талай-талай алқынып терге бөккем,
суық өтіп жүрегім сыздады ма—
сенің демің шілденің
күн шуағын құяды мұз-жаныма!
Жылытып шуақ-шабыт
жанымнан сыр ақтарып,
нұрына жүрегіңнің ауық-ауық
салқындаған денемді малып алып,
сен сүйейсің жатсам мен құлап қалып,
армандарды бетке алып жүріп келем
сенің махаббатыңмен қуаттанып.
1973
ТЫҢ ТУРАЛЫЖЫР
Мекен еді бұл қашаннан
бас ала алмаған жортауылдарынан жаттардың,
шілдеде өткерген бұрқасындарын ақпанның.
Кең төсіне сыймай қырқысқан талай пендеге
ызаланудан оның қабағына мұз боп қатқан мұң.
Қатыгез дейді бұл жерді:
ақ, түтек боран, алай да дүлей қар басқан,
ажал мен өмір арбасқан.
Кез-келгендерге құшағын ашпай, мелшиіп,
көктемеде де қабағын түйген таңғы аспан.
Қатыгез болмай қайтеді ол,
көзін ашқалы көргені—тірлік қандасқан.
Ғасырлар өтті.
Дала да жатты мейірім көрмей сұрланып,
мазақшыл өмірге кектенуменен шыңдалып.
Сонан соң оған шабуылды тағы бастады
тарихында бұрын дала көрмеген бір халық.
Жанарында бір от нұрланып,
айбалтамен емес, сом білектерін сыбанған,
сескенер де емес кетсе де жүзін күн қағып.
Дала да сонда көлбеңдеп сұлу келіндей,
сүйсінген көзін қадайтын назбен ұрланып...
Қатыгез дала жасарса —
көлгірсу емес, көнбістік те емес бұл тағы,
далаға туған әділетті күннің нұр таңы.
Жасампаз қолдар жаңғыртып жатса;
не дерсің, алтын дәндерден тау жасап әрбір қырқаны.
Қазақтың қайсар даласын бүгін анам деп,
жастық жүректер жылытады.
Тарихтың тылсым тыңдарын қайта түлеткен
заманның жарқын ұрпағы!
1966
ШӘКІРТ СӨЗІ
Барады ғұмыр ағып,
сан алаудың бірі өшіп, бірі жанып...
Бірақ менің әлемдей көңілімде
сен шырақсың мөңгілік нұры жарық.
Көз алдымда:
құйып жанға өшпейтін бір жалынды,
отырушы ең айта алмас сырларымды
айтқызбай-ақ көзімнен ұғып алып.
Болмысың, тұлғаң, арың
ашты маған дүниенің сырлы аралын,
бұралаң жол, құздарын, жылғаларын.
Сен анасың—мәңгілік құлағымнан
кетпейтін қүндақ әнің.
Көтере алмай кейде өмір сынақтарын,
мүмкін, сені мен ылғи қуантпадым, мүмкін;
кейде өзінді тындамадым.
өсірдің, қақ суындай
мөлдірлікті жаныма қүйып менің,
сен нұсқадың арманның биіктерін.
Мен табынып ой тұнған жанарыңа,
лебізінді тыңдадым ұйып керім.
Көңіліңнен кей шақта шыға қалсам,
өзімді адам сезініп, биіктедім.
Мейірімің, пәктігің, сөзіңменен,
кейде қаталдығыңның өзіменен
сен маған сүйікті едің!
Асыл бейнең—мәңгіге кетер үлгі,
сен үйреттің сүюді мекенімді.
Тауға ентігіп шыққанда;
ең аддымен саған арнап үземін жеке гүлді.
Бұл күндерде болса дағы өз тұлғам, өз ілебім,
Аяз бише, сені еске ап сезінемін
әлі өзімнің аласа екенімді!
1967
ТЕҢІЗ СУРЕТІ
Жассынғанмен бұл теңіз алабұртып,
кәріліктің ізіндей жаға жыртық.
Қартаймайтын күлегеш қыз-толқындар
қытықтасып бір-бірін барады үркіп.
Алаяқ жел көз ілмей жүріпті анық:
көз ұйқыға кеткенде бұғып барып,
ұйқылы-ояу шошынған толқындарды
қуып ала жөнелді шыбыртқы алып.
“Көрсетейін,— деп,— саған шыбықтауды”,
ашулы аспан жанарын жұмып қалды.
Жаңбыр-сойыл жонына жосылғанда,
тістенді де тентек жел тұрып қалды.
ұйқы қысып, жабыққа ай кашқанда,
теңіз үнсіз құшағын жайды аспанға.
Жұлдыз біткен жымыңдап сығалады,
төсегіне толқындар жайғасқанда.
1961
* * *
Сағынып оралар ма ем
алыс жолдан жеткенше асық болып,
сен бар-ау деп шаттықтан тасып-толып,
дүниеде көзіне басқаны ілмей,
тек анасын ойлайтын жас сәбидей
мен де сенің кеудеңді аңсамасам,
сен де мені күтуден шаршамасаң,
құшағыңа алғанша тынышталмай,
кездескенде жанардан мұң ұшқандай
ес шығып кетер бізде,
қуаныштан мәз болып екеуміз де,
бар сезімді көздерден байқағандай
отырмасақ,
айтарға сөз таба алмай,
сағынып оралар ма ем,
жићан кезе бермес пе ем онан әрмен.
Жарқылдап жүрер ме едім
арман-нұрға тоғытып жылдарымды,
болмаса егер көк жарған шыңдар үлгі;
мөлдірлікті алмасам бұлақтардан,
аярланбай, аңқылдап сыр ақтарған,
теңіздердің тұңғиық тереңдігін,
тереңдіктің арқалар кемел жүгін,
жазыктықтың көз жетпес шалқарлығын
(шалқар жерде болады дарқан бір үн) —
сен құймасаң қаныма мұның бәрін,
сіңірмесең халқымның жырын, нәрін,
жарқылдап жүрер ме едім,
сезінбес ем ешқашан жігер желін.
О, туған ел,
мен өзіңсіз қанатсыз, тұғырсызбын,
сен болмасаң сөнемін — ғұмырсызбын;
маған — сенің сезімің қуат, серік,
саған — менің сезімім шуақ беріп,
демімізден мөп-мөлдір нұрды жұтып,
тірліктегі азап пен мұңды ұмытып,
қос махаббат алауы жер үстінде
бұрқасынды өмірді тұр жылытып.
1972
Д А Л А Д А У СЫ
Мен жатырмын
жарау жылдардың от тұяқтарымен шыңдалып,
от жүректермен нұрланып.
Қанаты найза корабльдерге қызыға карап
қалам мен аспан болмағаныма мұңданып,
қызғаныштан кейде сұрланып.
Сонан соң жатам тебіреніп аппақ ойлармен
өз кылығымды өзім бір мезгіл сынға алып.
Тәубаға келем —
мынау ғаламда мен болмасам ғой егер де
корабльдерің кайдан ұшар еді ырғалып?!
Сағынышпен қайтып қона алар жері болмаса,
елжіреп қайта оралар елі болмаса,
самғағаныңмен, жанарыңды жатар мұң карып
(табаны жерге тимегендер ғой шын ғаріп).
Тебіренемін,
көкірегімді менің қуаныштар кернеп шаттанам,
тіршілікке бүкіл ана болғаныма мақтанам.
Тарихқа тұлға талай ұлдарым тұлпарларын
жортар түн қатып
дала тосінде баптаған -
алдынан шығып алау таңдардың
көкжиектен әлі атпаған.
Мезгіл сойқанның менменшілдігінен мезі боп,
орынсыз кейде тапталам,
орьінсыз кейде датталам.
Мен ұлдарымды өсірдім
өліп кетсе де отанын, халқын сатпаған,
ата жауын да алдынан өтпей атпаған.
Мен қыздарымды өсірдім
қызығып қарардай жат ғалам—
әсемдігін сөзге қосуға
ақындар да сөз таппаған.
Еркелетіп жүрер елі мен жұрты бар ғой деп,
әйтеуір, ұл мен қызымды беттен қақпағам.
О, менің асыл перзенттерімнің ұрпағы,
сендермен күліп, жылап та талай жатты анаң.
Мен қараймын күрсініп
ілестірмейтін желаяқ мынау жылдарға
(жеткізбей кетер — каншама мейлің тырбаңда!).
Қимасымды талай қыршынынан қиып
көмді олар дауыл таптаған құмды орға.
Жарқын жастығын жылдар ап қашқан
Қарияның жасаурап қалған жанарына қара —
мұң бар ма?!
Қайғыра алмасам, күрсіне алмасам, несіне
ана атанамын ұлағатты ұрпақ — ұлдарға?!
Қаншама ғасыр осынау талас тірлікте
дала көрмеген сын бар ма?!
Мен қараймын сүйсініп
қанатты жылдарға, келер күндерге самғаған,
жасартқан кәрі дүниені соның
жасампаздығына таңданам,
Тіршіліктің заңы тебірентпей коймайды
екен-ау жалғасып жатса айтылмай қалған арман-ән!
Мені де жылдар жасартып кетіп барады,
Достарыңызбен бөлісу: |
