83
ТАПСЫРМА
1. Əңгімені оқып, мазмұндаңыз.
2. Əңгімені үнтаспадан (аудиокассета) тыңдаңыз.
3. Əңгіме бойынша көк тайыншаның жасы, түсі, белгілері тағы
басқа ерекшеліктері жайында суреттеп беріңіз.
4. Əңгіме бойынша ұрының мінез-құлқын, əдеті туралы айтыңыз.
5. Əңгімеден омоним сөздерді тауып жазыңыз.
ҮЛГІ: Құрт, қара, күй, жаз, жар ....
ҚҰРТ І – ІІ
Құрт І
зат. қатықтан (сүзбеден) əртүрлі формада жасалып, кептірілген
сүт тағамы.
Құрт ІІ
зат. денесі ұзынша, жұмыр, ирелеңдеп жүретін, омыртқасыз
жəндік.
6. Əңгіме бойынша шалдың мінез-құлқын суреттеп беріңіз.
7. Əңгімеден синоним сөздерді табыңыз.
Үлгі:
• Уайым, қайғы, күйік, мұң, шер, қасірет, зар, қамырық, құса, қапа,
қам, аза, қаяу, құса-мұң, күйініш, күмірем көне.
8. Мəтіндегі асты сызылған сөздердің қарама-қарсы мағынасын
табыңыз.
9. Əңгімеден төмендегі сұрақтарға қатысты деректерді табыңыз.
1. Ұры сиырды қай жерде жəне қайтіп сойды?
2. Тағалы аттың ізі қай жерге түскен? Ұры нешеу?
3. Шал бала кезінде бастауды қалай атайтын?
ОРАЛХАН БӨКЕЕВ
( 1943-1993)
Шығыс Қазақстан облысы, Қатонқарағай ауданы, Шыңғыстай ау-
ылында туған. Ол көрнекті жазушы, драматург. Қазақстан Ленин ком-
сомолы сыйлығының (1976), Н. Островский атындағы Бүкілодақтық
əдеби сыйлығының (1978) жəне Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының
лауреаты (1986). Оның негізгі шығармалары: «Қамшыгер» (1970),
84
«Үркер» (1971), «Қайдасың, қасқа құлыным» (1973), «Мұзтау» (1976),
«Əн салады шағылдар» (1978), «Үркер ауып барады» (1981), «Біздің
жақта қыс ұзақ» (1984) əңгімелер мен повестер жинағы, «Өз отыңды
өшірме» (1983), «Атау кере» (1991) романдары, «Құлыным менің»
(1974), «Текетірес» (1976), «Қар қызы» (1982), «Зымырайды поез-
дар» (1984) пьесалары, т.б. бар. О. Бөкеевтің шығармалары бұрынғы
КСРО жəне көптеген шет ел халықтары тілдеріне аударылған.
Шығармаларына адам бейнесі, оның іс-əрекетін əлеуметтік-
қоғамдық жағдайлармен астастыра, реалистік-романтикалық таби-
ға
тын қанық беру тəн. О. Бөкеев өз қатарынан айқын даралық
стилімен көрінген суреткер.
85
Джеймс ГРИНВУД
ӨГЕЙ БАЛА
повесть
Астана, 2002. -144 бет.
Орыс тілінен аударған: Ризабек Əдуов
ӨГЕЙ ШЕШЕ
Мен жетіммін. Алтыға толған кезімде шешем қайтыс болып,
іле-шала əкем басқа біреуге үйленген. Өгей шешем ашушаң, ке-
ренау жалқау, бірақ қулығына құрық бойламайтын əйел еді. Жұрт
оны миссис Берк деп атайтын. Мені ол күні бойы ауыр жұмыспен
титықтататын, бала уатқызып, құдықтан су тартқызатын, үй ішін
жинатқызып, дүкенге зыр жүгірткізетін жəне тамаққа бір тойғызбай,
аш құрсақ ұстайтын. Əкей күн сайын ертеңгісін үйдің оны-мұнысына
деп ақша қалдыратын, бірақ онысы арақтан артылмайтын-ды,
өйткені шешем маскүнем, арақсыз күні жоқ болатын.
Əкейді алдау үшін мені дүкенге жұмсап, тиын-тебенге көп жа-
тып қалған, талғажау етуге де татымайтын сүйек-саяқ алдыратын да:
«бұл біздің түскі асымыздан қалғаны!» – деп қарап отыратын.
Əкей бұл үйге тек кешкілік бірақ оралады. Ол шалқыған бір бай
көкөнісшінің базардағы сатушысы болатын – сөйтіп, күн ұзағына
қатты шаршайтын.
Оған кешкілік ас əзір тұратын, ал мен көбіне таңсəріден бір тілім
наннан басқа ештеңе татпайтын болғандықтан, бір кесім ет жегім
келіп құлқыным құрып тұратын. Өгей шешем маған əкемнің өз ыды-
сынан бірдеңе салып бергенін көрсе, бірден өтірікті соға жөнелетін.
– Жан серігім, Джеймс, – дейді ол, – балаға тамақ бермей-ақ қой.
Ол асқа бөгіп, ауырып қалар. Тамақсау – өзі. Бүгін түскі аста мен
оған қойдың етінен үш рет лекілдете салып бердім. Ол үш адамға
əбден жетер еді.
– Өй, оңбаған! – деп даусын көтереді əкем. – Айналсоқтап
шықпай, бір ай бойы тісіне ет тимегендей, кісінің аузын бағады. Бар,
ұйықта, мешкей неме. Əйтпесе таяқ жейсің.
Аш құрсақ күйімде ұйқыға кетемін. Ақталуға да дəрменім жоқ.
86
Бірде мені өгей шешем оңдырмай алдап соқты. Оған бір əйел
қонаққа келген. Сөйтіп олар екеулеп əкемнің түскі асы мен кешкі
асқа тастап кеткен бар ақшасын ішімдікке салсын. Қонақ кетіп, аз-
дап есін жинағаннан кейін өгей шешем сасайын деді: егер əкем үй
ішінің тамақсыз қалғанын білсе, оңдырмайтыны анық. Оның үстіне
бір жерден əкемнің асына ақша табу керек. Бірақ, қайдан?
Ол жылап-сықтап, аянышты дауыспен сарнай бастады.
– Жазған басым, мен сорлы енді не істеймін? – деп еңірейді.
– Қазір əкең келіп қалады, қарғам Джимми. Ет сатып ала қоятын
ақшам жоқ менің. Неммен тамақ жасай қояйын. Соққыға жығады
ғой мені. Жазған басым бағы ашылмаған сорлымын ғой.
Оның көз жасы мені тебірентіп, «қарғам» деген жылы сөзі
жүрегімді елжіретіп жіберді. Мен өгей шешеме жақындап келіп, оны
жұбатып, қандай көмек керегін сұрадым.
– Сен мұны айтып қана тұрсың ғой, Джимми, – деді ол, – ал
ойлағаның басқа. Əрі мені аямайтының да рас, мен сені еркелеткен
емеспін. Шіркін, осы қырсықтан бір құтылсам, мен сені саусағымның
ұшымен де түртпес едім.
Өгей шешемнің мүлəйімсіп, кінəсін мойнына алғаны мені одан
əрі қатты тебірентті.
– Сіз маған қандай көмек керек екенін айтыңызшы, мен бəрін де
істеймін, – деп аптыға сендіріп жатырмын.
– Əрине, маған көмектесуге болады, сүйікті Джимми, бірақ менің
оны сұрағым жоқ. Міне, саған біржарым пенс, қалай жұмсасаң да
еркің.
Миссис Берктің жомарттығы мені таң қалдырды. Енді мен оған
қандай көмек керегін сұрап, бəйекпін.
– Иə, жаным, байқайсың ба, – деді ол, ақыр соңында, – менің
саған ақша бергенімді, кішкентай қарындасыңа дəрі сатып алу үшін
сені дəріханаға жұмсады деп əкеңе айта аласың ба? Ал сен сол
ақшаны жоғалтып алдым деп айта аласың ба? Бұл қиын емес қой,
Джимми.
– Ал, əкем мені сойып салса қайтемін?
– Жə, достым. Ол бола қоймас. Мен осында боламын ғой. Мен
алпамсадай біреу саған тап беріп, сені итеріп жіберіп, ақшаңды тар-
тып алып, қашып кетті деймін əкеңе. Ал сенің еш кінəң жоқ қой.
Əкең сені ұрмайды, соған сен. Ал енді бар, қыдыр, өзіңнің біржарым
пенсіңе қалағаныңды сатып ал.
Достарыңызбен бөлісу: |
