17
бар біліктер, рукоятки, спицы и др. Тілік құрамына кірмейтін
қималар оңашаланған (2.20 сур. а, в) және қабаттасқан (2.20 сур.
б) болып бөлінеді. Қабаттасқан қималар нәрсе кескініне
орындалып, тұтас жіңішке сызықпен көрсетіледі, кескін контуры
қима орналасқан жерден үзбей сызылады (2.20 сур. б).
Оңашаланған қималар сызбаның бос жеріне (2.20 сур. а)
немесе нәрсе кескінін
үзіп,
сол
жерге
орындалуы мүмкін (2.20
сур. в). Оңашаланған
қималар тұтас негізгі
сызықпен сызылады.
Егер
қиюшы
жазықтық тесік немесе
ойықты
шектейтін
айналу
бетінің
осі
арқылы өтсе, онда тесік
немесе ойық контуры
қимада
тұтас
көрсетіледі (2.21 сурет).
2.3. Сызбаларда кездесетін шығарма элементтер
Егер нәрсенің қандай да бір бөлігі графикалық нақтылықты
қажет ететін болса, оның
шығарма
элемент
деп
аталатын қосымша кескіні
(көбінесе
үлкейтілген)
қолданылады.
Шығарма
элементті
қолданғанда кескінге сәйкес
орны тұйық тұтас жіңішке
сызықпен (шеңбер немесе
овал) көрсетіліп, реттік номері
шығарма сызық сатысына рим
цифрымен белгіленеді (2.22
сурет).
18
Шығарма элемент үстіне де дәл сол цифр қойылып, шығарма
элементтің орындалу масштабы көрсетіледі (масштабтар әртүрлі
болуы мүмкін).
2.4. Кескіндерді орындаудағы шарттылықтар мен
ықшамдаулар
Сызбалар
қарапайым
және түсінікті болу үшін,
сонымен
бірге
сызбаны
орындауда
уақытты
үнемдеу үшін 2.305 – 68
МЕСТ келесі шарттылықтар
мен
ықшамдауларды
ұсынады.
Егер кескін (көрініс,
тілік) симметриялы фигура
болса, кескіннің жартысын
(2.23 сур. А көрінісі) немесе
жартысынан көбірегін ирек
сызықпен шектеп (2.23 сур. Б
– Б тілігі) сызуға болады.
Егер нәрсенің біркелкі
орналасқан бірдей бірнеше элементі
болса, онда сызбада оның бір-екі
элементі тұтас, ал қалғандары –
ықшам
немесе
шартты
түрде
көрсетіледі (2.24 сурет).
19
Біртіндеп өту сызығы тұтас жіңішке сызықпен кескінделеді.
Бір беттің келесіге біртіндеп өту сызығы шартты түрде
көрсетіледі немесе мүлде көрсетілмейді (2.25 сурет).
Пластиналар, сонымен қатар тетікбөлшек элементтерінің
(тесіктер, фаска, ойықтар және т.б.) өлшемдері 2мм немесе одан
кіші болса, нәрсенің масштабынан ауытқып, үлкейтіліп
көрсетіледі.
Дөңгелек фланецте орналасқан тесіктерді тілікте қиюшы
жазықтыққа түспейтіндей
етіп орындау керек.
Винттер,
тойтарма
шеге,
шпонкалар,
біліктер,
шатундар,
тұтқалар
(рукоятка)
сияқты
тетікбөлшектер
бойлай тілінген тілікте
тұтас
орындалады.
Маховиктер мен тісті
дөңгелектердің
шыбықтары,
қатаңдық
қыр,
ушкалар
сиқты
тетікбөлшек
элементтеріне тілік орындағанда қиюшы жазықтық ості бойлай
орналасса, бұл бөлшектер тілікте штрихталмай көрсетіледі (2.26
сурет). Егер қиюшы жазықтық мұндай элементтерге еніне
бағытталса, онда штрихталады (үстінен қараған көріністе
ушконың жергілікті тілігі, 2.26 сурет)
Поперек қимасы тұрақты немесе заңды өзгеріп отыратын
ұзын нәрселер немесе элементтерді (біліктер, тізбектер,
20
шыбықтар, фасонды жайма, шатундар, т.б.) үзіп бейнелейді (2.27,
а.б).
Тұтас тор, өрнек, рельеф, накатка және т.б. мүмкіндігінше
ықшамдалып кескінделеді (2.27, в сурет).
Нәрсенің жазық бетін бөліп көрсету үшін тұтас жіңішке
сызықпен диагональдар жүргізсе болғаны (2.27, г сурет).
2.5.
Аксонометриялық проекциялар
Жалпы түсінік және анықтамалар. Аксонометриялық
проекция немесе аксонометрия нәрсенің бір жазықтықтағы
көрнекі кескіні.
Аксонометриялық
проекциялауда
нәрсе
өзі
тиісті
координаталар жүйесімен бірге аксонометриялық проекцияның
таңдап алынған кез – келген жазықтығына проекцияланады.
Сөйте тұра нәрсені Охyz нақты координаталар жүйесімен
байланыстырады, ал проекциялау бағыты координаталар осінің
бағытымен сәйкес келмейді және координата жазықтықтарының
біріне де параллель емес.
Аксонометриялық проекциялар параллель проекциялау
арқылы алынады, сондықтан оған параллель проекциялаудың
төмендегідей қасиеттері тән:
жалпы жағдайда түзудің аксонометриялық проекциясы түзу
болады;
егер
түзулер
өзара
параллель
болса,
олардың
аксонометриялық проекциялары да параллель болады;
Достарыңызбен бөлісу: | 
