Электр аппараттары «Федералдық білім беруді дамыту институты»

54
мех
вент
Р
вент
мг
3-ТАРАУ
ЭЛЕКТР АППАРАТТАРЫНДАҒЫ
ЖЫЛУ ПРОЦЕСТЕРІ
3.1.
 
Электрлік және магнитті тізбектердегі
шығындар
Электр аппараттарында жұмыс істеу кезінде олармен тұтынылатын 
энергияның бөлігі жылу түрінде таралып, пайдасыз шығындалады. 
Шығындалған энергияны сипаттайтын қуат қуат шығындары немесе 
жай 
шығындар 
деп аталады.
Электр аппараттарындағы шығындар негізгі жəне қосымша бо- 
лып бөлінеді. Негізгі шығындар аппаратурада өтетін электрмагнитті 
жəне механикалық процестердің нəтижесінде туындайды, ал қосымша 
шығындар шашырау, қыздыру жəне т.б, құбылыстармен негізделеді. 
Негізгі шығындар электрлік, механикалық жəне магнитті (соңғысы бо- 
латтағы шығындар деп айтылады) деп бөлінеді.
Механикалық шығындар 
Р
қозғалмалы бөліктердегі шығыннан
жəне электр аппараттарының вентиляциясымен байланысты вентиля- 
циялық шығындардан тұрады. Бірқатар жағдайларда электр аппара- 
турасы ауамен емес, ал тұтқыр ортамен салқындатылады жəне сəйкес 
шығындар да вентиляциялық шығындарға жатады.
Вентиляция шығындары 
Р
аппараттың құрылымына жəне вен-
тиляция түріне тəуелді. Егер вентиляция аппаратқа кіріктірме емес, ал 
жеке тұрған вентилятормен жүзеге асырылса, онда вентиляция шығын- 
дары вентилятор жетегімен тұтынылатын қуаттан тұрады.
Кіріктірме орталықтан тепкіш вентиляторы бар өздігінен жел- 
детілетін аппараттарда ваттағы (Вт) вентиляция шығындары кейде эм- 
пирлік формула бойынша жуықтап есептелінеді
вент
= 1,75 
Q v
2
, 
(3.1)
мұндағы 
Q 
— аппарат арқылы айдалатын ауа мөлшері, м
3
/с; 
v 
— олар- 
дың сыртқы диаметрі бойынша вентиляциялық қанаттарының сы- 
зықтық жылдамдығы, м/с.
Q
–да
v
-ге пропорционал болғандықтан, онда (3.1) –өрнегінен
шығындар 
Р
үшінші дəрежелі айналу жиілігіне пропорционал екені
шығады.
Магнитті шығындар 
Р
белсенді болатты магниттеуден туындайтын
гистерезистегі шығындардан жəне тармақты токтағы шығындардан

55
эл
эл.об
эл.об
Р
2
1
тұрады. Осы шығындарды есептеу үшін білік əрқайсысында магнитті 
индукция тұрақты бөліктерге бөлінеді.
Магнитті шығындарға да негізгі ағыннан (полюс ағындары) тəуелді 
шығындар жатады жəне біліктердің тісті құрылымымен туындайды.
Электр шығындарына 
Р
орамдағы (мыстағы шығындар деп атала-
тын), реттелмелі реостаттардағы жəне қозғалмалы түйіспелердің өтпелі 
кедергісіндегі шығындар жатады.
Әрбір орамдағы электр шығындары 
Р
= 
I 
2
R 
формуласы бойын-
ша есептеледі. Орам кедергісі оның температурасына байланысты. 
Сондықтан 75 °С есептеу температурасы кезінде орамдағы шығынды 
анықтау А, Е, В орамдарын оқшаулау кластары үшін жəне 115 °С —F 
жəне Н кластары үшін арналған.
Орамдағы шығындарды орамдағы ток тығыздығы 
j 
жəне орам мас- 
сасы (оқшаулаусыз) 
G 
арқылы көрсетуге болады. Шынымен де,
ρ
i 
I
Р 
= 
I 
2
R = I 
2 
= 
(
ρlγ
S
)
2
эл.об
S 
S 
γ 
,
мұндағы ρ — өткізгіш материалының шекті кедергісі; 
I 
— орамдар өт- 
кізгішінің жалпы ұзындығы; 
S 
— өткізгіш қимасының ауданы; γ — өт- 
кізгіш материалының тығыздығы.
(
I/S
)
2 
= 
j
2 
жəне 
lS
γ = 
G 
болғандықтан, онда 
Р
= (ρ/γ) 
j
2
G
.
Мысалы, мыс үшін γ = 8,9 · 10
3 
кг/м
3
, жəне 75 °С температура кезін- 
де ρ = (1/46) ·10
-6 
Ом · м. Егер ток тығыздығын 
j 
A/мм
2 
–де өрнектесек, 
онда аламыз
эл.об
= 2,44 
j
2
G
. 
(3.2)
Осылайша, (3.2)-формуласы 75 °С температура кезінде жəне 
j
, А/ 
мм
2 
тығыздығы кезінде массасы 
G
, кг мыс орамында ваттағы шығындар 
анықталады.
Жиынтық, немесе толық, шығындар Р£ барлық шығындардың сома- 
сын көрсетеді:
Р
= 
Р
+ 
Р
+ 
Р
+ 
Р
, 
(3.3)
Σ 
мех
мг 
эл
доб

жүктеу 8,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: