НЕГІЗДЕРІ Дәріс мақсаты

таныстыру.

Білім адамдардың ақиқатқа айналуына бағытталған жалпы әрекетінің

тауары болып табылады. Тәжірибе деп аталатын, ғылыми және өндірістік іс-әрекеттердің, оның қоғамдық процесте адамзат санасында объективті әрекеттің көрінісін бейнелеу негізінде, адамзаттың ой-санасының білімсізден білімге қозғалыс процесін тану (познание) деп атайды. Оның мақсаты, танудың негізгі және қозғалмалы даму күшінің тәжірибе қажеттілігінде алға шығады. Адамзат табиғат күшін және оның қызметін өздеріне қою үшін табиғат заңдарын таниды, тарихи оқиғалар жүрісіне сәйкес әсер ету үшін, қоғам заңдарын таниды.

Тану тәжірибеден өсіп шығады, бірақ өзі тәжірибелік меңгеру әсеріне бағытталады. Тәжірибеден теорияға және теориядан тәжірибеге, әсерден ойға және ойдан әсерге- қоршаған әсердің адамзат қатынасының жалпы заңдылығы. Тәжірибе әркімді негізгі пунктпен және біруақытты табиғи аяқтау тану процесінің бастамасы болып табылады. Соның ішінде,тану процесі сияқты, тануды аяқтау әрқашанда салыстырмалы, ереже бойынша ғылыми ойдың дамуы дайындалған және қойылған жаңа мәселелер және жаңа тапсырмалар туады. Бұл тапсырмалар мен мәселелерді шешуде, ғылым тәжірибеден оздыру керек және соның ішінде саналы түрде оны бағыттау керек.

Қоғам қажеттілігі және заттардың бар жағдайы арасы қайшылығын адамзат тәжірибелік әрекеті шешеді. Бұл әрекет қорытындысы қоғамдық қажеттілікті қанағаттандыру болып табылады. Көрсетілген қайшылық тарихи даму тануы болып табылады және, оның диалектикасында тойтарысты (отражение) табады. Дұрыс ақиқатқа қайтарушы, барлық ғылым, нақты білімге жетуге адамзат тануы бағытталады. Тек нақты ғылыми білім ақиқат өзгертулерімен, оның ары қарай дамуын болжамдауымен адамзатқа қызмет етеді.

Нақты білімге иллюзерлік әлем көрінісін, дұрыс емес қарама-қарсылықты алдауды көрсетеді.

Нақты (истинные) білім ғалымдардың ашқан жаңалықтарының қиындығына қарамай, тәжірибе жүзінде бекітілген және объективті түрде жүзеге асатын ғылымның теориялық жағдайы мен қорытындысының заңдары түрінде жүзеге асады. Содан нақты ғылыми білім объективті болып саналады. Осымен бірге ғылыми білімнің екі түрі бар. Олар: салыстырмалы (относительное) және абсолютті білім. Салыстырмалы білім деп- бейненің объектісімен бірге кейде толық емес әрекетін көрсететін білімді айтады. Абсолюттік білім деп- бейненің объектісімен бірге әрекетін толықтай көрсететің, яғни объект турулы жалпы түсінік беретін білімді айтады. Абсолюттік білім болашақта жоғалуыда және өзгеруі де мүмкін. Соған орай, тәжірибенің тоқтаусыз дамуы білімнің абсолюттікке ауысуы мүмкіндігін айтады, бірақ абсолюттік тәжірибеде нақты білімнің объективті түрде адасуын көрсетеді.

№ 6 дәріс. ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУ ЖҰМЫСТАРЫНЫҢ САТЫЛАРЫ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМИ ЗЕРТТЕУДІҢ БАҒЫТТАРЫ