Анализаторлар және сезім мүшесі және анализаторлардың өзара әсер етуі

Біздің организмімізге әсер ететін әр түрлі тітіркендіруді рецепторлар қабылдайды, олар тітіркендірудің мен құрылымына қарай алуан түрлі тітіркендіруге талғамалы жауап қайтарады (көз рецепторлары- жарық тітіркендіруін, құлақ рецепторлары- дыбыс тітіркендіруін, тері рецепторлары-механикалық, температуралық және басқа тітіркендірулерді қабылдайды). Осыған орай көру, есту, дәм, иіс және сипап сезу мүшелерін ажыратады. Дененің кез келген жерінде орналасқан рецепторларды сезім мүшелеріне жатқызады. Сезім мүшелерінің әрекеті обьективті тұрғыдан алғанда олардың рецепторларында қозудың, ал субьективті тұрғыдан алғанда- түйсіктің пайда болуынан байқалады. Түйсік пайда болуы үшін сезім мүшелерінен орталыққа тебетін жол арқылы орталық нерв системасына келуі керек. И.П. Павлов осының негізінде физиологияға анализатор ұғымын енгізді, бұл барлық анатомиялық түзінділердің жиынтығын білдіреді, түйсіктің пайда болуы анализаторлардың қызметіне байланысты. Анализаторлар функциясы жөнінен өзара байланысқан мынадай бөлімдерден тұрады: 1) шеткі; 2) өткізгіш; 3)ми қыртысының тиісті аймағынан тұратын қыртысты бөлім. Анализаторлардың өзара әсер етуінің арқасында түйсік күшеюі немесе әлсіреуі мүмкін. Мысалы, қараңғыда дыбыс тітіркендіруді (үн, шу) қараңғылыққа дағдыланған көздің көк, жасыл сәулелерге қозудын арттырып, қызғылт сары сәулелерге қозғыштығын кемітеді.