5.1 кесте - Базалық жылдағы шот-фактуралар бойынша электр тұтыну жəне қаржы

80
5.1 кесте - Базалық жылдағы шот-фактуралар бойынша электр тұтыну жəне қаржы 
шығындары туралы мəліметтер
Ай
Электр тұтыну, кВт/сағ
Тариф, ш.б./кВт
Нақты төлем (ҚҚС-
мен бірге), ш.б.
қаңтар
ақпан
наурыз
сəуір
мамыр
маусым
шілде
тамыз
қыркүйек
қазан
қараша
желтоқсан
Барлығы 
Электр  энергиясының  шығынын  есептеудің  қиындығы  желі  тогының  біршама 
көптен біршама аз мəнге дейін өзгеретіндігінде. Оған қоса өзгерістер кестесі кездейсоқ 
сипатқа ие болады. 
Шығындарды есептеу қағидаттары бірнешеу, мұнда тек біреуі -   I 
max
 ең көп ток 
жəне ең көп шығындардың жылдық уақыты бойынша ғана жеңілдетіп қарастырылатын 
болады. Бұл есеп тогы ретінде I 
max
, ал есеп уақыты ретінде τ ең көп шығындар уақыты 
алынғанын білдіреді.
Желінің  ең  көп  тогы  I 
max
  -  бұл  30  минут  ішінде  бақыланатын  желінің  ең  көп 
жүктемесінің қолданыстағы мəні.
Ең көп шығындар уақыты τ – есеп уақыты, оның ішінде желі I 
max
тогымен ұдайы 
жүктемемен  бір  жыл  ішінде  жұмыс  істеп,  іс  жүзіндегі  жүктеме  кестесімен  жұмыс 
істегендей электр энергиясы шығындарына ие болар еді.
Ең көп шығындар уақыты τ нормативтік құжаттармен анықталады жəне T
max
 ең көп 
жүктеменің  ұзақтығына  байланысты  болады.  Зерттелетін  мекеме  үшін  жылына  ең  көп 
шығындар уақыты τ = 1200 с.
Желінің белсенді кедергісі мына формуламен есептеледі:
мұнда ρ – сым материалының үлестік кедергісі;
   – сымның ұзындығы;
S – сымның қимасы.
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

81
Желідегі электр тогы мына формуламен есептеледі:
мұнда P – белсенді қуат (техникалық емес бейіндегі білім беретін мекемелердің 
ғимараттары үшін  P = 2000 Вт);
U – желі кернеуі (220 В);
          – қуат коэффициенті (техникалық емес бейіндегі білім беретін мекемелердің 
ғимараттары үшін              = 0,95).
5.2 Мыс сымды желілердегі электр энергиясының жоғалтымдары 
Мыс сымды желілердегі электр энергиясы шығыны есебінің мысалы [49]:
Мыс сымның үлестік кедергісі ВВГ-3х1,5 мынаған тең: 0,012 Ом·мм  /м, сымның 
қимасы – 1,5 мм  , ал мыс сымның үлестік кедергісі ВВГ-3х2,5 мынаған тең: 0,01 Ом·мм  /м, 
сымның қимасы – 2,5 мм  , əр желідегі сымның орташа ұзындығы 147м құрайды.
Желінің белсенді кедергісін есептейік:
2
2
2
2
Желідегі электр тогын есептейік:
Мыс сымды желідегі белсенді қуаттың шығындарын есептейік:
Бір жылдағы мыс сымды желідегі электр энергиясының шығындарын есептейік:
мыс.
мыс.
мыс.
мыс.
мыс.
мыс.
мыс.
Бас  корпуста  69  мыс  желісі  болғандықтан,  бір  жылдағы  электр  энергиясының 
жиынтық шығындары мына формуламен анықталады:
мқнда n–бас корпустағы мыс желілерінің саны.
Электр тұтыну теңгерімін 5.2 кестесімен есептейміз.
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі

82
5.2 кесте – Электр энергиясын тұтыну теңгерімі 
Рет №
Кіріс/шығыс баптары
Есептік тұтыну,
кВт/сағ
Кіріс
Шығыс
Жарықтандыру жүйесі
Күштік жүктемелер
Шығындар
Жиыны
Осылайша, нақты тұтыну есептегіден 7129,1 кВт∙сағ. артық
Жылу  режимі  тұрақты  ғимараттарда,  үймереттерде  жəне  үй-жайларда  жылыту 
маусымы  ішінде  температураны  берілген  деңгейде  ұстап  тұру  үшін  жылудың  ең  көп 
тапшылығы мүмкін кезде белгіленген есептеу режиміндегі жылу шығындары мен жылу 
түсімдері салыстырылады [49].
Өндірістік ғимараттарда жылу теңгерімін есептегенде есепке жылу түсімдері ең аз 
технологиялық циклдың аралығы есепке алынады. Тұрғын ғимараттарда тұрмыстық жылу 
түсімдері  есепке  алынады.  Қоғамдық  ғимараттарда  үй-жайларда  адамдардың  болмауы, 
жасанды жарықтандырудың жəне басқа да жылу көздерінің болмауы қабылданады.
Жылу тапшылығын өтемдеуге арналған Q
жылу
 үй-жайдың жылу қондырғысының 
жылу қуаты, Вт мынаған тең:
мұнда Q
шығ
 жəне Q
бөлу
 – берілген уақытта үй-жайдағы жылу шығындары мен жылу 
бөлу.
Жылу  режимі  айнымалы  болып  келетін  ғимараттарда,  үймереттерде  жəне  үй-
жайларда нормаланатын температура тек жұмыс уақытында ғана жылыту жəне желдету 
құралдарымен  ғана  ұсталып  тұрады,  оған  қоса  жылу  тапшылығы  жағдайында  жылу 
қондырғысының жылу қуаты (5.1) теңдеумен анықталады.
Үй-жайлардағы  жылу  шығындары,  жалпы  түрде  Q
к е д е р
  кедергілеу 
конструкциялары арқылы жылу шығынынан, Q
и
 кедергілердегі ашық қақпалардан, есіктер 
мен басқа ойықтар мен қуыстардан енетін сыртқы ауаны қыздыруға, сондай-ақ сырттан 
түсетін материалдарды, жабдықтарды жəне Q
мат
 көлікті қыздыруға жылу шығындарынан 
қосылады.  Жылу  шығындары  сондай-ақ  Q
желд
.  үй-жайдың  температурасымен 
салыстырғанда төмендетілген температурамен желдету үшін ауа берген кезде сұйықтық 
буланғанда  жəне  Qтехн  басқа  эндотермиялық  технологиялық  процестерде,  Вт  болуы 
мүмкін, яғни.
Q
шығ
 = Q
кедер
+ Q
и
+ Q
мат
+ Q
техн
+ Q
желд
    (5.2)
Үй-жайлардағы жылу бөлу жалпы түрде Q
адам
, адамдардың, жылу құбырларының 
Q
жылу
 = Q
шығ
 – Q
бөлу
,      (5.1)
 5.3  Жылу энергиясын тұтыну теңгерімі
Энергия үнемдеу жəне энергия тиімділігі