Философский и общественно гуманитарный журнал

10     Адам әлемі | 4 (74) 2017
Библиография
Skinner, B. 1998. ‘The behaviour of organism’s: an experimental analysis’. N.Y., 
London, 278 p. 
Гегель, Г. 1990. ‘Философия права’. Москва, Мысль, 427 б. 
Гегель,  Г.В.Ф.  1973.  ‘Философская  пропедевтика.  Работы  разных  лет’.  Т.2. 
Москва, Мысль, 413 б. 
Кант, И. 1994. ‘Соч. в 8 т’. Т.8. Москва, Феникс, 397 б. 
Леонович, В. 1984. ‘Поведение человека как общий объект исследования со-
циогуманитарных наук и этологии’. Москва, Наука, 240 б. 
Маркс, К. & Энгельс, Ф. 1951. ‘Немецкая идеология’. Т. 3, Москва, Политиз-
дат, 251 б. 
Милославова, А. 1974. ‘«Понятие и структура социальной адаптации»: Авто-
реф. дисс канд. псих. наук’. Ленинград, Книга, 384 б. 
Сафарьева, Н. 1995. ‘Социокультурный аспект адаптации человека’. Москва, 
Оникс, 250 б.
Спенсер, Г. 1899. ‘Сочинения’. Т.1. Спб, Феникс, 227 б.
Шпак, Л. 1992. ‘Социокультурная адаптация: сущность, направления, меха-
низм реализации’. Кемерево, Политиздат, 308 б.
Transliteration
Gegel,’ G. 1990. ‘Filosofiya prava’ [Philosophy of law]. Moskva, Mysl’, 427 b.
Gegel’, G. 1973. ‘Filosofskaya propedevtika [Philosophical propaedeutics]’. T.2. 
Moskva, Mysl’, 413 b.
Kant, I. 1994. ‘Soch. v 8 t’ [Works]. T.8. Moskva, Feniks, 397 b.
Leonovich, V. 1984. ‘Povedeniye cheloveka kak obshchiy ob»yekt issledovaniya 
sotsiogumanitarnykh nauk i etologii’ [Human Behavior as a Common Object of Research 
in Social and Humanitarian Sciences and Ethology]. Moskva, Nauka, 240 b.
Marks, K. & Engel’s, F. 1951. ‘Nemetskaya ideologiya’ [German ideology]. T.3, 
Moskva, Politizdat, 251 b.
Miloslavova, A. 1974. ‘Ponyatiye i struktura sotsial’noy adaptatsii’ [The concept 
and structure of social adaptation]. Leningrad, Kniga, 384 b.
Safar’yeva, N. 1995. ‘Sotsiokul’turnyy aspekt adaptatsii cheloveka’ [Socio-cultural 
aspect of human adaptation]. Moskva, Oniks, 250 b.
Shpak,  L.  1992.  ‘Sotsiokul’turnaya  adaptatsiya:  sushchnost’,  napravleniya, 
mekhanizm  realizatsii’  [Sociocultural  adaptation:  essence,  directions,  mechanism  of 
realization]. Kemerevo, Politizdat, 308 b.
Skinner, B. 1998. ‘The behaviour of organism’s: an experimental analysis’. N.Y., 
London, 278 p.
Spenser, G. 1899. ‘Sochineniya’ [Works] T. 1. Spb, Feniks, 227 b.
Қазіргі заманның философиялық мәселелері

4 (74) 2017 | Адам әлемі     11
Резюме
Какимжанова М. Бихевиоризм как один из основных аспектов социаль-
ной адаптации личности
 В статье бихевиоризм рассматривается как один из основных аспектов со-
циальной адаптации личности. Дается определение бихевиоризму. Идеи бихеви-
оризма используются в коммуникационных технологиях, в том числе в области 
педагогики и маркетинга. Рассматриваются педагогические концепции И. Канта, 
Б.Скиннера, Г.Спенсера, также Г.Гегеля. Дается развернутое определение институ-
циональным и личным уровням адаптации.
Ключевые слова: бихевиоризм, личность, адаптация, репартрианты, моти-
вация.
Summary
Kakimzhanova M. Behaviorism as one of the basic aspects of social adaptation
In the statue of a behaviorist it is considered as one of the main aspects of the social 
adaptation of the individual. There is a definition of behaviorism. The idea is used in 
communication technologies, in the context of the domain of pedagogy and marketing. 
The pedagogical concepts of I. Kanta, B.Skinner, G. Spencer, and G.Gegel. There is a 
clear definition of institutional and qualitative levels of adaptation.
Key words: Behavior, Personality, Adaptation, Repartition, Motivation.
Какимжанова М. Бихевиоризм тұлғаның әлеуметтік бейімделуінің негізгі...

12     Адам әлемі | 4 (74) 2017
ҒТАМР: 02.91
ӘОЖ 141.33302.41.51 
Рауан Кемербаев (Астана, Қазақстан)
ҚИЛЫ ЗАМАН ФИЛОСОФИЯСЫ
Аннотация.  Мақалада  Асан  Қайғының  қилы  заман  философиясына  және 
«Жерұйық» тұжырымдамасына шолу жасалынады. Асан Қайғының қазақ фило-
софия тарихындағы орыны анықталып, қазіргі заман тұрғысынан зерделенеді. 
Әр  заманның  өз  қиыншылықтары,  бетке  ұстар  ойшылдары,  билік  жасай-
тын хандары болады. Сол қиыншылықтардың мәнін, себебін түсініп, алдын ала 
болжайтын  сәуегейлер  де  өмір  сүреді.  Сондай  ойшыл,  болашақта  қиын-қыстау 
күндердің  болтындығын  болжап,  дабыл  қаққан  Асан  Қайғының  орны  өзгеше 
екендігі анықталады. 
Сонымен  қатар,  Қилы  заман  философиясының  басқада  көріністері 
болатындығы  және  Асан  Қайғы  идеяларының  рухани  қолдаушылары  болғанын 
көреміз.  Бұқар  жыраудың  тағдырының  да  Асан  Қайғының  өмірімен  ұқсастығы 
бар. Бұқар жырау да қазақ тарихында шешуші орын алатындығы дәріптеледі. 
Заман ұғымының мәні мен маңызына талдау жасалып, қазақ философиясын-
дағы рөлі сараланады. 
Түйін  сөздер:  Асан  Қайғы,  Қилы  заман,  Қазақ  философиясы,  Жерұйық, 
Мәңгілік Ел, Қазақ Елі.
Кіріспе
Мақалада  Асан  Қайғының  қазақ  философиясы  тарихындағы  орны 
жан-жақты  талданып,  оның  «Жерұйық»  ілімі  қазіргі  тәуелсіз  Қазақ  елі 
идеясы  тұрғысынан  қарастырылады.  Қоғам  дамуының  кез-келген  кезеңі 
жаңа құндылықтарды өмірге әкеледі. Сол құндылықтар қоғамға қалай әсер 
етеді,  соның  негізінде  қоғамдағы  дүниетаным  жүйесі  трансформацияға 
ұшырайды. Мәселе, біздің санамыздың қабылдауында. Рухани жаңғырудың 
қажеттілігі осындай кезде туындайды. 
Заман,  еркіндік,  елдік  сана,  өзгеріс,  уақыт,  кеңестік,  «Жерұйық» 
ұғымдары  философия  ғылымында  негізгі  де,  өзекті  мәселелер.  Айталық, 
«Заман»  ұғымының  көптеген  түрлерін  кездестіруге  болады.  Заманына 
қарай философиялық ойлау жүйесі де өзгеріске ұшырайды. Мысалы: Қилы 
заман, Ақыр заман, Нар заман, Зар заман, Амал заман, Өзгерістер заманы. 
Заманына  қарай,  философиясы,  құндылықтар  жүйесі  өзгеріп 
отырғандықтан, өзгеріс үстіндегі заманда біз не істеуіміз керек, тығырықтан 
шығатын жолды іздеп санамыз сан тарапқа жүгіреді.
Қазіргі заманның философиялық мәселелері