91
Практикалық сабақтарды келісімді басқару кәсіпорында даярлаудың
аймақтық компонентті қаржыландыру арқылы кәсіпорын және оқу орны
арасындағы шарттық негізде жүргізіледі.
Кәсіпорын білім беру бағдарламасының айнымалы бөлігінің мазмұнын
анықтау мүмкіндігін ғана емес, сонымен қатар кәсіпорын үшін маңызды
критерийлерді таңдауға айрықша құқықты да алады.
Кәсіптік білім берудің практикалық бағыты мамандарды кәсіби
даярлаудың орталық, осьтік компоненттерін құрастыратын практикалық
оқытуды жүзеге асырады, оларға қатысты кәсіптік оқытудың барлық басқа
нысандары қамтасаыз етуші немесе көмекші болып табылады. Кәсіптік білім
беруді жаңғырту, ең алдымен, студенттердің практикалық оқуын жаңғыртуды
білдіреді [115].
Оқытуды жаңғыртуды қамтамсыз етудің жағдайлары қандай? Олардың ең
маңыздылары келесідей:
— оқытушылардың материалдық жағдайын өзгерту: олардың жұмысына
өте төмен деңгейде еңбекақы төленуі дарынды жастарға кедергі болуда,
тәжірибелі кадрлардың жағдайын ауырлатады, оларды жұмысқа еріксіз
мәжбүрлейді, бұл білім беру процесінің сапасын айтарлықтай төмендетеді және
кәсіптік оқу орны түлектерінің білім деңгейі мен дағдыларын төмендетуге алып
келеді (басқа да жағымсыз салдарлармен);
- оқу үдерісінің материалдық-техникалық базасын жедел жаңарту;
- кадрлардың біліктілік деңгейін көтеру;
- әдістемелікқолдаудыжетілдіру;
- білім берудің мазмұнынжәне білім беру технологиясын жаңартуға
жағдай жасау;
- оқу-әдістемелікәдебиеттердіжаңарту.
Қазіргі жағдайда кәсіптік білім беру жүйесі түлектердің бейіні олардың
болашақ кәсіби қызметінің сипатына сәйкес келуін толықтай қамтамасыз
етпейді[116].
Кәсіби білім берудің бүкіл жүйесі үшін, біздің ойымызша, жалпы міндет
болашақ маманның кәсіби қызметке толық даярлығын қалыптастыру, өйткені
оқу орнын бітіргеннен кейін жас маман өндірістік жүйеде өзіне берілген жерде
өнімді жұмысқа толық дайын болу керек. Сонымен қатар, ол кәсіби тұрғыдан
ұтқыр, қызметтің икемді өзгеруіне функционалдық тұрғыдан (яғни,
динамикалық түрде өзгеретін жағдайларға байланысты) ойлануды және еңбек
нарығының сұранысына сай ойлау қабілетіне бейім (мысалы, қайта даярлау
және нарық сұрауларына сәйкес өзін-өзі үйрету) болу керек.
Мұндай көзқарас экономиканың нарықтық жағдайға көшуге және
кәсіпорындардың кадрлық тұтынушылыққа сай келмеуіне – жас мамандарды
даярлауға, қайта оқытуға, байланысты. Кәсіпорындарға бірінші күннен бастап
жұмыс істеуге дайын мамандар қажет.
Талдау барысында анықталған қайшылықтар, кәсіптік оқытуды дамыту
үрдістері мен факторлары инновациялық дамудың заманауи және
перспективалық талаптарына толығымен сәйкес келетін тұжырымдамалық
92
негізге бағытталған сапалы жаңа жүйе құру қажеттілігін анықтауға мүмкіндік
береді.
Осы айтылып өткендер болашақ педагогтарды кәсіби даярлауда дуальді
оқытуды жүзеге асыруда мынадай тұжырымдамалық қағидаларды негізге алу
қажеттілігі туралы айтуға мүмкіндік береді:
- қазіргі
қоғамның
қажеттіліктеріне
білім
беру
мақсаттарының
барабарлығы;
- гуманистік және технологиялық тәсілдер негізінде педагогикалық білім
беру үдерісінде білім беру және кәсіби-педагогикалық саланың өзара
әрекеттесуін жүзеге асыру;
- педагогикалық
білім
берудің
кіріктірушілігін
оның
жүйелік
тұтастығының көрінісі ретінде қамтамасыз ету.
Дуальді оқытудың әдіснамалық негіздерін аша отырып, жалпы
қабылданған үш деңгейлі тәсілге сүйенетін боламыз.
1. Бірінші деңгей – жалпы әдіснама, жалпы философиялық тәсілге, жалпы
таным тәсіліне негізделеді.
Дуальді оқыту үшін этнофилософиялық-антропологиялық теория,
танымның диалектикалық әдісі туралы философиялық ережелер, іс-әрекет мәні,
оған қатысушы тұлғаны түрлендіретін іс-әрекет; педагогикалық құбылыстарды
зерделеуге жүйелік-кешенді, тұлғалық-әрекеттік тәсіл теориялары; тұлғаны
қалыптастыру идеялары, кәсіби тұлғаның қалыптасуы; теорияның практикамен
байланысы қажет.Білім беру қызметінің аспектілерін философиялық-білімдік
талдау және синтездеу, білім беру философиясын рефлексивті талдау
маңызды.Олар жалпы философиялық нормаларда білім берудің
–
педагогикалық шындықтың ерекше құбылыстарын сипаттауға, түсіндіруге
және алдын ала болжауға емес, нақты практикадан – қарастырылатын
құбылыстардың ерекшелігін көрсететін жеке-ғылыми философиялық білімге
бағытталғанын білдіреді[117].
2. Арнайы әдіснама – білімнің нақты саласында қолданылатын
әдіснамалық принциптердің жиынтығы.Осы деңгейде зерттеудің теориялық-
әдіснамалық негізін мыналар құрайды: үздіксіз білім беру тұжырымдамасы;
кәсіптік білім берудегі кластерлік тәсіл; кәсіптік мектепте білім беру сапасын
басқару және әлеуметтік серіктестік мәселелерін ашатын зерттеулер; білім беру
қызметтерінің нарығын зерттеу.Сондай-ақ жеке тұлға теориясын, қарым-
қатынас қызметін, атап айтқанда, тұлғаның интегралдық сипаттамалары туралы
идеяны; іс-әрекетті меңгеру және оның субъектісі туралы; іс-әрекет
тұрғысындағы психикалық, теориялық және практикалық бірлік туралы; іс-
әрекеттің жетекші (анықтайтын) түрі туралы; жеке тұлғаның қарым-қатынасы
мен қарым-қатынасы туралы [118].
3. Әдіснама нақты әдістердің жиынтығы тұрғысынан.Білім берудің тиісті
сапасын қамтамасыз ету үшін дуальді оқыту жүйесі ашық, жылжымалы,
жобалық-бағдарлы (орта өзгерісіне және білім беру қызметін тұтынушының
сұрауына сай), инновацияларға бейім, басқарылатын және экономикалық
мақсатқа сай болуы тиіс.
Достарыңызбен бөлісу: |
