Ф-об-001/033 Қазқстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі

Ф-ОБ-001/033

Әдетте профессор науқас кісілерге, әсіресе бүгін-ертен операция столына жатайын деп тұрғандарға жылы шырай байқатпайды екен. Қайта әлденеге қатты жаны кейіп тұрғандай сыңай көрсетіп, күрең қабақ танытып, қатал сөйлеседі.

Әр сөзін шегелеп жатқандай-ақ нығыздап-нығыздап айтып, даусын сәл көтеріңкіреп, ызалы үнмен сөйлесудің кімге керегі бар дейсің ғой? Мұнда бір сыр бар сияқты.

Ажал иісі анқыған қан майданға кірер алдында азды-көпті үрейге бой алдырып тұрған жауынгерді сәл де болса демеп, жігерлендіріп, жан дүниесін шақыртып жіберетіндей қаһарлы сөз қажет емес пе?! Арпалыс алдында командир жауынгерлеріне «айналайын!» - деп жәмпеңдеп жатпайды. Қайта қаһарына мініп, өз бойындағы жауға деген өшпенділікті, ашу-ызаны, от-жалынды қатардағы жауынгерлерге де, бөліп бергісі келгендей өзінен-өзі буырқанып, бусанып, айбат шегіп кетеді ғой. Мұның өзі солдаттарды табанда жігерлендіріп, бойына күш қуат беріп, қайрап жібереді.

Елена Андреевна да, әрбір нейрохирургиялық операцияны адам өмірі үшін болған қан майдан деп біледі. Өзін сол қиян-кескі шайқастың командирі сезінсе керек. Ал науқастарды, әрине ол бұйрықты мүлткісіз орындауға тиісті солдат санайды. «Ауруды жеңіп шығу үшін сендер өздеріңе аянбай барларыңды салып күресулерің керек», - дегенді жиі айтқан хикаят-монологтан кездестіруімізге болады.

Профессор әдетте кеселі тым асқынып кеткен, операциядан тірі шығуы дүдәмал науқастармен ғана сыпайылық сақтап, жылы шыраймен, «жақсылап» сөйлеседі екен.

Елена Андреевна – шындықты жасырмайды. Айтарын білтелеп, сипақтап жатпайды. Жұқалап, сипалап сөйлеген басқа дәрігерлерді де

Ф-ОБ-001/033

алмайсың!»- деп кесіп-жарып турасын төбеден түскендей етіп бір-ақ айтып салады. Профессордың операциядан кейін үзілді-кесілді айтатынын аурулар

жақсы біледі. Оған мысал ретінде Ержанның операциядан шыққан сәттегі Елена Андрееваның жауабына зер салсақ.

«...Профессор менің халімді қалт жібермей сезіп қойды. Әдетте ол айтпақ ойын білтелеп жатпай, төтелеп соғатын. Бұл жолы олай істемеді. Менің бұрынғыдан бетер зәрем ұшты. Аяқ-қолымның ұштарын қайта-қайта инемен шұқылап көріп, сезімталдығын тексере бастады.

Екі қолымда иненің өткір ұшын жақсы сезетін сияқты. Бірақ өткір екені қанша шаншып жатса да, екі аяғым түк сезер емес.

Профессордың қасындағы бір топ дәрігерлер де менен көздерін алмай, тесіле қарап тұр. Олардың мына өлі тыныштықты бұзуға жүректері дауламайтын сияқты осы бір топ ақ халатты адамдар тас боп қатып, сілтідей сынып қалған еді.

Бір сәт профессор ішінде айықпас дерті бар адамдай: «Иә», - деп ауыр күрсінді. Жүрегім зырқ ете түсті. Елена Андреевнаның осы бір аянышты үні

маған бәрін жеткізгендей болды». [14,112 - 113 ]. Автор, Елена Андреевнаның образын жасауда дәрігерлер бойында кездесетін – қайсарлық, батырлық, мейірімдлік, сезімталдықты көрсете білген. Осымен қатар, жоғарыда баян еткендей бас дәрігер бейнесін жасауда психологиялық характерді қолданған. Демек, Н.Келімбетов Елена Андреевнаның бейнесін танытуда көркемдік ойлау жүйесін дұрыс қолдана білген.

Ф-ОБ-001/033

Ал, көңіліне мұндай күмән түскен науқас кісіге ешқандай ем қонбайтыны мәлім ғой. Жазушы дәрігер жігіттің бейнесін жасауда, оның бойындағы дәрігер мамандығына деген суықтықты танытады. Дәрігер жігіт бұл салаға өз қалауымен келмегендігінің себебін ашып көрсетеді. Оның өз қалауы археолог болу. Дәрігер мамандығы бойынша біраз жыл жұмыс атқарады. Жұрт сыйлайды. Ал жігіт болса өзінің дәрігер екеніне сенбейді, сенгісі де келмейді. Дәрігер жігіттің образын жасауда автордың айтқысы келгені, дәрігер жігіт өз мамандығын бірте-бірте өшіп бара жатқан шам сияқты көріп кетті дейді.

көрсеткен. Бұл өмірде кездесетін құбылыс. Н.Келімбетов – бұл образды жасауда мамандыққа деген сүйіспеншілікті көрсете білген.

Ф-ОБ-001/033

Оның мына түріне қарағанда маған соншама күйіп-пісетіндей түк те бола қойған жоқ сияқты. Бір-екі күн шыда сосын өз аяғыңмен шапқылап кетесің деп тұрғандай еді» [14,90 ].

«Үміт үзгім келмейді» хикаят-монологындағы дәрігерлер бейнесін жоғарыда сөз етік. Мұндағы образды жасауда, автор жалпы дәрігерлер бойындағы типтілікті, ақ халатты абзал жандардың бойындағы жақсы істерді ашып көрсете білген.

2. 
   Ақылбек пен Мейіркүлдің махаббат хикаясы.
   

Н.Келімбетов, Ақылбектің портреті, мінезі арқылы оның бүкіл бойындағы сырын ашып көрсете білген.

М.Жұмабаев «Педагогика» атты ғылыми еңбегінің «Психология» тарауында: «Адамның жан сыры дене арқылы, мимика арқылы сыртқа білінеді», дене де, жанға байлаулы жан көріністері денеге қатты әсер береді. Адамның көзқарасы, даусы, аяқ басуынан жанның қандай күйде екені көрініп-ақ тұрады. [7, 243 ]. – деуі Ақылбектің образын жасауда,