Лауазымды тұлға
|
Міндеті
|
Елбегі
|
Бейбіт халықпен сарбаздардың арасындағы даулы мәселелерді әрбір мың шаруашылыққа тағайындаған елбегі (әкімшілік жетекшісі) шешті
|
Жасақшы
|
Көтерлісшілер үшін салықтар мен азық-түлікті жинаушылар
|
Қазынашы
|
Қаражат жөніндегі жұмыстарды басқарды
|
Сардарбек
|
Әскердің бас қолбасшысы
|
Сарбаздар
|
Ондық, жүздік, мыңдықтарға бөлінді.
|
29-билет 1. Сақтардың діни наным–сенімдері.
Сақтар аспан денелеріне табынған. Оны Томиристің Кирге айткан "Күн" атынан ант етемін деуі, Сақтардың күнге табынтанын байқатады. Тарих атасы Герадоттың жазба деректерінде сақ тайпаларының әдет- гұрып, салт-санасы, киім киюі, шаруашылығы, тамақ пісіруі сияқты іс- әрекеттерінен көптеген мағлуматтар қалдырған. Мәселен Сақтар киізден тігілген шошақ қалпақ, штан киіп қолдарына айбалта, садак, қысқа найза сияқты қару-жарақ асынатын дейді. Мал өсіруде қой, жылқы, сиыр малын көп өсіреді, ал шошқаны есірмеген, керек болса өз жерінде ондай жануардың мұлде болмауын тілеген. Аса бір қызықты хабар сақтар малдың қарнына өз етін салып оны жерге кеміп үстіне от жағып пісіретін. Мұндай жағдай қазақтарда да болған және бір қызық хабар киіз үйдің ішінде тас қыздырып оған су шашып үстіне кендір (өсімдік) салып монша жасау. Қазақтар қызған тастың үстіне адыраспан салып булап моншаға түскен. Мұндай әдеттің сонау «сырлар тереңінен соңғы кездегі қазақтарға дейін келуін бұлардың арасында этникалық байланыстың үзілмей келгендігін байкау киын емес. Герадот сақтардың үй-жайларын арба үстіне тігіп, тиеп алып көшіп жүретінін де жазады. Ал археологиялық зерттеулерде қазақ жеренің жартастарындағы суреттерде түйе, огіз, жылкы қосып жүк артып немесе киіз үй тігіп алып көшіп жүрген сақтарды көреміэ. Мұндай жағдайды ХУ-ХУІ ғғ қазақтар да көшіп жүрген деп Фазлаллах та жазған.
Ал сақтардың шошақ қалпақ киетіндерін парсы деректерінен де кездестіруге болады. Мәселен: Дари «Мен өз әскерлеріммен шошақ қалпақ киетін сақтарға қарсы соғыстым» деген сөзінен тек тигрехауа сақтардың ғана қаллақ киіп қоймай басқа да сақтардың кигендігін дәлелдел отыр. Ал Даридін сақтар дінсіз екен, мен Скунканы өз дініммен жазаладым деуі сақтардың парсыпарға наным-сенім жағына, ешбір ұксас еместігін көрсетеді. Бұдан байқалатыны сақтардың иран тілдес болмағандығын анықтайды. Бұған екінші бір дәлел, Есік обасынан табылған күміс зереннің сыртындағы жазудың түрік тілдес екендігін түрік тілінің маманы А.С.Аманжоповтың оқуы. Ондағы "Халықта азық-түлік (мол-болғай)! дегені - патшаның артында қалған еліне білдірген тілегі. Осындай дәлелдерге қарамастан әлі болса дакейбір ғалымдар сақтарды парсы тілдес деп жүр.
Міне, бұл жоғарыда келтіріліп отырған антикалық дәуірдегі және соңғы ортағасырдағы жазба деректер сақтар мен қазақтардыңарасындағы этникалық байланысты айпарадай анық көрсетіп тұр. Сондықтан да сақтар қазақтардың тікелей ата тегі екендігіне ешбір дау болуы мүмкін емес.
2. 1930- шы жылдарындағы кино өнеріндегі жетістіктер.
Қазақстандағы тұңғыш кино түсіру жылнамасына 1925 жыл жатады. Бұл жылы киноға Қызылорда каласында өткен Қазақстан кеңестерінің I съезі түсірілген. Осы жылы «Қазақ АКСР-і құрылуының бес жылдығы» деп аталатын екінші деректі фильм көрсетілді. Ол кезде бүкіл республика бойынша Ағарту халкомының көшпелі киносы болды - Ақтобе, Қызылорда, Темір және Шымкентте, 1928 жылы астана Қызылордадан Алматыға көше бастады. Сол кезде Мәскеуден жаңа астанаға «Востоккино» тресінің өкілдері келіп, республикада өз бөлімшелерін ашуға кірісті. 1928 жылы бірінші «Алматы және оның төңірегі» деп аталған деректі фильм түсіріліп, жергілікті жерде зертханасы болмағандықтан, фильмді өңдеу жөне монтаждау Мәскеуде жүргізілді. 1929 жылы республика экрандарында «Соңғы жаңалықтар» киножурналы көрсетіле бастады. Қазақстан жайлы тұңғыш көлемді деректі-көркем фильм «Түрксіб» деп аталды. Сценарий авторы мен режиссері В.Турин. Осыдан кейін «Востоккино» Қазақстан туралы тағы үш фильм түсірді: «Дала әні» (1930 жыл), режиссері А.Лемберг, «Жұт» (1931 жыл), режиссері А.Коростин, «Қаратау құпиялары» (1933 жыл), режиссері А.Дубровский.
1935 жылы басқа республикалардағы сияқты Қазақстанда да қажетті материалдық базасымен қоса деректі киностудия ашылды. 1935 жылы маусымда «Кеңестік Қазақстан» киножурналының алғашқы нөмірлері шыға бастады.
Қазақстан тақырыбына түсірілген алғашқы көркем фильм Д.Фурмановтың романы бойынша режиссер С.Тимошенко 1929 жылы «Ленфильмде» түсірген «Бүлік» фильмі. 1935 жылы қазақстандық жазушы И.П.Шуховтың романы бойынша «Мосфильм» киностудиясы «Жау соқпағы» фильмін түсірді.
1938 жылы «Ленфильм», «Амангелді» фильмін түсірді. Ол Қазақ академиялық драма театрының әртістері күшімен қазақ және орыс тілдерінде түсірілді. Фильм режиссері М.Левин, сценарийін В.Иванов пен Ғ.Мүсірепов жазды. Фильмдегі басты рөлдерді Е.Өмірзақов, Ш.Жиенқұлова ойнады. Фильмнің музыкасын А.Жұбанов жазған. 1940 жылы М.Левин М.Әуезовтің сценарийі бойынша «Райхан» көркем фильмін түсірді. Музыкамен көркемдеген сазгер В.Великанов болатын.
3. Төмендегі терминдерінің мағынасын кесте бойынша толтырыңыз.
Диуан
|
Шығыс классикалык әдебиетіндегі бір немесе бірнеше ақынның шығармаларын қамтитын жинақтың атауы. Диуандағы шығармалар жанр бойынша, әліпбилік тәртіппен орналасады. Шығыс поэзиясында дастандар, поэмалар хамса боп бестен біріктірілсе, Диуанға, негізінен, көлемі шағын көркем шығармалар - ғазалдар, сонымен бірге қасидалар, мұхаммастар, мусаддастар, алты-тармақ, мусаббалар (жеті тармақ, қисалар) (үздіктер), рубай, мәснәуилер кірген.
|
Инал
|
Оғыз мемлекеті билеушісінің мұрагері
|
Сюбашы
|
Әскербасы
|
Күл-еркін
|
Билік иелері өкілдерінен құрылған кеңесші ұйым
|
Елтебер
|
Қағанат ақсүйектеріне берілетін лауазым
|
Достарыңызбен бөлісу: |
