Инерциялы Кориолис күші пайда болатын қозғалыс

тік сызықтаи шыгысқа қараіі ауытқуыиа себенші бола- 
тын Кориолис күші эсер етеді (79-сурет) Бұл күш эква- 
торда ец көп мәніне жетеді және полюстердс нольге ай- 
налады.
Сондай-ақ, ұшып бара жатқан снаряд та инерциялы 
Кориолис күшінің әсерінен ауытқуға ұшырайды (80-су- 
рет). Зеңбіректен солтүстікке бағыт- 
тап атқанда снаряд солтүстік жарты 
шарда шығысқа қарай, ал оңтүстік 
жарты шарда батысқа қарай ауытқи- 
тын болады. Меридиан бойымен оц- 
түстікке қарай атқанда ауытқу бағы- 
ты оған қарама-қарсы болады. Эква­
тор бойымен атқанда, егер зеңбірек 
батысқа қарай атылса, Кориолис күші 
снарядты жерге қысады, ал егер зең- 
бірек шығысқа қарай атылса, ол күш 
■
снарядты жоғары көтерсді. Меридиан 
бойымен кез келгеп бағытта (солтүс- 
тікке немесе оцтүстікке) козғалатын 
денете эсер ететін Кориолис күші қоз- 
ғалыс .бағытымен салыстырғанда сол- 
түстік жарты шарда оңға қарай жәпе 
оңтүстік жарты шарда солға қарай 
бағытталатындығына 
оқушылардың 
көзін жеткіземіз. Бұл жағдай өзендер- 
дің солтүстік жарты шарда әрқашан- 
да оң жағасынын, ал оңтүстік жарты 
шарда әрқашанда сол жағасының ке- 
міріліп шайылатындығына әкеп соқтырады. Қос темір 
жолмен поезд жүрген кезде рельстердің бірдей тозбай- 
тындығы да осы себептермен түсіндіріледі.
Кориолис күші маятниктің ырғалысы кезінде де пай- 
да болады. 81-суретте маятник жүгінің траекторпясы 
көрсетілген (оңайырақ болу үшін маятник полюете тұр 
деп үйғарылған). Солтүстік полюете Кориолис күші ма- 
ягниктін жүрісі бойынша барлық уақытта да оңға қарай, 
ал оңтүстік полюете солға қарай багытталған. Осынын 
нәтижесінде траекторияның түрі розетка сияқты болады.
Суреттен көрініп тұрғапындай, маятниктің тербелу 
жазықтыгы Жермен салыстырганда сагат тілініц бағы- 
тыпа қарай бұрылады, сопымсп қатар күн тәулігінде ол 
бір апналым жасаііды. Гелиоцснтрлік санақ системасы-
'ЛМІШг

жүктеу 28,35 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: