35
№12 Сабақ. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы саласындағы еңбек өтілі
Сабақтың мақсаты: Әлеуметтік қамсыздандыру құқығындағы еңбек стажының
түсінігін толығымен ашып және оларға енетін толық кезеңдерін меңгеру. Еңбек
стажының түрлерін ажырата білу. Осы саладағы ҚР заңдарының нормаларын
тәжірибе жүзінде қолдана білуге студенттердің қабілетін арттыру, ҚР осы саладағы
заңдарын тәжірибеде қолдану үшін оның кемшіліктері мен қиыншылықтарын аша
білу және жетілдіру әдістерін үйрету. Сондай-ақ еңбек стажына енетін жұмыс
кезеңдерімен арнайы еңбек стажына енетін жұмыс кезеңдерін ажырата білу.
Сұқбат сабақтың жоспары
Бақылау сұрақтары:
1. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығындағы еңбек стажының түсінігі
2. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығындағы еңбек стажының түрлері және оған
енетін кезеңдер.
3. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығындағы еңбек стажын растайтын құжаттар.
4. Куәгерлердің еңбек стажының болғаны туралы көрсетулері.
5. Жалпы еңбек стажының түсінігі.
6. Арнайы еңбек стажының түсінігі.
7. Үздіксіз еңбек стажының түсінігі.
8. Еңбек стажына енетін жұмыс кезеңдері.
9. Орталықтан зейнетақы тағайындау үшін еңбек стажын жеңілдікпен есептеу
кезінде есепке алынатын жағдайлар.
Глосарий
2) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау - өндірістік
объектілерді, цехтарды, учаскелерді, жұмыс орындарын оларда орындалатын
жұмыстар қауіпсіздігінің жай-күйін, зияндылығын, ауырлығын, қауырттығын,
еңбек гигиенасын айқындау және өндірістік орта жағдайларының еңбек
қауіпсіздігі және еңбекті қорғау нормативтеріне сәйкестігін айқындау
мақсатында бағалау жөніндегі қызмет;
3) өндірістік санитария – зиянды өндірістік факторлардың қызметкрлерге әсерін
болғызбайтын немесе азайтатын санитарлық-гигиеналық, ұйымдастыру іс-
шаралары мен техникалық құралдар жүйесі;
4) өтемақы төлемдері – жұмыстың ерекше режимі мен еңбек жағдайларына,
жұмысынан айырылуына, қызметкерлердің еңбек міндеттерін немесе
Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзгеде мірдеттерді
орындауына байланысты шеккен шығындарын өтеугебайланысты ақшалай
төлемдер;
5) тарифтік жүйе – еңбекке ақы төлеу жүйесінің бір түрі, онда қызметкерлердің
жалақысы тарифтік ставкалар (айлықақылар) және тарифтік кестелер негізінде
сараланып айқындалады;
6) тарифтік кесте – орындалатын жұмыстардың күрделілік және
қызметкерлердің біліктілік белгісі бойынша саралауды көздейтін тарифтік
разрядтар мен тарифтік коэффициенттердің жиынтығы;
7) тарифтік разряд – жұмыстың күрделілік деңгейі және осы жұмысты орындау
үшін қажетті біліктілік деңгейінің көрсеткіші;
36
8) тарифтік ставка (айлықақы) – қызметкердің уақыт бірлігі ішінде белгілі бір
күрделіліктегі (біліктіліктегі) еңбек нормасын (еңбек міндеттерін) орындағаны
үшін еңбегіне ақы төлеудің белгіленген мөлшері;
9) тәртіптік жаза – тәртіптік теріс қылық жасағаны үшін жұмыс берушінің
қызметкерге қоданатын тәртіптік әсер ету шарасы;
10) тәртіптік теріс қылық – қызметкердің еңбек тәртібін бұзуы, сондай-ақ еңбек
міндеттерін құқыққа қайшы келетіндей кінәмен орындамауы немесе тиісінше
орындамауы;
Схема немесе кестелер тізімі
Еңбек стажының түрлері және оларға енетін кезеңдер
Еңбек стажын растайтын құжаттар
Куәлардың еңбек стажының болғаны туралы көрсетулері.
Блиц – тест
1. Зейнетақы төлеу кезінде есепке алынатын жұмыспен өзге де қызмет кезеңдерінің
ұзақтығы:
а) еңбек стажы
б) жалпы еңбек стажы
в) арнайы еңбек стажы
г) үздіксіз еңбек стажы
д) аталғандардың барлығы
2. Еңбек стажына енетін жұмыс кезеңдерін атаңыздар:
а) әскери қызмет
б) құқық қорғау органдарындағы қызмет
в) мемлекеттік қызмет
г) кәсіпкерлік қызмет
д) аталғандардың барлығы.
3. Стаждың жеңілдетілген жағдай да есептелетін кезеңдерін атаңыз:
а) ұрыс қимылдары кезеңінде майдандағы әскер құрамындағы, оның ішінде әскери
борышын өтеу кезіндегі әскери қызмет
б) қуғын-сүргінге ұшырағандар, кейіннен ақталған азаматтардың қамауда болған
кездері
в) Семей сынақ полигонына жапсарлас жатқан аудандардағы 1949-1963 ж.
арасындағы кезең
г) толық навигациялық кезең ішінде су көлігінде жұмыс бір жыл істеген жұмыс
кезеңі
д) аталғандардың барлығы
4. Еңбек кітапшасы ұжымдық ауыл шаруашылық кәсіпорындарының мүшелері
үшін қай жылдан бастап толтырыла бастады:
а) 1965 ж
б) 1939 ж
в) 1948 ж
г) 1958 ж
д) 1968 ж
5. Еңбек стажының болғандығын құжаттық тұрғыдан растау үшін қандай құжаттар
ұсынылуы мүмкін:
а) ЖЗҚ анықтамалар
37
б) жұмыс істеген жерінен анықтамалар
в) жалақыны беруге қатысты ведомостьтер
г) салықтық тіркеу куәліктері
д) аталғандардың барлығы
6. Еңбек стажының түрлері:
а) жалпы еңбек стажы
б) арнайы еңбек стажы
в) үздіксіз еңбек стажы
г) аталғандардың барлығы
7. Жалпы еңбек стажына енетін жұмыстар:
а) қызметкер немесе жұмысшы ретіндегі кез-келген жұмыс
б) ұжымдық ұйымдардың және колхоз мүшесі ретіндегі жұмыс
в) жеке еңбектік қызмет
г) шығармашылық қызметтер
д) аталғандардың барлығы
8. Жалпы еңбек стажына енетін басқа да негіздер:
а) әскери қызмет
б) оқу
в) шығармашылық оқу
г) өз мамандғы бойынша жұмыс істеген кезеңдері
д) аталғандардың барлығы
9. Еңбек стажындағы дәлелдемелер:
а) еңбек кітапшасымен архивтік құжаттар
б) жалақы төлегендігі туралы ведомоттер
в) жазбаша жеке еңбек шарты
г) жұмысқа қабылдау және босату туралы бұйрықтар
д) аталғандардың барлығы
10. Қандай негіздер бойынша үздіксіз еңбек стажы сақталмайды:
а) кәсіподақ органдарының талабы бойынша
б) 12 ай ішінде белгісіз себептермен өз еркі бойынша қайтадан жұмыстан шығу
в) тәрбиелік мәні бар қызмет атқаратын жұмыскердің моральдық теріс қылық
жасауы
г) бас бостандығынан айырылған жұмыскерге соттың шешімінің заңды күшіне енуі
д) аталғандардың барлығы
Әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер:
1.“ҚР-дағы зейнетақымен қамсыздандыру туралы” ҚР заңы. 20.06.97.
2.Жұмағұлов Ғ.Б., Ахметов А., Ахметова Г. Әлеуметтік қамсыздандыру құқығы.
Оқу құралы. Алматы: Заң әдебиеті, 2005.
3.Хамзин А.Ш, Хамзина Ж.А, Хамзина Л.А Трудовое право РК. – Астана:
Атамұра. 2004
Қосыша әдебиеттер:
4. ҚР азаматтарын зейнетақымен қамсыздандыру және қорғау. А, 2005.
5. М.Л,Захаров, Э.Г.Тучкова Право социального обеспечения России. Учебник.
–М.: Изд. БЕК, 2001.
