87
алмаса алмайды; соның салдарынан кәсіпорынға келген жас маман, ол құрал-
жабдықтың ерекшелігін білмегендіктен, өзін сенімсіз ұстайды [98];
—
бұрын әрекетте жұмысқа орналастыру жүйесі жоқ; кәсіпорындар жас
мамандарды жұмысқа алуға қызығушылық танытпайды, себебі еңбек
нарығында жұмыстан босаған жоғары білікті мамандар көп.
Көрсетілген проблемалар A.B.Леонтьев [99], Т.В.Лопухова [100],
П.И.Самойленко, Я.Хайдаров [101,102] және т.б. көптеген ғалымдар мен
практиктердің пікірінше, ағымдағы әлеуметтік-экономикалық жағдайларды
есепке ала отырып, мақсатты білім беруді жаңғырту қажеттігін белгілейді, ол
мыналарды көздейді:
—
фирмалар мен кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігінің маңызды
факторы ретінде «адами капиталға» кадрларға тапсырыс берушілердің,
кәсіпкерлер мен менеджерлердің назарын арттыру: жаңа техника мен
технологияны ғана емес, сондай-ақ қызметкерлердің оларды барынша тиімді
пайдалану әлеуетінің мүмкіндіктері өндірістің тиімділігін және тұтастай
алғанда кәсіпорындар мен фирмалар жұмысының сапасын айқындайды,
сондықтан «адами ресурстардың» сапалық көрсеткіштері – жоғары сапалы
және жоғары қарқынды жұмыс, психофизиологиялық төзімділік, біліктіліктің
жоғары деңгейі, кәсіптік дайындығы мен біліктілігінің кең профилін орындау
мүмкіндігі;
—
жұмыс орындарындағы жұмыстың жоғары тиімділігін, мамандардың
икемді және белсенді өзара іс-қимылын қамтамасыз ету, барлық
қызметкерлерді инновацияларды енгізу мен жүзеге асыруға үнемі қатысуы
үшін әлеуетті мүмкіндіктерін арттыру мақсатында мамандарды даярлауға
шығындардың артуы және олардың кәсіби деңгейін көтеру;
—
жаңа
прогрессивті
технологияларды
меңгеру
және
енгізу,
қолданыстағы технологиялар мен жабдықтарды жаңғырту, өндірістің
ресурстық және энергетикалық қарқындылығының айтарлықтай төмендеуін
қамтамасыз ету, сондай-ақ өнімнің жоғары экологиялық көрсеткіштері және
технологияларға қойылатын экологиялық талаптар;
—
интеллектуалды сипат беретін кәсіби қызметтің ақпараттық жағынан
толық болуы;
—
өндiрiстiк
қызметтi
орталықсыздандыру,
оны
уақытша
ұйымдастырудағы икемдiлік және өндiрiстiк процеске қатысушылардың
дербестігі, шешiм қабылдауда тәуелсiздiктi және жылдамдықты талап ету;
—
қазіргі заманғы өндірістік, экономикалық, әлеуметтік жүйелерді
басқарудың күрделілігі, қателер мен қателіктердің қаупі, техникалық, табиғи
және әлеуметтік үдерістердің бақылаудан шығу мүмкіндігі, қоғамдық еңбек
құрылымында білім беру және денсаулық сақтау функцияларының рөлін
арттыру – олар әлеуметтік қажеттіліктерді, кәсіби біліктілікті, жеке
мүдделердің әлеуметтік қажеттіліктерін қанағаттандыруға тәуелділігін білу
сияқты сапалық мамандарға қойылатын кәсіби талаптардың құрамында
шешуші маңызға ие болады.
88
Осы әлеуметтік-экономикалық жағдайларда кәсіби мектеп студенттердің
кәсіби қызметінде бейімделу функциясының міндетін қойып отырады, бұл өз
кезегінде білім беру мекемелері мен кадрлық тапсырыс берушілердің
әлеуметтік серіктестігін болжайды.
Бітірушілердің өндіріске бейімделуі мәселелері B.C.Аксенов [97],
А.Лукьяшко [103] еңбектерінде; кәсіптік білім беру мен өндірістің әлеуметтік
әріптестігі мәселелері A.A.Бирюков [104], Г.И.Ибрагимов [105], Е.Г.Сафонова
[106], И.П.Смирнов және Е.В.Ткаченко [107] және т.б. ғалымдардың
зерттеулерінде қаралды.
Әлеуметтік серіктестіктің перспективалық бағыттары: Біріншіден,
мамандықты оқыту, яғни, әлеуметтік серіктестік жағдайында кәсіптік
белсенділік арттыру қажет. Осыған байланысты студенттердің гуманитарлық
және жаратылыстану ғылыми дайындығы, жалпы мәдениетін көтеру үшін
уақыт көбейеді.
Екіншіден, білім беру мекемелері бәсекеге қабілетті өнім шығаратын
жоғары сапалы қалдықсыз технологиялары бар алдыңғы қатарлы
кәсіпорындарға жақындай түседі.
Үшіншіден, білім беру мен өндірістік процестердің өзара байланысы
тереңдей түседі.
Осыдан кәсіптік оқытудың теориялық және практикалық аспектілерінің
бөлінбеушілігі пайда болады.
Студенттерді оқыту мен өнімді жұмыстың өзара байланысы, оқудағы
танымдық және трансформациялық принциптердің оңтайлы үйлесімі кәсіби
мектепте тәжірибеге бағдарланған білім беру технологиясының іргетасы болып
табылады.
Әлеуметтік серіктестік, кәсіпорындармен қарым-қатынастарды қалпына
келтіру және нығайту оқу орындарына қосымша мүмкіндіктер ашады:
—
еңбек нарығы туралы ақпаратқа қол жетімділік жеңілдейді (қандай
мамандар және оларды қанша дайындау);
—
жұмыс берушілердің мамандарды даярлау мазмұнына қоятын
талаптарын есепке алу қамтамасыз етіледі;
—
жұмыс берушілердің талаптарына сай келетін ескі және жаңа оқу
материалдары мен бағдарламаларын түзету тәртібін жеңілдетеді;
—
студенттердің практикасынн ұйымдастыру үшін кең мүмкіндіктер
ашылады;
—
инженерлік-педагогикалық қызметкерлерді жаңа жабдықтар мен
технологиялық процестермен таныстыру үшін қысқа мерзімді оқыту
мүмкіндіктері пайда болады;
— - түлектерді жұмысқа орналастыру мүмкіндіктері кеңейді.
Педагогикалық жағынан алғанда, әлеуметтік серіктестік қазіргі заманғы
өндірістің талаптарын ескере отырып, маманның келесідей кәсіби даярлығына
негізделеді:
—
маманның жалпы және кәсіби мәдени деңгейін көтеру;
Достарыңызбен бөлісу: |
