«Экология және жер қойнауын пайдалану салаларындағы табиғи ресурстарды тиімді қолдану»

14 
Жер қабатындағы өткізілетін зерттеулер, Менделеев жүйесіндегі
элементтердің көпшілігі, изотоп құрамы тұрақты деп мәліметтеді. Изотоп
тұрақтылығы элементтердің әртүрлі генезистағы минералдардың құрамына 
кіргеніне байланысты. 
Табиғи құбылыстарға тәуелді болатын элементтерде изотоп құрамы тұрақсыз
болады. Ол элементтерді екі топқа бөледі: 
1.
тұрақты элементтер, жеңіл (оттегі, азот, сутегі, күкірт, хлор, бор) 
2.
радиоактивтік элементтер және олардың ыдырау нәтижесінде 
болатын өнімдер (уран, торий, актиний, радий, полоний, калий, кальций, 
рубидий, қорғасын, лютеций ж/е т.б.) 
изотоп – ядро зарядтары бірдей, ал атомдық массалары өзгеше болатын бір 
элементтің әр түрлі атомдары. Олар α-, β-, γ- сәулелер арқылы, элемент 
изотобы радиоактивтік ыдырау нәтижесінде пайда болады. 
α – сәулелену:
27 
13
Аl + 
4 
2
He→
30 
15
P + 
1 
0
H 
β – сәулелену:
40 
19
K → 
40 
20
Ca + e
- 
Өсімдік және жануар ағзаларында өтетін биогеохимиялық үрдістер
элементтердің изотоп құрамын өзгертетін биофильдік элементтерден (оттегі, 
азот, сутегі, күкірт, хлор, ) құрайды. Тірі ағзаларда биофильдік элементтердің
изотоп құрамы минаралдағы изотоп құрамынан өзгеше болады. 
2. Сутегінің изотоп құрамы. 
Сутегінің тұрақты изотоптарының мөлшері Н
1
= 99,9844% , а D
2
= 0,0156%, 
радиоактивті изотоп Т
3
атмосфераның үстіңгі қабаттарында пайда болады.
Сутектің тұрақты изотоптарының массаларының айырмашылығы көп 
болғандықтан, олардың геохимиялық және биохимиялық реакциялары және 
реакция жүру жылдамдығы өзгеше болады. 
Мысалы, реакция Н
2
+ Сl
2
→2HCl Т=0
0
С 13 есе артығырақ жүреді, келесі
реакциядан, 
D
2
+ Cl
2
→2 DCl. 
Судың құрамына Н
2
О және D
2
О кіреді. Т
2
О мөлшері өте аз.
Сутегінің изотобы, дейтерий, термоядролық реакциялардың көзі деп саналады. 
D
2
О – ауыр су, тірі ағзалардың уы деп аталады. Себебі ол күрделі
биохимиялық реакцияларды ақырындатады.
өте қауіпті . Т
2
О, бірақ табиғатта ол өте аз мөлшерде кезедеседі. 

жүктеу 0,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: