Э. В. Фуфаев, Д. Э. Фуфаев

 
(Бҧдан  кейінгі  барлық  мысалдар  К.Э. Циолковский  атындағы ТПП 
жəне СУДА МАТИ-РМТУ кафедрасында əзірленген деректер негізінде 
оқытушылардың жҥктемесі мен талдаулары ҥшін қаралатын болады.) 
Сҧраныс  жасаған  кезде  қолданушы  сҧранысты  қҧрылмдаудың 
келесі нҧсқаларын таңдай алады: 
1) Құрастырушы режимінде сҧраныс жасау; 
2) шебердің көмегімен сҧраныс жасау. 
Бірінші  əдісті  таңдаған  кезде  Сұраныс  жасау  терезесі  ашылады 
(6.9-сурет),  онда  қолданушыға  сҧранысты  əзірлеудің  келесі  режимдері 
беріледі: 
1) сҧранысты дербес қҧрылмдау (Құрастырушы режимі); 
2) шебер-режим көмегімен сҧранысты қҧрылмдау: 
• қарапайым сҧраныс; 
• қиылысқан сҧраныс; 
• қайталанатын жазбалар; 
• бағынышты емес жазбалар. 
Сұранысты 
Құрастырушы 
кӛмегімен 
сұраныс 
жасау. 
Сұранысты  Құрастырушы  көмегімен  сҧраныс  жасаған  кезде  (6.10-
сурет) төмендегі əрекеттерді орындау қажет: 
1. Сұранысты Құрастырушы ашу. 
2.  Кестені  қосу  ашылатын  терезесінде  кестені  немесе  кесте 
негізінде сҧранысты жасау қҧрылады (Қосу командасы). 
 
6.9-сурет. 
Сҧранысты қҧру кезіндегі бастапқы диалогтың терезесі

 
 
6.10-сур. Сұраныстарды Қҧрастырушы терезесі 
Тиісті  кестенің  атауы  бойынша  тінтуірді  басу  арқылы  таңдау  жҥзеге 
асырылады.  Дегенмен,  Құрастырушы  терезесінде  өріс  атаулары  бар 
кесте  пайда  болады.  (6.10-суретте  осы  əрекеттер  орындау  тҧтас 
бағыттармен көрсетілген). 
1. Кестеге (лерге) кіргеннен кейін Жабу батырмасын басыңыз. 
2.  Сҧраныс  ҥшін  қажетті  кестелерді  Сұраныстар  құрастырушы 
терезесінің 
өрісі 
жолдарына 
жылжытыңыз 
(6.10-суреттеосы 
əрекеттерді орындау нҥктелі бағыттармен көрсетіледі). 
 
1.  Жазбаларды  қандай  да  болмасын  өрістердің  мəндері  бойынша 
сҧрыптау  тəртібі  орнатылсын  (мысалы,  жазбаларды  Аты-жӛні  жолы 
бойынша əліпбилік ретпен сҧрыптау. 
 
2.  Жолдың  мəндерді  экранға  шығару  қажеттілігін  анықтаңыз.  Егер 
«Ия» болса, онда шаршы бойынша тінтуірді басыңыз. 
 
3.  «Таңдау  критерийлері»  жолына  кестелерден  деректерді  іріктеу 
жҥргізлетін жолдардың тиісті мағыналары енгізілсін. 
1. 
      6.11-суретте  орындалатын  əрекеттерден  кейін  əзірленген  сҧраныс 
көрсетілген. 
 
Сҧраныс  оқытушыларды  –  Аты-жӛні  жолынан  таңдау  ҥшін 
«Жҥктеме»  кестесінен  жазбаларды  іріктеп  алуы  тиіс,  онда  көктемгі 
семестрде  –  Семестрлік  жол  -  пəндер  бойынша  алдын-ала  өткізілген 
Пәндер алаңы бар - ХҚК жолындағы курстық жобалар. 

 
/ 
 
6.11-сур. 
Құрастырушы 
режиміндегі сҧраныстың тҥрі 
Бҧл жағдайда оқытушылардың  тегі  əліпби  тəртіппен  көрсетілуі  керек, 
ал Семестрдің жолының мəні экранға шығарылмауы керек. 
Қҧрылымдалған  кезде  көрсетілген  шарттарды  орындау  ҥшін 
сҧраныстың келесі параметрлері енгізілді: 
•  «Сҧрыптау»  жолында  Аты-жӛні  жолы  ҥшін  сҧрыптаудың  тиісті 
тəртібі - өсу тəртібінде беріледі; 
•  «Іріктеу  шарттары»  жолында  «Семестр»  жолы  ҥшін  «көктем» 
шартыенгізілген; 
•  «Іріктеу  критерийлері»  жолында  КРП  жолы  ҥшін  «>  0»  шарты 
енгізілген,  яғни  осы  жолда  курстық  жҧмысты  орындау  ҥшін  бөлінген 
сағаттар саны нөлден жоғары болуы тиіс; 
•  «Экранға  шығару»  жолында  Семестр  жолының  мəндерін 
шығарудан бас тартылады. 
Сҧранысты  қҧрылымдау  процесінде  оның  орындалуын  тексеруге 
болады. Ол ҥшін қҧралдар панеліндегі Сҧранысты орындау батырмасы 
бойынша тінтуірмен жеткілікті басыңыз. 
Біз  таңдауға  сҧраныс  жасау  технологиясын  қарастырдық. 
Сҧраныстардың  басқа  тҥрлерінің  жобалау  технологиясы  ҧқсас,  бірақ 
сҧранысты жабудан бҧрын тізімнен қажетті тҥрді таңдаған дҧрыс (6.12-
сур.). 

