалпы орта білім беру деңгейінің «Жаратылыстану»

20) 
Қазақстан 
Республикасы 
халықтарының 
ұйымшылдыққа, 
ынтымақтастыққа жəне нығаюға жетуіндегі Қазақстан халқы Ассамблеясының 
рөлін; 
21) 
Жер 
шарындағы 
негізгі 
нəсілдерді, 
Н.Н.Миклухо-Маклай 
зерттеулерінің қорытындыларын; 
22)  табиғатты  пайдалану,  географиялық  орта,  қоршаған  орта,  ресурспен 
қамтамасыз етілу ұғымдары туралы; 
23)  табиғат  ресурстарының  жіктелуін  (пайда  болу,  қолданылу,  сарқылу 
деңгейі  бойынша),  жекелеген  елдер  бойынша  олардың  орналасу  жəне 
шоғырлану ерекшеліктерін;  
24)  қоғам  мен  табиғат  арасындағы  байланыстың  қазіргі  кезеңдегі 
ерекшеліктерін; 
25) экологиялық проблемаларды шешудің негізгі бағыттарын; 
26)  ҒТР  ұғымы  (негізгі  белгілерін,  құрамдас  бөліктерін,  техника  мен 
технологияның  даму  жолдарын,  шаруашылық  дамуының  негізгі  бағыттарын 
жəне ҒТР жағдайында шаруашылықтың салаларын орналастыру факторларын); 
27) 
Қазақстан 
Республикасындағы 
инновациялық-индустриалдық 
реформалардың  бағыттарын  жəне  экономиканың  ғылыми-техникалық 
жаңаруын; 
28) ҒТР жағдайында адам факторының рөлін жəне сапалы білімнің жеке 
тұлғаның  қазіргі  замандағы  шаруашылыққа  маман  ретінде  бейімделуіндегі 
маңызын; 
29)  дүниежүзілік  шаруашылық,  оның  дамуының  негізгі  кезеңдері, 
халықаралық  географиялық  еңбек  бөлінісі,  халықаралық  экономикалық
 
ықпалдастық, экономиканың типтері ұғымдарын;  
30)  дүниежүзілік  шаруашылықтың  негізгі  орталықтарын  жəне  аумақтық 
айырмашылықтарын, халықаралық экономикалық байланыстың түрлерін;  
31)  дүниежүзілік  шаруашылықтың  салаларын  орналастырудың  негізгі 
заңдылықтарын жəне факторларын; 
32)  ҒТР  саланың  құрылымына,  өнеркəсіпті  орналастыруға  əсерін  жəне 
оның дамуының негізгі бағыттарын; 
33)  дүниежүзілік  өндіруші,  энергетика  жəне  өңдеуші  өнеркəсіптің 
жетекші салаларының орналасуының негізгі орталықтарын жəне аймақтарын; 
34) дүниежүзінің негізгі ауыл шаруашылық аудандарын; 
35) көліктің негізгі түрлерін жəне дүниежүзілік қатынас жолдарын; 
36) халықаралық экономикалық байланыстардың түрлерін; 
37) ТМД елдерін, көршілес, алыс шет елдер, кедендік одақ ұғымдарын; 
38)  ТМД  елдерінің  геосаяси  жəне  экономикалық-географиялық 
жағдайының өзіне тəн сипаттарын; 
39)  халықының,  табиғат  жағдайларының  жəне  ресурстарының    негізгі 
сипатын, 
ТМД 
елдері 
шаруашылығының 
жəне 
аумағының 
ішкі 
айырмашылықтарын; 
40)  ТМД  елдеріндегі  экономикалық  реформаларды  жəне  олардың 
арасындағы ықпалдастық процестерін білулері тиіс. 
21. 10 сыныптың соңында оқушылар: 
 
 

1)  терминдер,  түсініктер  жиынтығын  жəне  Жер  туралы  заңдылықтарды, 
Күн жүйесіндегі Жердің орны жайлы түсіндіре; 
2)  Жер  қабығының  заңдылықтарын  жəне  ерекшеліктерін,  терминдер, 
түсініктер жиынтығын, олардың маңызын түсіндіре; 
3)  мазмұны  жəне  қолданылуы  əр  түрлі  карталарды  оқу,  бөлімде  аталған 
нысандарды көрсету жəне карталардың өлшеуіш қасиеттерін
 
қолдана; 
4) геосаяси жағдайды сипаттай; 
5) дүниежүзі саяси картасының нысандарын қабырға картасынан көрсете 
жəне кескін картаға белгілей; 
6)  елдегі  жəне  дүниежүзіндегі  саяси  оқиғаларға,  бұқаралық  ақпарат 
құралдарының басылымдарына, мəтіндерге талдау жасау; 
7)  дүниежүзі  жəне  жекелеген  елдерді  халқының  ұдайы  өсуі,  жастық-
жыныстық  құрамы,  халықтың  тығыздығы  жəне  орналасуы,  демографиялық 
саясаты,  нəсілдік,  тілдік,  ұлттық,  діни  құрамы,  урбандалу  деңгейі 
ерекшеліктеріне қарай салыстыра; 
8)  ақпарат  көздеріне  сүйене  отырып,  табиғатты  пайдаланудың  түрлерін 
сипаттай; 
9)  Жер  шарында  минералдық  ресурстардың  таралуын  талдай  жəне  əр 
түрлі елдердің ресурспен қамтамасыз етілуін анықтай; 
10)  күнделікті  өмірдегі,  өнеркəсіптегі,  саудадағы,  көліктегі,  ауыл 
шаруашылығындағы  ғылыми-техникалық  жаңаруды  дəлелдейтін  нақты 
мысалдар келтіре; 
11)  дүниежүзілік  шаруашылықтың  жетекші  салаларын  орналастыру 
факторларын анықтай; 
12)  бұқаралық  ақпарат  құралдарының  дүниежүзі  шаруашылығы 
салаларының жағдайы туралы материалдарына талдау жасай; 
13) əр түрлі ақпарат деректерінің көмегімен дүниежүзі шаруашылығының 
салаларына сипаттай; 
14)  қабырға  жəне  кескін  карталардан  дүниежүзі  шаруашылығы 
салаларының жетекші елдерін көрсете; 
15) карталардан, сонымен қатар кескін картадан, ТМД елдерінің аумағын 
көрсете; 
16)  ТМД  елдерін,  олардың  аумағындағы  табиғат  жағдайлары  мен 
ресурстарының,  халқының  жəне  шаруашылық  ерекшеліктерінің  арасындағы 
ұқсастық пен айырмашылықты анықтау мақсатында салыстыра; 
17) 
елдердің 
жəне 
аумақтардың 
экономикалық-географиялық 
сипаттамасын құра алулары тиіс. 
 
 
5. 11-сынып оқушысының дайындық деңгейіне қойылатын талаптар 
 
22. 11 сыныптың соңында оқушылар: 
1) Азияның, Шетелдік Еуропаның, Американың, Африканың, Аустралия 
жəне  Мұхит  аралдарының  тарихи-географиялық  аймақтарын,  жетекші  елдерін 
жəне олардың астаналарын;  
 
 

2) адамзаттың ілгері басуындағы Азия өркениеттінің рөлін;
  
3)  Азия,  Шетелдік  Еуропа,  Америка,  Аустралия  жəне  Мұхит  аралдары 
елдерінің  экономикалық-географиялық  жағдайына,  табиғат  жағдайлары  мен 
ресурстарына, 
халқына, 
урбандалуына, 
АҚШ 
мегалополистеріне,  
шаруашылығына,  ішкі  айырмашылықтарына,  экономиканың  негізгі  жəне 
экспорттаушы салаларына тəн сипатын; 
4) Еуроодақ көлемінде елдердің ықпалдастығының негізгі сипатын; 
5)  шаруашылықтың  жетекші  салаларының  орналасуын  (АҚШ  негізгі 
өнеркəсіптік орталықтары мен белдеулері, елдердің негізгі өнеркəсіп жəне ауыл 
шаруашылығы аудандарын, негізгі көлік магистральдарын);  
6) алынған білім негізінде Азияның, Шетелдік Еуропаның, Американың, 
Аустралия  жəне  Мұхит  аралдарының  ірі  жəне  дүниежүзі  экономикасы  үшін 
маңызды  елдерінің  экономикалық-географиялық  ерекшелігін, «экономикалық 
тұрпаты»; 
7)  Африканың  ірі  елдерінің  экономикалық-географиялық  жағдайының, 
аймақтарының  табиғат  жағдайлары  мен  ресурстарының,  халқының, 
урбандалуының, 
аймақтар 
бойынша 
шаруашылықтың 
ішкі 
айырмашылықтарының,  елдер  экономикасының  көпсалалы  жəне  бірсалалы 
мамандану  салаларының,  олардың  халықаралық  географиялық  еңбек 
бөлінісіндегі орнының өзіндік сипатын; 
8) Африканың дамушы елдері экономикасының артта қалуының себебін; 
9)  Африканың  негізгі 
өнеркəсіптік  жəне 
ауылшаруашылықты 
аудандарын, көлік жүйесінің ерекшеліктерін; 
10)  Антарктида  жəне  Антарктиканы  қазіргі  кезеңде  зерттеудегі 
жетістіктерді, ресейлік, кеңестік, қазақстандық зерттеушілер мен ғалымдардың 
қосқан үлесін; 
11) ғылыми, мəдени, рекреациялық орталықтар мен аудандарды; 
12)  Қазақстанның  Азияның,  Шетелдік  Еуропаның,  Американың, 
Африканың,  Аустралия  жəне  Мұхит  аралдарының  жетекші  елдерімен  қарым-
қатынасын; 
13)  ғаламдық  проблемалардың  түрлерін,  мəнін,  оларды  шешудің  негізгі 
жолдарын жəне бұл проблемаларды шешудегі халықаралық ынтымақтастықтың 
маңызын;  
14) ғаламдық жəне аймақтық проблемалардың оң шешімінің мысалдарын 
білулері тиіс.  
23. 11 сыныптың соңында оқушылар: 
1)  карталардан,  сонымен  қатар  кескін  карталардан  Азияның,  Шетелдік 
Еуропаның,  Американың,  Африканың,  Аустралия  жəне  Мұхит  аралдарының 
тарихи-географиялық аймақтарын, жетекші елдерін жəне олардың астаналарын 
көрсете; 
2) Азияның, Шетелдік Еуропаның, Американың, Африканың, Аустралия 
жəне  Мұхит  аралдарының  аймақтары  мен  елдеріне  экономикалық-
географиялық сипаттама бере, алынған нəтижелерге презентация жасай;