Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 208/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) тосқауыл қоюды жоспарлаған бо- луы керек. Ол үшін қазақ қаламгер- лерін бір бағытта жұмыс жасауға  жұмылдыруды басты мақсат санаған.  «Ұлт әдебиетінің өткен кезеңдерін  сөз ете келіп:...қысқасы, қазақтың  күні кешегісі, бұл күнгісі – бәрі де  айтарлықтай суретке түскен. Осылар  түспей өз әдебиетіміз бола алмақ емес.  Сондықтан жас әдебиетіміздің осы  күнгі мойнындағы жауапты міндеті –  қай жаққа болса да бір езу болмау. Бұл  бір бағытты болмау деген сөз емес.  Бағыттың аты – бағыт, бір езудің аты  бір езу», – деп жазады. Осындағы бір  бағытты болу деген ой бағдарламада  бұқарашылдық ұғымына сай көрініс  тапқан. Бұқарашылдық әдебиет де- ген түсініктеменің «Алқаға» байла- нысты туды деп отырғанымыз сон- дықтан. Өйткені, «саяси ұйым» ре- тінде ресми сыналып, басты идеясы  тапшылдық көзқараста бұрмалана тү- сіндірілгенімен «Алқа», оны жасау- шылар бірден қудаланбады. ҚазАПП- қа оппозиция ретінде өмір сүріп,  ақын-жазушылар арасына кеңінен та- рады. Бұқарашылдық әдебиет атауы  әдеби сын мен теориялық ой-пікірде  кеңінен қолдануы сол себептен де  еді. Қайта оралған арыстарымыз- ды «ұлтшыл-байшыл», «ұлтшыл- алашордашыл» атанғандар деуден  көрі «алашшылдар» деп атауға ұсы- ныс та бар. Біздің ойымызша, олар- ды «бұқарашылдар» деп атаған дұ- рыс секілді. Сонда олар 1920 жыл- дағы әдебиетте бұқарашылдық ба- ғыттың өкілдері болып табылады  да, төңкерісшілдік бағыттағыларға  қарсы тарихи тұлғасы ашыла түседі.  Сөз орайы келгенде айта кететін бір  мәселе – ұйымның «Алқа» аталу  сыры. «Алқа» бағдарламасын жа- саушылар бұл атауды әшекейлік бұ- йым мағынасында алмаған. Ресей- де құрылған әр түрлі әдеби топтар  мен ұйымдар өз атауларын белгілі  бір бағыт пен мақсатқа орайласты- ра атаған. Мысалы «Леф» (Левый  фронт), «ОПОЯЗ» (общество из- учения поэтического языка), «Пере- вал», «Кузница», «На литературном  посту», «Серапионовы братья»,  ВАПП, РАПП және т.б. Осылар  секілді «Алқа» ұйымын құрушылар  да бұқарашылдық бағытқа орай оның  атын жайдан-жай қоя салуы мүмкін  емес. Біздің ойымызша, «Алқа» –  «Алашшыл қазақ ақындары» ма,  әлде «Алаш қаламгері» ме, бол- маса «Алаш қазақтарының адаби- аты» (ол кезде әдебиет осылайша  аталған) ма, әйтеуір осы тақылеттес  мағынаны білдіретін сөздердің қыс- қартыла алынған атауы болуы керек.  Әрине, архив ақтарып нақты дерек- термен дәлелдеу қажет. Біз ой салу  үшін өз ұсынысымызды жобамен  осылай болуы керек-ау деп айтып  отырмыз. Негізінде, 1920 жылдар- да Ресейде болған әр түрлі әдеби  топтар мен ұйымдар әдеби ағым,  көркемдік әдіске орай символизмге,  Ре по зи то ри й Ка рГ У 226 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз