Гауһар Əлімбек көркем шығармалар арқылы тіл үйретуге арналған Қазақ тілі алматы 2014

91
жас
слеза, слезинка
тебірену
взволноваться
елжіреу
размякнуть, расстаять (о сердце)
жұбату
утешать, успокаивать
еркелету
баловать
қырсық
неприятность, беда
құтылу
избавиться, спастись 
түрту
ткнуть, толкнуть
мүлəйім
смиренный 
аптығу
запыхаться,  торопиться, запи-
наться в словах
сендіру
уверить, убеждать, внушать
еркін
вольно, вольный
жомарттық
щедрость
байқау 
следить, быть осторожным, 
пробовать (о силе)
ақыр
последствие 
асығу
торопиться, спешить 
көңіл
настроение
үлгеру
успеть, успевать 
белбеу
пояс 
сұм
хитрый, ловкий, коварный 
құрту
уничтожать,  истреблять
зəре
испуг, страх 
күй положение, 
состояние
ара түсу
 вмешиваться, поддерживать 
чью-либо сторону
дəу
большой, огромный 
ашу
гнев, возмущение, злоба
жақ
щека, сторона, край                  
сандалу
болтаться, бродить 

92
алжапқыш
передник, фартук                  
дақ
пятно, ссадина, отпечаток 
ұрыс
ругань, ссора
шама
сила 
таңба
метка, клеймо, знак 
елегізу
тревожиться, насторожиться
елеу
заметить, обратить внимание
таңдану
удивляться, изумляться, уди-
виться 
жексұрын
противный, ненавистный 
қыңқылдау
хныкать, ныть
араласу
вмешиваться 
қыңыр
упрямый 
əлбетте
конечно
зымиян
хитрец, плут
дүре
телесное  наказание
үн
голос, звук
мүмкіндік 
возможность,  шанс
құтылу
избавиться, спастись
үру
лаять
зұлым
злодей, насильник
азап
мука, страдание, терзание
шопан
чабан
ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІКПЕН ЖҰМЫС 
КЕРЕНАУ
  сын. Жайбарақат, енжар, самарқау. Қазақ тілінің түсін-
дірме сөздігі.  4-т. 633-бет. 
ҚҰРЫҚ
  зат. Жылқыны ұстау үшін, ұшына ілмек жіп бекітілген ұзын 
сырық. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 6-т.  522-бет.   
Қулығына құрық бойламас.
 Нағыз ала аяқ, қу, сұм. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі.  6-т.  400-бет.

93
АШ ҚҰРСАҚ
  Тамақ ішпеген, аш қарын. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 6-т.  515-бет.
ШАЛҚЫ
  ет.  2. Ауыс. Мол болу, жер-көкке симай асып-тасу. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі. 10-т. 117-бет.
БӨГІП
 ет. Ауыс. Тамақты (жемді) қалыптан тыс артық жеу; шеміршек 
ату. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі 2-т.  399-бет.  
ДƏРМЕН
 ир. зат. Күш-қуат, шама. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.  
3-т.  82-бет.
ОҢДЫРМА
 ет. Рақым етпеу, аямау. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 
7-т. 435-бет.
БАҚ
 ир. зат. Бақыт, талай. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 2-т. 48-
бет.
МҮЛƏЙІМСІ
  ет. Дым білмегенсіп мүсəпірсу, момақансу. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі.  7-т.  267-бет.
БƏЙЕК:
 бəйек болды. а) Жаны қалмай құрдай жорғалады, қыз мет етіп, 
ілтипат көрсетті. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 2-т . 186-бет.
АРА ТҮСТІ
 Ара тұрды, айырды, арашалады. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 1-т.  303-бет.
ҚАРЫҚ БОЛДЫ
 Бір нəрсеге жарыды, кенеліп қалды, жетісті. Қазақ 
тілінің түсіндірме сөздігі. 6-т.  114-бет.
ДҮРЕЛЕ
 ет. Дүре соғу, ұрып жазалау. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі.  
3-т. 215-бет.
ҚЫСТЫРЫЛ
. ет.  Ауыс. Өзіне қатысы жоқ іске орынсыз араласу.   
Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 7-т. 27-бет.
ЗІҢГІТТЕЙ
 сын. Дардай, соқталдай, еңгезердей. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 4-т. 413-бет. 
ЗҰЛЫМ
 сын. Залым, сұм, сұрқия, жауыз. Қазақ тілінің түсіндірме 
сөздігі. 4-т . 403-бет. 
УАТ
 ет. 1. Баланың жылағанын қойғызу, жұбату. Қазақ тілінің 
түсіндірме сөздігі. 9-т . 434-бет. 
СӨКЕТТІК
  зат. Ұяттық, ерсілік. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі. 8-т. 
364-бет. 
                   
ФРАЗЕОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК 
ҚУЛЫҒЫНА ҚҰРЫҚ БОЙЛАМАЙТЫН
 Нағыз ала аяқ, қу, сұм. 
ЖАҒАМДЫ ҰСТАДЫМ // ЖАҒАСЫН ҰСТАДЫ
 1. Таңдан ды, ай-
ран-асыр болды.
2. Қатты түңілді, күдер үзді, жерге түкірді.
АШУ БИЛЕДІ (БУДЫ; ҚЫСТЫ; КЕРНЕДІ; ШАҚЫРДЫ)
  Ашуы 
келді. Ызалана қаны қайнай, ызалы ренішпен бұлқынды, булықты, долдан-
ды, қаһарға мінді, буырқанды-бұрсанды. 
ҚҰЛҚЫНЫ ҚҰРЫДЫ
  Ындыны ауды.

94
ТАЯҚ ЖЕДІ // ТИДІ
  Өмір соққысын көрді, ұрыс, сөгіс есітті, беті 
қайтты. 
АЛДАП ҰРДЫ // СОҚТЫ, ТҮСІРДІ
 Алдандырып отырғызып кетті, 
қызықтырып жолдан тайдырды.
СОҚҚЫ (ТАЯҚ) ЖЕДІ, СОҚҚЫ КӨРДІ
  Зорлық көрді, тойтарыс 
алды.
БАҒЫ АШЫЛДЫ
  Маңдайы ашылды, ырысы тасыды.
ӨГЕЙ БАЛА
 (қыз, ұл)  Өзінен тумаған бала.
ӨГЕЙ АНА (ШЕШЕ)
 Баланың тумаған шешесі. 
ҚҰЛАҒЫН ТҮРДІ (САЛДЫ, ТОСТЫ, ТІКТІ, ҚОЙДЫ)
 Көңіл 
қойып тыңдады, зейін қойды, елеңдеді, елегізи тыңдады, құлағына құйып 
алды.
КҮН БОЙЫ // КҮН ҰЗАҚ (ҰЗАҚҚА, ҰЗЫН)
 Ертеден қара кешке 
дейін.
ЖҮРЕГІ ЕЛЖІРЕДІ // ЖҮРЕГІ ЕРІДІ (ЖЫЛЫДЫ, ЖІБІДІ)
 Жаны 
ашыды, көңілі түсті, аяды, мейірленді.
Қазақ тілінің фразеологиялық сөздігі. Кеңесбаев І.К. 
Алматы, «Ғылым» баспасы, 1977 ж.
БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ
1.  Джимми  неше жасында жетім қалды?
2.  Джиммидің өгей шешесі кім?          
3.  Өгей шешесі қандай адам болды?
4.  Əкесі қайда жұмыс істейді?
5.  Джиммиді кім алдайды?
6.  Миссис Берк Джиммиге не үшін біржарым пенс берді?
7.  Өгей шешесі берген ақшаны Джимми неге жұмсайды?
8. Оған  өгей шешесі əкесіне ақшаны қайда жұмсадым деп айт деді?
9.   Джиммиді əкесі не үшін ұрды?
10.  Əкесі ұрған кезде өгей шешесі оған ара түсті ме?
11. Оның қарындасының аты кім?
12. Джиммиге əкесі кімді бағуды тапсырды?
13. Өгей шешесі Джиммиді жақсы көрді ме?
ТАПСЫРМА
1. Əңгімені оқып, мазмұндаңыз.
2. Əңгімені үнтаспадан (аудиокассета) тыңдаңыз.
3. Əңгіме бойынша миссис Берктің мінезін-құлқын суреттеп 
беріңіз.