Экономика

іүсінік  алуға 
і и і с
. 
Ол  жазбаша  түсінік  негізіиде  түрақты  жұмыс 
атқаратын  түгендеу  комисснясы  кем  шыққан,  жоғалған,  бүзылган 
матери алдард ы ң  қандай  себептен  болғаньш  аныктайды  және 
де  келешекте  қайталанбас  үшін  шара  колданады.  Сондай-ақ  ко- 
миссия  тугенлеу  кезінде  материалдардың  артьпс  шығу  себебін 
де  аныктайды.  Белгіленген  кему  мөлшері  тек  қана  кем  шықкан 
материалдарға ғана қолдакылады. Егер ксйбір материалдар бойын- 
ша  кему  мөлшері  бекітшмеген  болса,  онда  ол  материалдардың 
кем  шыкканы  мөлшерден  тыс  болып  саналады.  Материалдық- 
қорлардың  бекітілген  мөлшерден  артық  кем  шыкканы,  сондай- 
ак  олардың  бузылуынан  пайда  болған  шығын,  кінәлі  адамдардан 
өтазуі  гиіе.  Материалдардың  бекітілген  табиғи  кему  мөлшершен 
артық  кем  шыгуы  жэне  олардың  бүліну іне  байланысты  шығьщ, 
егер  оған кінэлі  адам табылмаған жағдайда оргалык комиссияның 
шешімімен  кәсіпорыняың  шығындарына  қосады.  Кей  жағдайда 
материалдардың артық шыгуыньщ себебі материалдық қорлардың, 
өндіріс щыгындарының басьшан қате есептелуі салдарынан болуы 
мүт.жін.  Ондай  жағдайда  материалдық  қорлардың  күны  өндіріс 
шығындарынан  алып  гасталынып,  кайгадан  кІріске  алады.  Сон- 
дай-ақ  кателіктен  аттары,  сорттары,  өлшемдері  алмасып  кеткен 
материалдардың  өзара  бірімен-бірін  жапқаннан  шыққан  сомалык 
айырмашылыққа  да  өндіріс  шығындары  азайтылады.  Кателесіп 
алмасып кетуден  артык  немесе  кем  шыққан  материалдардың  саң- 
дарын өзара жабуы тек  осы тексеріліл жатқан мерзім  аралығында 
ялмасъш кеткен және  тек  бір  адамның  өзінің жауапкерш іл і гіндег і 
атгас  магғериалдар  бойынща  тепе-тең  санға  ғана  рүксат  етіледі, 
Материалдарга  жауапты  адам  магериалдардың  озара  алмасып 
кетуінен  артык  немесе  кем  шыққаны  жайлы  толық  түсініх  беру- 
ге  тиіе.  Егер  кем  шыққан  материалдарды  артық  шыққан  матери- 
алдар  жапқан  кезде,  кем  шыққан  материалдар  қуны  артық  шық- 
қан  материаддардың  қүнынан  көп  болса,  екеуінің  арасындаіы 
айырмашылық сомасын  кшэлі адам төлеуі керек.
Кэсіпорындағы  материалдық-қорларды  түгеңдеу  нәтижесі 
бухгалтерлік  есепте  түгендеудің  бпжен  айында  көрсетілуі  тиіс. 
Кем  шыққан жэне  бүлінген  материалдардың қүны  кінәлі  адамнан 
қағида  бойынша бөлшек сауда багасымен өндіріледі.
198
  ♦ 
Бухгш тер іік есеп  теориясы  жәие  негізоері

9-тарау.  Тауарлыц-материалаьщ цорлар
 ♦ 
199
Т а у а р л ы к - м а г г е р и а л д ы қ  
қорлар шоты бойынша жүргиілетін операциялар
№
Операонялар
мазмүны
Дебитге- 
летін шот
Кредитте- 
летш шот
Г  
і
2
3
4
1
1
Жабдыктаушьтлар  мсн  жсткізушыердеп  келген 
материалдар  есеп  айьірысу  кұжатьшын  келге- 
ніне  карамасган  кіріске альшады.  Кұны толенщ, 
ай  еоңында  жо^ша  қалған  немесе  жабдықтаущы 
қоймасынак  элі  алынбаган  материаддар  ай  ая- 
гыкда  қоймага  кіріске  алынбан  корсстіледі. 
Кедесі  айдыи  басында  бүл  сома  сторію  етшеді. 
Төлешен  сома  материалдьі  кұндьиіыісгарды 
алғанға дейін алашақ берьші больш саналады.
20-піы 
бас шот
671
2.
Сатьшъш алынған матеркалдардынкұны кассадан 
(колма-қол ақшамен ) төлендд
201-206
451,452
3.
Ессп  Ьеруге  гнісп  ариалар 
аркыіш 
с&гылып
альшган маіернаддьік кұыдыльтктардыц кұны
201-206
333
4.
Занды  і*ұлғалар  мен  жскс  адамдардан  өіеусіз 
(тегін) келіп тусксн материал
201-206
727
5.
Негізп  күратды  бүзгашші,  істен  шьйарганнан 
апынган материатдык құндьільіктар
201-206
722
6.
Кэсшорьшдар  мен  ұйымдардьщ  вз  өндірісіңде 
өндіршіп,  дайындатьш  оі  қажетіне  пайдаіануға 
арналған маіериалдарды кіріске алу
201-208
900. 920
7.
Алынған  маггериалдар  жэне  олар  үтеін  ксткен 
шығьщдар 
арнайы 
банкіердеп 
шотгардан 
юлсиед)
201-206
421-423
8.
Пайдалануаға  болатын  ондірісгік  акаулардан 
альші ан магериалдарлы юріске алу
201-208
900
9.
Гүгендеу  кезінде  артық  шыкқан  материалдарды 
кіріске алу
201-206.
208
727
і а
Еншілес және тәусмді серікте стіктермен бірлссіп 
бакыланатын  зацды  тұль'алардан  келіп  түскен 
кіріске алыпгаи материалдар
201-206,
208
641-643
ІІ.
Матсриалдык  қүңцылыхтарды 
дайьщцайтын 
жүмыскер-іерге ессптслінген еңбекакы
201-206
681
12.
Өнліріс  пен  шаруашылыққа  ыайдалану  үшін 
жібершгсн материалдар:
- 
нсггігі
 өядіріске:
-  қосалкы өндіріскс;
-  дехқа (үстемс щыгьш);
-  үйымпын зкімілі ик шышядарынгі.
901
921
931
823
20-шы болім
ОПЛТ2Ш
13.
Садыяып жаткдн (аякталмаган) күрылыскажіберу 
максатымеи есептен шығарылған материалдар
126
201-206, 208
, Өндірістік 
ақауды 
жөңдеу 
үшін 
есептен
| 'ііьнарылган матсриалдар
---------1
--------------------------------------------------------------------------------
901, 921
201-206