82
мен міндеті алдын-ала жоспарланған болуға тиістігі айтылады. Сонымен қатар,
педагогикалық үдерісті ұйымдастыру үшін мақсат пен міндетті жүзеге
асырудың әдістері айқындалуға тиістілігі де атап көрсетіледі.
Осыған орай, Қазақстан жыландары туралы өлкелік компонентті өз
деңгейінде оқыту үшін біз ең алдымен «Биологияны оқытуда оқушылардың
зерттеушілік іс-әрекетін дамыту» атты әдістемелік нұсқауын дайындадық.
Кез-келген жүйенің негізгі белгілеріне мыналарды жатқызамыз:
оңтайлылық (жүйені құрастыру мен қызмет атқаруына қажетті шарттар мен
міндеттерге сәйкес келетін таңдамалы нұсқасын таңдау); құрылымдық
(жүйенің компоненттерін, олардың реттілігін және классификациясын бөлу);
функционалдылық (жүйедегі қарым-қатынастар мен байланыстарды реттеуші
функциялар компоненттері ретінде бөлу); ықпалдастық (тұтастықты сақтау мен
қызмет атқаруына ықпал ететін жүйе құраушы компоненттерді бөлу негізінде
жүйе компоненттерінің біртұтастыққа бірігуінің нәтижесі).
Бірқатар ғалымдар кәсіби іс-әрекетке дайындықтың құрамына мынандай
компонентерді, білім, іскерліктер мен дағдыларды, сондай-ақ маманның
тұлғалық мінездемесін қосады. Осының негізінде біз, болашақ маманның
кәсіби қызметке дайындығы құрамына үш өзара байланысты аспектілерді
бөлеміз: тұлғалық; кәсіби іс-әрекетке когнитивтік және праксикологиялық,
теориялық және практикалық дайындық.
Бұл ЖОО студенттерінің кәсіби даярлығы жүйесінің құрылымдық
компоненттерін бөліп қарауға мүмкіндік береді: когнитивтік, іс-әрекеттік және
тұлғалық.
Заманауи биология пәнінің мұғалімінің кәсіби іс-әрекетінің сипаты
студенттерде болашақта оқушыларға білім берушілік және олардың
зерттеушілік
іс-әрекетін
ұйымдастыруға
дайындығын
қалыптастыру
қажеттілігін аңғартады. Осы мақсатта, болашақ мамандарды дайындаудың оқу
жоспарына «Биологияны оқытуда оқушылардың зерттеушілік іс-әрекетін
дамыту» әдістемелік курсы енгізілді.
Бұл пән біздің таңдау пәніміздің әдістемелік нұсқауы ретінде жүзеге
асырылды. Студенттердің зерттеу іс-әрекетінің мәнін меңгерту, зерттеушілік
сипаттағы практикалық сабақтарды ұйымдастырудың әдістемесі туралы,
Қазақстан жыландарын зерттеу бойынша білім алушылардың оқу-зерттеушілік
жобаларын ұйымдастыру және іске асыру.
Қазіргі заманғы биология саласының қажеттілігіне жауап беру бұл
студенттердің кәсіби дайындығын дұрыс ұйымдастыра білу. Осы мақсатта
ЖОО оқу үдерісіне биолог-бакалаврларды дайындауды әдістемелік курстарды
ендіре отырып іске асыру тиімділігі артып отырғаны мәлім.
Мақсатқа қол жеткізу үшін мынадай міндеттерді шешу ұйғарылып отыр:
білімдерін игерту мәні туралы студенттердің зерттеушілік дағдыларын
қалыптастыру әдістемесі, практикалық сабақтарды ұйымдастыру, зерттеу
сипатындағы оқу технологиясын, жобалап оқыту мысалында зерттеу
жұмыстарын ұйымдастыру және жүзеге асыру.
83
Студенттердің зерттеушілік іс-әрекеті, бұл білім алушылармен
шығармашылық, зерттеушілік міндеттерді алдын-ала белгісіз шешіммен (өзге
табиғат заңдылықтарын көрнекіліктермен көрсететін практикумға қарағанда)
және ғылым саласындағы зерттеулерге тән негізгі сатылардың бар екендігін
болжамдайды, оларға: аталған мәселеге арналған өзекті сұрақтарды қою,
теорияны зерттеу, зерттеу болжамын және міндеттерді құрастыру; зерттеу
әдістерін іріктеу мен оларды меңгеру, өзіндік материалды жинақтау, оның
талдауы мен жалпылау, ғылыми түсінік беру, өзіндік қорытындылар.
Ғылымның қай саласында болмасын кез-келген зерттеу осындай құрылымға ие.
«Биологияны оқытуда оқушылардың зерттеушілік іс-әрекетін дамыту»
әдістемелік нұсқау бағдарламасы биология мен жаратылыстану саласында
зерттеушілік іс-әрекетке қызығушылықты дамыту мақсатында студенттерге
болашақ биолог мұғалімдер ретінде мектептегі оқушылармен жұмыс жасауға
арналған. Элективті курс 3 кредиттен құралған, жалпы сағат саны 135. Курс
студенттерде Қазақстанда тіршілік ететін бауырымен жорғалаушылардың
құрылыстық ерекшеліктері, алуан түрлілігі мен маңызы туралы білімді
жалпылауға, жүйелендіруге, кеңейтуге мүмкіндік береді. Курс бағдарламасы
мектептегі базалық білім берудің жеткіліксіз тұстарын айтарлықтай
толықтырып және үстемелейді, сол арқылы әрбір білім алушыға тірі табиғат
әлеміне енуге мүмкіндік береді, сондықтан да өзекті әрі мақсатты болып
саналады. Бағдарламаның жаңашылдығы оның студенттердің зерттеушілік
іскерліктердің қалыптасуына, олардың өз бетінше ізденушілік-зерттеушілік іс-
әрекетінде білімдердің дамуына алып келеді және бірнеше биологиялық
пәндерді біріктіре отырып (биология, экология, өлкетану), студенттерде
болашақта мектептегі оқушыларды даярлауға септігін тигізе отырып, қоршаған
орта туралы біртұтас көзқарастың қалыптасуына септігін тигізеді.
Курс Ophidia әлеміне назарды аудартуға, оқытылып жатқан пәнге
студенттердің
қызығушылығын
арттыруға
және
шығармашылық
фантазиялардың, зерттеушілік іс-әрекеттің артуына бағытталған.
Оқушылардың жас ерекшеліктерін, олардың практикалық білімі мен
дағдыларын ескере отырып, зерттелінетін нысандар қол жетімді, кескінді,
эмоционалды әсер ету принциптерін, шығармашылық іскерліктердің дамуын
қолдану арқылы қарастырады.
Таңдау курсымызды білім беруде жүзеге асыру үшін оны оқытудың негізгі
әдістері ретінде бақылау, тәжірибелік жұмыстарды орындау, Ophidia жергілікті
өкілдерін және олардың түрлік ерекшеліктерін анықтау, модельдеу, көрнекілік
құралдарын және тәжірибелерді демонстрациялау, анықтамалық әдебиеттермен
өзіндік жұмыстар орындау, жабық ортада тіршілік етуші Ophidia-ны зерттеу
жұмыстары ұйымдастырылды.
Білім алушылардың зерттеушілік іс-әрекетін ұйымдастырудың формасы:
экскурсиялар, серуендер, практикалық жұмыстар, аудиториядағы жұмыстар
арқылы жүзеге асты.
Негізгі мақсатымыздың бірі етіп, білім алушыларда Ophidia биологиясы
және экологиясы туралы білім мен зерттеушілік іскерліктерді қалыптастыруды,
Достарыңызбен бөлісу: |
