Халықаралық стандарттармен бейнеленген мақсаттар мыналар

Қазақстан халық банкі”АҚ-ның 2005 жыл мен 2006 жыл арасындағы бухгалтерлік баланстарды талдауы.

2005 жылғы бухгалтерлік баланс төмендегідей түрде көрсетілген:

Активтердің құны – 474 053 000 теңге.Оның ішінде:

Ақша және оның баламалары- 81 72 000 теңге

Міндетті резерфтер -8 172 000 теңге.Саудалық бағалы қағаздар – 57 470 000 теңге.Кредит мекемелеріндегі қаржы –1 644 000 теңге.Инвестициялық бағалы қағаз:

- сатуға жарамдылары –2 301 000 теңге

- өтелгенге дейін ұсталатындары –7 400 000 теңге

Қызмет көрушілер займдар,нетто – 280 497 000 теңге.Ағымдағы салық активтері –819 000 теңге. Негізгі қаржы – 9 563 000 теңге.Басқа активтер – 438 000 теңге.

Пассив бөлімінде қарастырсақ,

Үкімет қаржысы –233 000 теңге.Кредиттік мекемелердің қаржысы –77473 000 теңге. Қызмет көрушілердің қаржысы – 301108 000 теңге.Шығарылған берешек бағалы қағаздар –49 612 000 теңге. Төлеуге дивиденттер – 330 000 теңге.Салық міндеттемелері – 490 000 теңге.Резерфтер – 2 286 000 теңге.Басқа міндеттемелер – 5 769 000 теңге.Міндеттемелердің барлығы – 437 999 000 теңге.

Азшылықтың үлесі – 299 000 теңге

Меншікті капитал

Жарғылық капитал

- жай акциялар – 13 285 000 теңге

- артылықшылықты акциялар – 2 474 000 теңге

Қосымша төленген капитал – 2 191 000 теңге.Сатып алынған акциялар - -16.000 теңге.Резервтер – 438.000 теңге.Бөлінбеген табыс – 17.981.000 теңге.Меншікті капиталдың барлығы 36 353 000 теңге.

2006 жылғы 1 қаңтарымен салыстырғанда 2005 жылғы баланстың баптары оның ішінде: ақша және оның баламалары ақшаның аз шығарылуына байланысты 48626000 теңгеге азайған.

Міндетті резервтер 594000 теңгеге азайған.Ал саудалық бағалы қағаздар кем шығарылуын байланысты 22836 теңгеге кеміген. Кредиттік мекемелерінің аз бөлінуіне байланысты 949 теңгеге азайған.

Сатуға жарамдылары сұранысқа байланысты 10769 мың теңгеге көбейген.Өтелгенге дейін ұсталатындары 3895 мың теңгеге көбейген. Қызмет көрушілерге займдар, нетто займның аз шығарылуына байланысты 25907 мың теңгеге азайған.Ағымдағы салық активтерінің төмендігіне қарай 12 мың теңгеге азайған. Негізгі қаржылардың аз бөлінуіне қарай 432 мың теңгеге азайған.

Үкімет қаржысы мемлекет тарапынан көп мөлшерде бөлінуіне байланысты 237 мың теңгеге артқан. Кредиттік мекемелердің қаржысының төмендеуіне қарай 981 мың теңгеге азайған. Қызмет көрушілердің қаржылық мөлшерінің азаюына байланысты 69607 мың теңгеге кеміген.Шығарылған берешек бағалы қағаздар сату үшін жайласбауына қарай 4673 мың теңгеге азайған.

Төлеуге дивиденттер өзгеріске ұшырамаған.Салық міндеттемелері 40 мың теңгеге өтелген.Резерфтер күдікті қарыздардың жабылуына байланысты 1085 мың теңгеге азайған.Басқа да міндеттемелердің көбеюіне қарай 25590 мың теңгеге азайған.

Міндеттемелер барлығы –437999мың теңгені құрайды.

Азшылықтың үлесі –72 мың теңге

Жарғылық капитал оның ішінде:

- жай акциялар өзгеріске үшырамаған.

- артылықшылықты акциялар өзгеріске үшырамаған. Қосымша төленген капитал өзгеріске үшырамаған. Сатып алынған акциялар өзгеріске үшырамаған.Резервтер күмәнді қарыздың жабуына байланысты 81 мың теңгеге көбейген. Бөлінбеген табыс 1399 мың теңгеге азайған.

Меншікті капиталдың барлығы 36 353 мың теңге

Міндеттемелердің,меншік капитал мен азшылықтың үлесінің барлығы 114167 құрайды.

Кірістер мен шығыстар жөніндегі есеп беруді

ашып көрсету.

Халық банктің табыстары мен шығыстары жөнінде есепті ашып көрсету немесе оның қаржылық есептілігіне ескертулер бухгалтерлік есептің басқа да стандарттарының талабына сайкес ұсынылатын ақпаратқа қосымша оны келесідей шығыс және табыс баптарын өздеріне қосуы тиіс, біоақ мұнымен шектелмеуі керек:

• 
  сыйақы түріндегі және ұқсас табыс;
  
• 
  сыйақы түріндегі шығыс және ұқсас шығыс;
  
• 
  дивидент түріндегі табыс;
  
• 
  комиссиондық және алым түріндегі табыс;
  
• 
  комиссиондық және алым сомасын төлеу шығындары;
  
• 
  шығындарды шегергендегі бағалы қағаздарды сату нәтижесінде алынған табыс;
  
• 
  шығындарды шегергендегі басқа да бағалы қағаз бойынша табыс;
  
• 
  басқа да операциялық табыс;
  
• 
  қарыз алумен байланысты шығындар;
  
• 
  жалпы әкімшілік шығындар;
  
• 
  басқа да операциялық шығындар.
  

Халық банктің операциясын жүргізу кезінде пайда болатын шығындарының негізгі түрлерінде сыйақы, комиссиондық қарыздар бойынша шығындар инвеститциясының баланстық құнының төмендеуімен байланысты шығындар, сонымен бірге жалпы әкімшілі шығындар жатады.

Сыйақы түріндегі табыс мынадай жағдайда танылады:

• 
  мәміле жасаумен байланысты банкке экономикалық табыстың түсу ықтималдығы бар болса;
  
• 
  табыс сомасы жоғары деңгейлі сенімділікпен бағаланған болса
  

Екінші активтерден алынған табысты есепке алатын уақыт арақатынасы негізінде сыйақы түріндегі табыс танылады.

Халық банктің табыстары мен шығыстары қазақстан Республикасы «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілігі» бухгалтерлік есептің негізін қалайтын барлық принциптерін ескереді.Төлемі келесі жылдары жүргізілетін жыл үшін Халық банктің табыстары мен шығыстары жылдың аяғында есептелінеді.Табыстар мен шығыстар төменде көрсетілген таза негізінде анықталады:

1. 
   сатып алуға арналған бағалы қағаздардың шығуы олардың баланстық құнындағы өзгерістер;
   
2. 
   шетел валютасымен және қымбат металдармен жүргізілетін дилингтік операциялар;
   
3. 
   сатуға жарамды, сол сияқты және өтеуге дейін ұсталатын құнды қағаздардың шығуы және капиталға инвестиция салу.
   

Есептен шығарылып тасталған дебиторлық борыштар қайтарылған жағдайда , келіп түскен сомалар ағымдағы жылы олар қай шоттардың есебінен шығарылса сол баптардың орнын толтырады. Табыстармен шығыстар жөніндегі есепте аздық үлесі 1001 симболы бойынша таза табысты азайтатын көрсеткіш ретінде бөлек бапта көрсетіледі. Бас банкпен еншілес банк арасында кредиторлық және дебиторлық қарыздар бар болса, бас банктің немесе еншілес компанияның борыштарын сол сияқты табыстар , дивиденттер және шығыстар бойынша операцияларды алып тастағаны дұрыс.

Ақша қозғалысымен байланыссыз, таза табыстар мен шығыстардың көлеміне келесі баптар түзету қажет:

1. 
   амортизациялық аударымдар;
   
2. 
   провизияны құруға кеткен нақты шығындар сомасы;
   
3. 
   есептелген, бірақ алынбаған табыс сомасы және сыйақы түріндегі жұмсалмаған шығындар;
   
4. 
   сыйақы төлеумен байланысты емес, алынбаған табыс немесе кетпеген шығындар сомасы.
   

мың теңге (кесте – 2)