Өнеркәсіптік саясатты жүргізудің әлемдік тәжірибесі

Республиканың өнеркәсіптік саласының дамуы үшін өнеркәсіптік саясатқа негізделген біртұтас стратегия керек. Дамыған елдердегі өнеркәсіптік саясат көптеген жылдар бойы мемлекеттік реттеудің жетекші бағыты болып табылады. Маңызды мақсаттарға, яғни құрылымдық қайта құруды, ұлттық өнеркәсіптің нақты позициясын бекітуде, мақсатты бағытты ынталандыруда, өнеркәсіптік компанияларды біріктіруді және оларды бәсекеге арттыруды мақсатында құруда, экспортты ынталандыруда және сыртқы экономикалық байланыстарды өнеркәсіптік комлекстердің тиімділігі мен оның табыстылығын арттыру құралы ретінде пайдалануда. Маңызды мақсаттарға қол жеткізу барысында үлкен рөл атқарады.

Жапонияның өнеркәсіптік саясаттағы жетістіктері бәріне аян. Жапония экономикасының өсу динамикасы, оның құрылымының жетістіктері мемлекеттік реттеу жүйесіне байланысты болып табылады. Жапонияның 1980 – 1990 жылдардағы жасаған ірі экономикалық акциясы – бұл мемлекеттік кәсіпорындарды жекешелендіру, ішкі нарыққа мемлекеттің араласуы, салық реформасын жүргізу болды. Жапонияда ұлттық экономика мен халықаралық экономика арасындағы байланыс – үкімет негізгі рөл ойнайды. Үкіметтің міндеті тек әлемдік нарық терең енуге жағдай жасаумен ғана шектелмей, одан да тиімдірек шараларды қарастыруды мақсат етті. АҚШ экономикасының өсу кезеңінде өнеркәсіптік саясаттың қажеттілігі туындай қойған жоқ еді. Ал соңғы 10 – 15 жыл аясында өнеркәсіптік саясаттың қажеттілігі көріне бастады.

Үкімет сыртқы экономиканы реттейтін салықтың, несиелік және де басқа инструменттерді макроэкономикаға енгізуге тиісті. ЕБ ӨС-нің міндеті – ақша мен баға тұрақтылығы және баланстық төлем қабілеттілігінің тұрақтылығы сияқты макроэкономикалық мақсаттарды жүзеге асыру болып табылады. ӨС – экономиканың өсу саясатының бір бөлігі және міндетті де бір мақсатқа негізделген, айырмашылығы ұлттық экономиканың өнеркәсіптік өзегіне нақты әсер етеді. Мюнхен экономиканы зерттеу институтының директоры К. Г. Оппендлердің айтуынша, бұл мақсатқа жету үшін экономиканың өсу саясаты мен өнеркәсіп саясаты нарықтық трендтік белгілерін мейлінше ауытқытпауға тиіс.

Сонымен қатар нарықтық талаптарды сақтауды және қағидаларға бағынуды ұстау керек. ЕС-ң құрылуының бағыты тұрақты дамуға мүмкіндік жасау өнімнің ассортиментінің өсуі, техникалық прогресс қарқынының өсуі сияқты үлкен экономикалық кеңістік (үлкен нарық) құру. Бұдан шетелдерде өнеркәсіп дамытудың ядросы ғана емес сонымен қозғаушы күші екенін ескере отырып, ӨС мәселелеріне үлкен мән береді.

Елдердің халықаралық еңбек нарығына (ХЕН) қатысуы. Әлемдік тәжірибеде елдің (мемлекеттің) жер қойнауының байлығы (мұнай, минералдар) олардың бәсекеге қабілеттілігінің көрінісі болып табылмайтындығы белгілі. Мысалға Ресейде осы жағдай көрініс тапқан. Керісінше, жұмыс күші өндірісі басым болатын елдер (Германия, АҚШ, Швейцария) сондай-ақ арзан жұмыс күші сияқты елдер (Малайзия, Сингапур) бәсекеге қабілетті болып табылады. Мүлдем жер байлығынан жұрдай Жапония да бұл елдермен тең дәрежеде бәсекелес болып отыр.

Қазіргі кездегі ӨС-ң негізгі мақсаты – ұлттық өндірушілердің бәсекеге қабілеттілігін арттыру болып отыр.

ӨС мемлекеттің ресми стратегиясы (Мысалы: Франция мен Жапониядағыдай) болуына, әлде “де – факто” жүргізілуіне (Мысалы: Ұлыбритания, АҚШ) байланыссыз бұл саясат өнеркәсіптің дамуына оның құрылымына (салалық, аймақтық) маркетинг пен шығынның және өндірістің тиімділігіне тікелей иемесе жанама әсер ететін мемлекеттің негізгі құралдарын кеңінен қамтиды.

1980-ші жылдардың 2-ші жартысынан бастап көптеген өнеркәсібі дамыған яғни Ұлыбритания, АҚШ, Франция, Германия, Жапония елдерінің үкіметі белгілі бір ортаның қисымынан және кейбір келеңсіз жағдайлардың салдарынан шығыны көп салаларды қысқартып, есесіне озық үлгідегі салаларды ынталандыру мақсаты мен бірге бұл саясатты ұстана бастады.