Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 200/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) кезеңдегі мақалаларды мынау сын,  мынау теориялық зерттеу деп бө- лектеу қиын. Ендеше «оларды не- гізгі бір мәселеге, яғни әдебиеттің  көркемдік әдісі жөніндегі теория- лық-эстетикалық проблемаға бұрсақ,  қа зақтың сол кездегі сыншылдық,  ғылымдық ой-пікірінің өресін анық  аңғаруға мүмкіндік туады» [2, 238].  Бұл жерде әдебиет теориясының  көркемдік әдістен басқа мәселелері  назардан тыс қалды деген ұғым ту- мауы керек. Олар туралы тек шет- пұшпақтап қана сөз ете бастаған  әдеби-теориялық ой-пікірдің негізгі  көңіл аударғаны – әдеби жанр мен  көркемдік әдіс проблемасы болды.  Оған 1920 жылдардың бас кезіндегі  көркемдік даму процесіне байла- нысты болған айтыс-тартыс пен  пролеткультшылдық көзқарас өз әсе- рін тигізгені анық. Әдеби жанр туралы теориялық ой- пікірдің айқын басымдықпен кө рінуі  заңды. Өйткені, 1920 жыл дардың  бас кезінде қазақ әдебиеті жанрлық  тұрғыда өркен жая бас тағаны шын- дық. Сын мен әдеби-теориялық ой- пікірдің алғашқыда ерек ше назар  аударғаны драматургия мен театр қо- йылымдары болды. С. Сейфуллиннің «Қызыл сұңқарлар», «Бақыт жолын- да» драмалары туралы «Тілекші»  деген автордың «Сауық кеші» («Ең- бекші қазақ», 1922, №44), Нәзір  Төреқұловтың «Бақыт жолындағы  сын» (Темірқазық, 1923, №2-3),  Т. Арыстанбековтің «Жыл құсы»  («Еңбекші қазақ», 1923, №64; «Қы- зыл Қазақстан», 1923, №14) жария- ланды. М. Әуезовтің «Бәйбіше- тоқал», «Еңлік-Кебек», «Қарагөз»  шы ғармалары жайында «Бөкейше»  деген автордың «Еңлік-Кебек», («Тіл- ші», 1923, № 12), Д. Ысқақовтың  «Бәй біше-тоқал» («Ақжол», 1923,  №384), «Қорғансыздар» («Сана»,  1924, № 2-3), А. Елшібекұлының  «Еңлік-Кебек» («Еңбекші қазақ»,  1925, № 419) секілді мақалалар  жарық көрді. 20-жылдардағы дра- матургияны дамытуға үлес қосқан  басқалардың да шығармалары назар- дан тыс қалған жоқ. Қ. Кемеңгеровтің  «Алтын сақина», Б. Майлиннің «Неке  қияр», Ж. Шаниннің «Арқалық ба- тыр», «Торсықбай», «Айдарбек қу»  және Ж. Аймауытовтың «Шернияз»  шығармаларына арналып жазылған  мақалалар соның айғағы. 1920 жылдардың бас кезінде әде- би-теориялық ой-пікірдің сипатын  айтқан уақытта мына бір мәселеге  көңіл аудару керек. Төңкеріске дейін  бір-екі ғана туындысы бар қазақ  әдебиетінде тек осы 20-жылдардың  бас кезінде отызға тарта драмалық  шығармалардың жазылуы және дә- уір алға тартқан тақырыптарды  бір ден игеріп әкетуі ғажайып құ- бы лыс. Дәстүрлі жолы бар орыс  әде бие тінде В. Ивановтың «Броне- поезд 14-69», Треневтің «Любовь  Яро вая» тәрізді пьесалары «Қызыл  Ре по зи то ри й Ка рГ У 218 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз