Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 340/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІІ БӨЛІМ.  Қазақ әдебиеттану ғылымының қалыптасу жолдары уып қалар екен деген секемшіл хал- ахуал әдебиетші-ғалымдарды осыған  мәжбүр етті. Оның әдіснамалық жә- не идеологиялық тұрғыдағы себеп- тері де жоқ емес. Өйткені, бұл том- да ұлтшыл-буржуазияшыл әдебиет- тің бет-пердесін ашу үшін екі түрлі  мәдениет туралы қағида басшылық- қа алынса, ерекше дәріптеліп отыр- ған әдебиеттің таптығы принципіне  сай «тұрпайы социологизмнің» де  белгілері сезілмей қалмады. Оған  шолу – тарауларда алашшыл қа- лам герлер мұрасына берілген ба- ға нақты дәлел. Сол себептен де  бүл дәуірдегі әдебиет тарихы  жа рым-жартылай,  оның  өзін де  маркс тік-лениндік әдіснама қағи- даларына орай бұрмалана баян- далды, саясатқа дөп келмейтін  тұстары ақтаңдақ күйінде қалды.  Монографиялық портрет беріліп  отырылған  ақын-жазушылардың  бір кезде буржуазиялық объекти- визмге салынуы, ескілікті аңсауы  мен ұлтшылдық пиғылдағы сарынға  ұрынуы, партияның сара жолын  түсінбеушіліктерінің болуы секілді  қателіктеріне ерекше көңіл бөлуінің  бір себебі осында жатыр. Бұл сол  кезеңдегі ғылыми-зерттеушілік ой- пікірдің партиялық тұрғыдан әділ,  ғылыми жағынан терең, идеялық  мә ні дұрыс сипатта көрінген жаңа  ізде нісі болып табылғанымен, кеңес- тік дәуірдегі әдебиеттің көрнекті  өкілдерінің шығармашылығының өзі  де идеологиялық тазартудан өткенін  байқатады.  Марксизм-ленинизм ілімінің та- лап-тілегіне сай тұсауға түскен  ғылыми-зерттеушілік ой-пікір төң- керіс пен кеңес өкіметін, социализм  жеңістерін, тап тартысы мен колхоз  құрылысын, т.б. тақырыптарды ша- быттана жырлаған туындыларды  асыра дәріптеді. Олардың таптық  сипаты мен еңбекшілер тұрғысынан  алғандағы халықтығы, партия сая- сатына үн қосудағы мән-маңызы  мадақталды. Соның салдарынан қазақ  әдебиетінің бір кездегі ұран, үгіт, на- сихат, рапорт беру деңгейіне дейін  төмендеген, «халықтар көсемін»  суреттеуге тең таппай қиналған  тұстарындағы шығармаларды ғылы- ми саралап, кемшілігін талдап бе- руге мүмкіндігі шектеулі болды.  Олар үздік шығарма деп бағалана  қоймағанмен, социализм кезеңінде  гүлдене дамыды деп дәлелденіп  отырылған ұлттық әдебиеттің жа- сампаз келбетіне шіркеу түсірмеу  жағы көбірек назарда болды. Рас,  төңкеріске дейінгі деңгеймен салы- стыра қарағанда кеңестік дәуірдегі  әдебиетіміздің қарыштап дамығанын,  жанрлық тұрғыда кемелденгенін,  дүние жүзіне танылғанын жоққа  шығаруға болмас. Бірақ ұлттық әде- биеттің көркемдік көкжиегін ке- ңіткен шығармалармен қатар, өмір  шындығынан алшақ, тап тартысын  арқау еткен, схематизмге құрылған,  Ре по зи то ри й Ка рГ У 360 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз