Имени с. Аманжолова

Әртүрлі ғылыми зерттеуде теория ұқсастық әдістері және моделдеу кең қолданылады. Моделдеудің объектіні тәжірибелік немесе теориялық оперировкалау әдісі сияқты анықтауға болады. Бұдан объектінің өзі зерттелмейді, танымның жеке сатыларын икемді және танымдық объектінің өзіне кейбір объективті сәйкестікте болатын көмекші өткізуші анықталған қатынасты зерттелуші объект зерттеледі, сонымен қатар объект туралы ақпараттар моделдерін зерттеуі бойынша беріледі. Мұнда шешім аппараты және талдауды қабылдау әртүрлі болып келеді, бірақ подобия критериясын құру бірдей әдістерді қажет етеді, сонымен қатар сол жағдайларды математикалық немесе сөздік формулировкамен, нақтысын заңды түрде көрсететін моделдерді айтады. Моделдер және оригиналдар параметрлерінің дәреже бойынша сәйкестігі, моделдерде және оригиналдарда болатын, қаралушы объект қатысатын, мәндердің сәйкестігін сипаттайтын, көрініс ұқсастықсінің үш түрі болуы мүмкін.

Толық емес ұқсастық- тек кеңістік немесе уақыт бойынша үрдістерді жаттаумен байланысты. Сонымен синхрондық генераторда электромеханикалық үрдістерді уақыт бойынша, машинаның ішкі геометриялық подобия жазықтығы бақылаусыз болады. Келтірілген ұқсастық- алдын-ала сандық түрде бағаланған, кейбір жіберілген, орындалып, тозуға әкеледі. Ұқсастық туралы теоремалар- кейбір жалпы заңдылыққа бағынатын барлық келтірілген ұқсастық түрлерін ұқсастық туралы теоремалар деп атайды. Ондай теоремалар үшеу. Бірінші және екіншісі алынған. Олар кейбір көріністердің параметрлер арасының қатынасын қондырыды, моделдерді құруда ұқсастықнің реализациялау жолы және көріністер арасының ұқсастықсін анықтау әдістерін көрсетпейді. Соңғы сұраққа үшінші теорема жауап береді. Ол көрініс қажет болған кезде анықтайды.

Ұқсастық және моделдеу теориясы, экспериментальдық және аналитикалық зерттеуді жүргізетін өңдеу теория негізінде табылады. Бұдан көптеген қиындықтар туады, оларды керекті деңгейде шеше алады. Бірақ ұқсастық және моделжеу жеке ғылым болып құрылмайды. Сонда да барлық моделдер гнесеологиялық жоспарда кейбір статикалық және динамикалық құрылымдар тізімінде қорытындыланады. Олар басқа жүйеде керекті құрылым сапасында қаралады. Кез келген модель бұл жасанды немесе табиғи объект болып келеді.

№10 дәріс. ЭКСПЕРИМЕНТТІК ЗЕРТТЕУ