Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 337/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары арқылы дәлелдей отырып тану, білу,  кейбіреулерінің туындыларындағы  қайшылықтарды аша отырып, маркс- шілдік сын көзімен пайдалану» ба- сты мақсат тұтылды. Сол себептен  және бұрын көбірек зерттелгендіктен  де Махамбет, Абай, Ыбырай, Шоқан  шығармашылықтарына мол орын  беріліп жан-жақты сөз болған. Ал  Шернияз, Сүйінбай, Біржан, Ақан  сері, Әсет шығармашылығын сөз  етуде өмірбаянды деректер мен  қалдырған мұрасының зерттелу  дең гейін, өлең-жырларының тақы- рыптық, мазмұндық сипатын таны- ту жағы басым түскен. Керісінше,  «өмір құбылысын, әлеуметтік мәсе- лелерді феодалдық таптық көзқа- расымен түсінген» – Бұқар жырау,  «керітартпа көзқарас пен ескішіл  идеядағы ағымның өкілі» – Дулат,  «ескішіл ақын, феодал табының  мұңшысы, жаршысы, идеологы» –  Шортанбайларға арналған тараулар  үлкенді-кішілі мақала деңгейінен  аспады. Олардың мұрасына 1959  жыл ғы конференцияда айтылған тұ- жырымдардан әрі тереңдеп бармау- дың салдарынан ескішіл-феодалдық  ағымдағы қайшылығын ашу басты  назарда болса да, қазақ әдебиетін  дамытудағы үлестері бұрмалана тү- сіндірілді. Жалғыз дастанымен әде- биет тарихына енген Алмажан, не- месе әлеуметтік болмысты таптық  тұрғыдан түсініп айтысқан Сүйінбай  деңгейіндегі бағаға да ие бола алма- уын замана қысымынан болды деп  қана түсіну қажет. Бұдан ұлттық  ғылыми-зерттеушілік  ой-пікірдің  маркс тік-лениндік әдіснаманың тап- тық, халықтық қағидасы бұғауын- дағы хал-ахуалы бір көрінсе,  екіншіден, «тұрпайы социологизм»  теориясындағы көзқарастан да әлі  толық арылып бітпегені байқалады.  Ол еңбекте қате бағаланған ақын- жыраулар тұлғасымен ғана шек- телмейді. Әдебиет тарихынан орын  алмақ түгіл, аты да аталмай қалған М.  Мөңкеұлын, немесе «Бес ғасыр жыр- лайды» жинағы бойынша санағанда  ХVІІІ ғасырдағы Ақтамберді, Шал  ақын бастаған алты ақынның, болма- са ХІХ ғасырдағы жиырмадан астам  ақын-жыраудың шығармашылығын  еске алсақ, бұған да болса шүкіршілік  деп қазақ әдебиеттануы «тұрпайы со- циологизмге» бой алдыра отырса да  ғасырлар мұрасын зерттеудегі қатып  жатқан тоңды бұзды демеске бол- мас. Шындығында, ұлттық ғылыми- зерттеушілік ой-пікірдің кеңес дә- уіріндегі ғылым талаптарына сай  болса да қазақ әдебиетінің бар-жоғын  түгелдеуге деген ұмтылысының за- ман ыңғайына орай көрінген ізденісі  еді деп бағалау орынды болмақ. Міне, осы сипаттағы бағыт-бағдар  ХХ ғасыр басындағы әдебиетке  арналған осы томның 2-кітабында  да көрініс тапқан. Екі түрлі мәдениет  туралы қағида басшылыққа алын- ғандықтан, еңбекте ағартушы-де- Ре по зи то ри й Ка рГ У 357 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз