Ермекбаева акбопе тонтаевна

86 
 
ашылған  дәлелдемелердің,  салыстырулар    мен  талқылаулардың  орын 
алмауында.  
Эксперименталдық  –  ғылымда  сипатталған  және  белгілі  нәтижесі  бар 
экспериментті  орындау  барысында  жазылған,  шығармашылық  жұмыстар. 
Аталған  жұмыстар  иллюстрациялық  сипатқа  ие,  бастапқы  шарттардың 
өзгеруіне  байланысты  нәтиженің  ерекшеліктерін  өзіндік  түсініктемесін 
ұсынады.   
Жобалық    –  жобаға  қатысушыларына  маңызды  болып  саналатын  қандай 
да бір мәселені шешуде алдын-ала жоспарланған нәтижеге жету мен сипаттау 
негіздерінен құралған шығармашылық жұмыстар.  
Сипаттамалық  –  қандай  да  бір  құбылысты  бақылау  мен  сапалық 
сипаттауға бағытталған шығармашылық жұмыстар. Аталған жұмыстар ғылыми 
жаңалықтың  элементін  қамтуы  мүмкін.  Ерекше  белгісі  ретінде  зерттеудің 
сандық әдістемесінің жоқтығы саналады.  
Зерттеушілік  –  бұл  шығармашылық  жұмыстар,  ғылыми  көзқарас 
тұрғысынан  дұрыс  әдістеменің  көмегімен  орындалады.  Осы  әдістеме  арқылы 
алынған  өзіндік  эксперименттік  материал  негізінде  зерттелінетін  нысанның 
сипаты  туралы  талдау  мен  қорытындылар  жасалады.  Мұндай  жұмыстардың 
ерекшелігі  зерттеулердің  бере  алатын  нәтижелердің  алдын-ала  айқын 
еместігінде.  
Барлық шығармашылық жұмыстар ортақ элементтерге ие:  
1. Барлық  жұмыстар  әдебиеттерді  пайдалана  отырып  орындалады,  бірақ 
рефераттық  жұмыстарды  орындау  барысында  әдебиеттер  көздеріне  талдау 
жұмыстың  негізгі  мазмұны  болып  саналады,  ал  жобалық,  эксперименталды, 
сипаттамалық, зерттеу жұмыстарын орындағанда, әдебиеттер көздеріне талдау 
жасау  жұмысы  зерттелінетін  құбылыс  туралы  әдебиеттерге  шолу  түрінде 
көрініс береді.  
2. Әдістемелік  жағынан  барлық  жұмыстар  түрлері  мәселені  қою,  материал 
мен қорытындыларға құрылымдалған.  
Зерттеушілік  жұмыстардың  өзге  шығармашылық  жұмыстардан  айрықша 
ерекшелігі:  
1. 
Таңдалған құбылысты зерттеудің практикалық әдістемесі. 
2. 
Өзіндік эксперименталды материал. 
3. 
Өзіндік  алынған  мәліметтер  мен  олардан  шығатын  қорытындыларға 
талдау.   
Ғылыми-зерттеушілік  жұмысты  орындаудың  белгілі  алгоритмі  бар  –  төрт 
кезеңді қамтитын технологиялық тізбек:  
Қазіргі  заманғы  өскелең  ұрпақты  тәрбиелеудің  міндеттерінің  бірі  –  өз 
бетінше  ойлауды  қалыптастыру,  шығармашылық  іс-әрекетке  дайындау. 
Педагогикалық  психология  және  педагогикада  арнайы  термин  бар  – 
«зерттеушілік  оқыту»  деген.  Зерттеушілік  тәсіл  –  бұл  оқушылардың  ғылыми 
танымның  әдістерімен  танысу,  олардағы  ғылыми  дүниеге  көзқарасын 
қалыптастырудың,  ойлау  мен  өзіндік  танымды  дамытудың    маңызды  құралы 

87 
 
болып табылады. Ғылыми зерттеулердің бастамасына оқыту үдерісі оқушының 
зерттеушілік компоненттерін кезеңдік қалыптастыруды білдіреді:  
1.  Интеллектуальды іскерліктер мен дағдыларға; 
2.  Оқулықтармен  және  өзге  де  ақпарат  көздерімен  жұмыс  жасай  алудың 
іскерліктері мен дағдыларына;  
3.  Жазбаша және ауызша сөйлеу мәдениетімен байланысты іскерліктер мен 
дағдыларға;  
4.  Арнайы зерттеушілік іскерліктер мен дағдыларға (жоғары сыныптарда). 
Зерттеушілік іс-әрекеттің іскерліктері мен дағдылары жалпы дидактикалық 
тәсілдер көмегімен қалыптасады: себеп-салдарлы байланыстарды анықтау және 
талдау; салыстыру, қорыту және нақтылау; гипотезаларды ұсыну; білімді жаңа 
ситуацияға көшіру;  мәселені шешудің жаңа нұсқасын табуға аналог іздестіру; 
гипотезаны  дәлелдеу  немесе  теріске  шығару;  зерттеуді  ұйымдастыру; 
жүргізілген  зерттеудің  нәтижелерін  рәсімдеу.  Негізгі  мектепте  оқушы  үшін 
жалпы дидактикалық  тәсілдер игерілуі тиіс.  
Студенттердің  жалпы  дидактикалық  принциптерді  сақтай  отырып,  білім 
алуына  септігін тигізетін тапсырмалар:  
- 
студенттердің  өз  көзқарасын  қорғауына,  дәлелдер,  деректер  келтіруіне 
мүмкіндік беретін  тапсырмалар. 
- 
әртүрлі  әдіс-тәсілдер арқылы шешімін табуға бағытталған тапсырмалар. 
Олар бұрын игерген білімдерді жаңа жағдаятқа  көшіріп қана қоймай, сондай-
ақ, қарастырылып отырған нысанның жаңа функцияларын көруге, іс-әрекеттің 
белгілі тәсілдерін құрамдастыруға үйретеді.  
- 
бірнеше  шешімдер  жағдайын  қарастыруды    көздейтін  тапсырмалар.  Бұл 
типтегі тапсырмалар сын тұрғысынан ойлауды дамытуға септігін тигізеді;  
- 
жоғары  деңгейдегі  күрделілігі  бар  тапсырмалар,  оларды  шешу    кешенді 
білімді талап етеді.   
- 
шығармашылықпен шешуді талап ететін  тапсырмалар.  
Жалпы  дидактикалық  прициптер  негізінде  жұмыс  жасау  іскерліктер  мен 
дағдыларға  және  жазбаша,  ауызша  сөйлеу  мәдениетінің  дамуымен  өзара 
байланысты.  
Таңдау  пәнін оқыту  негізінен    зерттеушілік    әдістерді  (бақылау,  тәжірибе 
жасау, эксперимент қою) қолдануды талап етеді:  
1. Оқытудың тұлғаға  бағдарланған технологияларын қолдану.  
2. Ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдану. 
3. Мәселелік 
баяндау,  бөлшектік-ізденушілік  (эвристикалық)  және 
зерттеушілік. 
Оқытудың  түрлі  формаларын  ұйымдастыру.  Дәстүрлі  сабақтармен  қатар, 
дәрістік  сабақтар,  кеңес  беру-сабақтары,  практикалық,  лабораториялық, 
зерттеу-сабақтарын жүргізу. 
Болашақ  педагогтердің  зерттеушілік  мәдениетінің  қалыптасуы  сабақ 
барысында  да,  сабақтан  тыс  уақыттарда  жүзеге  асып  отырады.  Оқу 
зерттеулерімен  айналысу  немесе  жобаны  құрастыру  болашақ  маманның  
арнайы зерттеушілік іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыруға ықпал етеді.