Ермекбаева акбопе тонтаевна

99 
 
Тәжірибелік-эксперименттік 
жұмыс 
барысында 
анықталғандай, 
сауалнамаға  қатысушылардың  үштен  бірі  туған  өлкенің  жыландарын  зерттеу 
бойынша  оқу  және  зерттеушілік  жұмыстарын  ұйымдастыру  барысында  
бірқатар  себептерге  байланысты  қиындықтарға  ұшырайтыны  белгілі  болды: 
жыландар  туралы  биологиялық  білімнің  жеткіліксіздігі  (35%),  жыландардың 
экологиясы бойынша білімнің (25%) және оны қолдану тәсілінің аздығы, яғни 
практикада жыландар туралы білімді қолдана алмаушылық  (15%), ұялшақтық 
(25%) (сурет 5). 
 
 
 
Сурет - 5 Жыландарды оқытудағы оқушылардың оқу және зерттеушілік 
жұмысында кездесетін қиындықтар  
 
Осылайша, анықтаушы эксперименттің нәтижелері келесілерді көрсетті:   
1. 
Студенттер  жыландарды  зерттеуге  оң  көзқарас  танытатыны 
байқалды, көпшілігі популяция санын реттеуді қажеттілік деп есептесе, үштен 
бір  бөлігі  ғана  ҚР  табиғи  экожүйелерінде  тіршілік  ететін  жыландарды  қорғау 
бойынша іс-шараларды өткізуді міндетті деп санады; 
2. 
Оқытушылардың  студенттердің  бойында  өлкетанулық  білімді 
қалыптастыруға оң баға беруі, көптеген экологиялық  аймақтық іс  - шараларға 
ат  салысу,  бірақ  педагогтар  ұшырасатын  негізгі  қиындықтардың  бірі  деп  – 
өлкетануды  ұйымдастыру  әдістемесінің  әлсіз  меңгерілгендігін;  өлкетанулық 
білімдердің қажетті даму әдістемесінің жоқтығын алға тартады.  
Педагогикалық  эксперименттің  қалыптастырушы  кезеңі  әзірленген 
әдістемені  педагогикалық  ЖОО  биолог  бакалаврларын  даярлау  тәжірибесіне 
ендіруді қамтыған болатын. Эксперимент аймақтық-өлкелік мазмұнды игеруді 
зерттеуге және өлкетанулық білім мен дағдының қалыптасу деңгейін зерттеуге 
бағытталды.  Ол  анықтаушы  және  қалыптастырушы  эксперимент  кезеңдерінің 
нәтижесін  салыстыру  негізінде  құралған  болатын.  Нәтижелер  бойынша 
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
жыландар туралы 
биологиялық 
білімнің 
жеткіліксіздігі 
жыландар туралы 
экологиялық 
білімнің 
жеткіліксіздігі 
жыландар туралы 
білімді практикада 
қолдануды 
білмеушілік 
ұялшақтық 

100 
 
аймақтық-өлкелік  мазмұнды  меңгеру  деңгейін  анықтайтын  бақылау 
жасалынды
. 
Эксперименттің 
дәлдігін 
сақтау 
мақсатында 
бізбен 
қалыптастырушы  экспериментінің  қатысушыларымен  бірге  бақылау  тобының 
студенттері  диагностикаға  қатыстырылған  болатын.  Аймақтық-өлкелік 
мазмұнды  игерілгенін  сипаттайтын  бақылау  және  эксперименттік  топтың 
сандық көрсеткіштерін анық көру мақсатында суретте берілді, бұл құрастырған 
әдістеменің тиімділігін визуалды түрде сипаттауға мүмкіндік береді.  
Мазмұнның  ақпараттық  білімдерінің  қалыптасу  өзгергіштіктерін  талдау 
жұмысы  биологиялық  пәндер  мазмұнына  жыландардың  биологиялық  және 
экологиялық  ерекшеліктері  туралы  білімнің  студенттермен  меңгерілгендігін 
анықтадық. Суретте көрініп тұрғанындай, ақпараттық білімдер эксперименттің 
анықтаушы  кезеңінде    17%,  қалыптастырушы  кезеңде  40%  эксперименттің 
бақылау кезеңінде 85% жоғарғы көрсеткішпен өзгергендігін байқаймыз (сурет 
6). 
 
                  
 
Сурет - 6 Студенттердің ақпараттық білімінің өзгеруі 
 
Студенттермен 
процедуралық 
білімдердің 
меңгерілу 
деңгейі 
қалыптастырушы эксперименттің нәтижелері бойынша жоғары көрсеткіштерге 
ие.  Процедуралық  білімдер  игерілуі  бізбен  меңгерілген  өлкетанулық 
білімдердің толықтығын, тереңдігін, білімнің мәнін түсіну негізінде жүргізілген 
болатын. Меңгерілген білімнің толықтығының деңгейін анықтау тапсырмаларға 
талдау  арқылы  анықталған  болатын.  Эксперименттің  бақылау  кезеңінде 
тапсырмаларға  толығымен  жауап  бергендер  саны  69%,  толымсыз  дұрыс 
жауаптар  –  23%,  нақты  емес  жауаптар  –  6%,  жауап  бермегендер  саны    2% 
құрады (сурет 7). 
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
төмен 
орташа 
жоғары 
анықтаушы 
қалыптастырушы 
бақылау 

101 
 
 
Сурет - 7 Студенттерде процедуралық білімнің толықтығының өзгеруі 
 
Студенттерде  бағалаушылық  білімдердің  қалыптасқандығын  анықтау 
мақсатында  бірнеше  тәжірибелер  жүргіздік.  Алынған  нәтижелердің  талдауы 
көрсеткендей,  өлкелік  компонентке  деген  терең,  бағалауы  жоғары,  білімнің 
мәнін  түсіну  үлесінің  артқандығын  байқауға  болады.  Эксперименттің 
эмпирикалық  деңгейіне  жауаптардың  7%,  абстрактілі-концептуалды  деңгейіне 
– 30%, теориялық деңгейге – 63% сәйкес келеді (сурет 8). 
 
Сурет – 8 Студенттерде бағалаушылық білімдердің меңгерілуінің өзгеруі  
 
Студенттердің игерілген рефлексивті білімдерді бағалау сұрақтарға жауап 
беру  негізінде  жүргізілген  болатын.  Жоғары  деңгейде  рефлексияға  тән 
жауаптардың  саны  эксперименттік  топта  80%  құрады,  ал  бақылау  тобында  – 
24%, эксперименттің анықтаушы кезеңі деңгейінде көрсеткіш – 16% тең болды 
(сурет 9). 
0
10
20
30
40
50
60
70
жауап 
жоқ 
толық 
емес 
орташа 
дұрыс 
жауап 
анықтаушы 
қалыптастырушы 
бақылау 
0
10
20
30
40
50
60
70
эмпирикалық 
абстрактілі  
теориялық 
анықтаушы 
қалыптастырушы 
бақылау