Электр аппараттары «Федералдық білім беруді дамыту институты»

жүктеу 8,21 Mb.

Pdf просмотр

бет	13/116
Дата	18.09.2023
өлшемі	8,21 Mb.
	#43447

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 ... 116

8 Девочкин Электр аппараттары. Оқулық

Тізбектің қосылуы

2.2.

Түйіспелердің жұмыс режимдері
Тұйық электр тізбегін құру үшін əдетте бірнеше түйіспелерді пай-
далану қажет. Қозғалмайтын түйіспелер болған кезде жұмыс процесін-
дегі электр тізбектерінің ток өткізуші элементтер бір-біріне қатысты
жылжымайды, өзара тығыз жəне сенімді жалғасады. Қозғалмалы түй-
іспелер жағдайында жұмыс процесінде тізбектердің элементтері өзара
(тізбектердің қосылуы) қосылады, талап етілетін уақыт ішінде тығыз
жəне сенімді бекітілген болып қалады (тізбек бойынша токтың өтуі),
осыдан кейін жетек көмегімен ажыратылады (тізбектің сөндірілуі).
Тізбектің қосылуы
. Түйіспелерді қосу кезінде келесі процестер
орын алады:
•
түйіспелердің дірілі;
•
жинақ түйіспелер арасында разрядтың түзілу нəтижесіндегі эро-
зия.
2.4-суретті пайдаланып, діріл мəнін қарастырамыз. Қозғалмалы
түйіспе 1 түйіспелі серіппе 3 арқылы түйіспелі тұтқышпен байланы-
сты. Қозғалмайтын түйіспе 4 тіректе қатты бекітілген. Контактордың
электро¬магниті тұтқышқа 2 əсер етеді. Түйіспелердің жанасу сəтінде
соққы туындайды, нəтижесінде түйіспелердің жапырылу деформация-
сы жəне түйіспенің 1 оңға шегінуі өтеді. Түйіспелер арасында саңылау
түзіледі жəне доға жанады. Түйіспенің 1 оңға қозғалысы соққы кезінде
алынған энергия 1 серіппенің 3 сығылу энергиясына өткенде токтаты-
лады.
Осыдан кейін түйіспе 1 серіппелердің 3 əрекетімен солға жылжи
бастайды. Түйіспенің жаңа соққысы жəне жаңа шегінуі өтеді.
Қысқа тұйықталуы болатын тізбекті қосу кезінде түйіспелер дірілі
жанасу нүктесіндегі шегінуші күштердің туындауына байланысты кү-
шейеді. Олардың жанасу сəтінде түйіспелердің балқуы болмауы үшін
алдын ала тарту күшімен түйіспелі серіппелер шегінудің электрдинами-
калық күштерін өтеуі жəне өтпелі кедергіде кернеудің төмендеуі жана-

29
Р
д
0
2.4
-сурет. Қосу
процесінде түй-
істіргіштердің ток
өткізгіш тізбегі:
1
,
4
— қозғалмалы
жəне
қозғалмайтын түй-
іспелер;
2
—тұтқыш;
3
— серіппе
су нүктесінің балқуына əкелетін мұндай қысуды
құруы қажет [(2.5) формуланы қараңыз].
Қысқа тұйықтаудың үлкен токтарына есептел-
ген аппараттарда бүйір түйіспелердегі электр ди-
намикалық күштер түйіспелі серіппелер мұндай
мыңдаған ньютондарға күшті өршітуі тиіс бола-
тындай үлкен болуы тиіс.
Мұндай жағдайларда шегінудің ең аз электро-
динамикалық күшін беретін түйіспелердің басқа
құрылымына өту қажет екені белгілі.
Түйіспелі жүйелерде екі типті электродинами-
калық күштер болады. біріншісі кез келген түй-
іспелі жүйелерде туындайды жəне түйіспелі құ-
былыстардың мəнімен, яғни түйіспелі аудандағы
ток желілерінің бір жерге жиналуымен негізде-
леді. Ғалым-электрмеханик Д.Двайтпен алғаш
анықталған бұл күштер оның атын алады жəне
РД деп белгіленеді. Екінші типті күштер түйіспелі
жүйенің ток контурының элементтерінің өзара
əрекетімен негізделген жəне көбіне контурлық
деп аталады. Двайт күштері үнемі бір түйіспені
екіншісінен итереді. Бұл ретте түйіспелер осінің
бойында оссимметриялық түйіспелі жүйедегі r
радиусымен бір түйіспеде келесі күш əрекет етеді
= μ
Ι
2
ln(
r
/
a
)/4π.
Электродинамикалық түйіспелі күштердің компенсаторларында
(2.5-сурет) контур күштері Рк Двайт күштерінің əрекетін өтейтіндей
бағытталған.
Тез əрекет ететін автоматты сөндіргіштерде контурлық электр ди-
намикалық күштер қозғалмалы түйіспені шегіндіруді жеделдету үшін
қолданылады, бұл электр доғасының кедергісін тізбекке тез енгізуге
əкеледі.
Тізбекті қосу процесінде қозғалмалы түйіспенің қозғалмайтын түй-
іспеге жылжу шамасы бойынша түйіспелер арасында электр өрісінің
кернеулігі өседі жəне белгілі бір қашықтық кезінде аралықтың бұзылуы
өтеді.
Төмен кернеулі аппараттарда бұзылулар түйіспелер арасындағы өте
аз қашықтық кезінде туындайды (миллиметрдің жүздеген үлестері).
Доғалы пішінге разряд өтпейді, себебі қозғалмалы түйіспе қозғала-
ды жəне аралықты жойып, разряд процестері токтайды. Алайда бұзылу
кезінде туындайтын электрондар анодты бастырмалатады жəне оның
тозуын тудырады. Анод металы катодта жұқа ине түрінде салынады.

30
н
пл
п
п
пл
н
н
2.5
-сурет. Түйіспелердегі электродинамикалық күштердің компенсаторла-
рының типтері
Материалдарды бір түйіспеден екінші түйіспеге ауыстыру нəтиже-
сінде түйіспелердің тозуы, яғни материал құрамының өзгеруінсіз қор-
шаған ортадағы булану

жүктеу 8,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 9 10 11 12 13 14 15 16 ... 116