 
Сҧранысты  қҧрылымдау  аяқталған  соң  оны  жабу  керек 
(
Құрастырушы
  терезесіндегі  тиісті  батырманы  басыңыз).  Бҧл  ретте 
сҧраныстың атауын енгізу ҧсынылатын диалогтық терезе ашылады. 
Деректерді  таңдау  ҥшін  шарттарды  құрастыру  ережелері. 
Деректерді  іріктеу  шарттарын  көрсете  отырып  келесі  ережелер 
сақталуы керек. 
 
1. Мəтіннің (таңба) өрісінің мəнін енгізбес бҧрын «=» белгісі болуы 
керек. 
 
2. Енгізілетін таңбалар жолы тырнақшаға алынуы керек. Бҧл ереже, 
егер оны сақтауды ҧмытып қалсаңыз, ACCESS өзі орындайды. 
 
3. 
Ҥлгідегі 
математикалық 
шарттар 
мəлім 
салыстыру 
операторлармен анықталады (=, <>, <,>, <=,> =). 
 
Осы операторлардан басқа BETWEEN, IN, LIKE арнайы салыстыру 
операторларын пайдалануға болады (6.2-кестені қараңыз). 
 
Күн/Уақыт  өрістеріне  арналған  іріктеу  шарттарын  жасаған  кезде, 
сҧранысты  қҧрастырған  кезде  есептелген  өрістер  ретінде  енгізілетін 
шарттар (функциялар) қолданылуы мҥмкін (6.3-кесте). 
 
 
6.12-сурет. 
Сҧраныс тҥрін таңдау терезесі

Күн/Уақыт ҥлгісіндегі ӛрістерді таңдау кезінде немесе сипаттарын 
беру ҥшін қолданылатын функциялар 
Функциясы
 
Мағынасы 
 
Day
 
1-ден 31-ге дейінгі ауқымдағы ай сандарын таңдау ҥлгісін  
белгілейді
 
Month
 
1-ден 12-ге дейінгі ауқымдағы ай сандарын таңдау ҥлгісін  
белгілейді
 
Year
 
100-ден 9999-ға дейінгі диапазонда  жылдар бойынша  таңдау 
талаптарын белгілейді
 
Weekday
 
Аптаның кҥндері бойынша 1 (жексенбі) кҥнінен 7 (сенбі) дейін  
таңдау талаптарын белгілейді
 
Hour
 
Тəулік сағаттары бойынша 0-ден 23-ке дейін таңдау талаптарын 
белгілейді
 
Datepart 
«q» 
или«ww»
 
Уақыт  ауқымдары  бойынша  (апта  нөмірі,  тоқсан  саны)  таңдау 
талаптарын белгілейді. Мынадай жазылады: Datepart «q» - тоқсан 
бойынша таңдау ҥшін; 
Datepart «ww» - апта бойынша таңдау ҥшін (q 1-ден 4-ке дейінгі 
мəндерді қабылдайды, ww 1-ден 53-ке дейінгі мəндерді 
қабылдайды). 
 
Date ()
 
Ағымдағы кҥнді таңдау талаптарын белгілейді, мысалы, «-  15»  шарты 15  кҥн  ішінде  ағымдағы  кҥнінен  аз  болатын  барлық 
жазбаларды таңдайтынын білдіреді.
 
Егер  бір  мезгілде  бірнеше  параметрлерге,  бірнеше  жолдар 
мағынасына жауап беретін жазбаларды таңдау қажет болатын болса, ол 
И  (AND)  логикалық  талаптарына  сəйкес,  онда    «Таңдау  талаптары» 
жолына жолдардың тиісті мағыналары енгізіледі 
Егер  жазбалар  таңдау  НЕМЕСЕ  (OR)  жол  бермейтін  қарым-
қатынасқа  байланысты  болатын  болса,  онда  тиісті  мағыналар 
«НЕМЕСЕ» жолының ҧяшығына енгізіледі енгізіледі. 
Сұраныстар  Құрастырушы  жолына  тікелей  деректерді  іріктеу 
талаптарын  енгізуді,  тҧрақты  сҧраныстарды  қҧрылымдау  кезінде 
ҧсынамыз. 
Параметрлік сҧраныстарды енгізу талаптарын қҧрылымдау кезінде 
деректерді іріктеуді нысан арқылы жҥргізуді ҧсынамыз. 
Қиылысқан  сұраныстарды  құрылымдау.  Нəтижесі  кросс-
кестелер  болып  табылатын  қиылысқан  сҧраныстар,  кестелерде  немесе 
сҧраныстарда  сандық  өрістерді  талдау  ҥшін  мақсатқа  сай  болады. 
Мысалы,  төменде  келтірілген  мысалда  «Жҥктеу»  кестесінің  негізінде, 
əрбір оқытушыға олар ҥшін əртҥрлі топтарда жҥргізілетін зертханалық 
жҧмыстардың сағаттарының санын қарау қажет. «Жҥктеме» кестесінің 
қҧрылымы 6.13- сур. берілген.