«Экология және жер қойнауын пайдалану салаларындағы табиғи ресурстарды тиімді қолдану»

16 
Тақырып 1.5. 
. 
Химиялық элементтердің жылыстауы. 
Жоспар: 
1.«Жылыстау» терминінің пайда болуы. 
2.Жылыстаудың түрлері. 
3.Миграциялық қабілеттілігі 
 
1.«Жылыстау» терминінің пайда болуы. 
Ең бірінші химиялық элементтердің салыстырмалы таралу мәселелерін Кларк
зерттеген (1899ж).
Харкинс, Вашингтон және Кларк жинаған мәліметтерге сүйеніп химиялық
элементтердің салыстырмалы таралу принципін ашқан.
Химиялық элементтердің «жылыстауы» терминін, алғашқы рет геохимияға 
1923 жылы А.Е. Ферсман енгізген. Ферсман жылыстауға былай деп 
анықтама берген: жер қабатындағы химиялық элементтердің жылжуын
анықтайтын және олардың таралуына немесе жинақталуына әкелетін 
үрдістер.
Сонымен, жылыстау – ол жер қабатындағы химиялық элементтердің
таралуы немесе жинақталуы.
Жылыстауды былай да түсінуге болады: химиялық элементтердің
қалыптастыру жағдайынан ауып кету құбылыстары мен жылжу, таралу,
топтастыру үрдістерінің жиынтығын жылыстау деп атайды. 
Жылыстау геохимиялық реакцияларының және комплекстердің әртүрлігін 
және сансыздығын көбейтетін ең маңызды құбылыс. 
 
2.Жылыстаудың түрлері. 
Жер қабатындағы әрбір химиялық элементінің жылыстау түрлерін, Ферсман 
бойынша, күрделі схема арқылы көруге болады: 
Дисперстік түрі → орташа түрі → жинақтау → өнеркәсіптік 
жинақтау 
(таралу түрі) (системаның кларкі) (салыстырмалы (кен 
орындардың пайда болуы) 
концентрациясы) 
Химиялық элементтердің жылыстауы тәжірибе және күрделі теориялық
сұрақтарының манызды шешуі деп саналады. 
Жылыстау ілімі пайдалы казбаларының жаңа геохимиялық табу әдістерінің
негізіне жатады. Ол кеңістікте атомдардың жылжыуына әкеледі. Адам және
тірі ағзалардың өмір сүруі элементтердің жылыстауына әсер етеді. 
Перельман (1979 ж) химиялық элементтердің негізгі жылыстауының төрт
түрін анықтаған: 
1.
Механикалық жылыстау (механогенез) – химиялық элементтердің
негізгі түрлерін өзгертпейтін механикалық жылжыуы. 

17 
2.
Физико-химиялық жылыстау – ол сулы ерітіндіде, газ қоспалардағы
химиялық реакция арқылы болатын жылыстау. 
3.
Биогендік жылыстау – тірі ағзалардың өмір сүруіне байланысты
химиялық элементтердің жылыстауы. 
4.
Техногендік жылыстау – адамдардың техногендік әрекетіне байланысты
химиялық элементтердің жылыстауы. 

жүктеу 0,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: