Э. В. Фуфаев, Д. Э. Фуфаев

КӘСІПТІК БІЛІМ БЕРУ 
Э. В.ФУФАЕВ, Д.Э.ФУФАЕВ 
ДЕРЕКТЕР ҚОРЫ 
«Федералдық білім беруді дамыту институты
» 
Федералдық мемлекеттік мекемемен «Ақпараттық 
жүйелер (салалар бойынша)» кәсіптік орта білім беру 
бағдарламаларын іске асыратын білім беру мекемелерінің 
оқу процесінде пайдалану үшін, оқулық ретінде  
ұсынылды 
 
2014 
ж. 11 желтоқсандағы рецензияның тіркеу нөмірі 504.  
«ФББДИ»
 
ФММ
 
10-шы басылым, стереотиптік 
 
ACADEMA 
Мәскеу  
«Академия» баспа орталығы 
2015 

ӘОЖ 621.38(075.32) 
КБЖ 3281ші72 
Ф94 
Бҧл  кітап  Қазақстан  Республикасының  Білім  жəне  ғылым  министрлігі  жəне 
«Кəсіпқор»  холдингі»  КЕАҚ  арасында  жасалған  шартқа  сəйкес  «ТжКБ  жҥйесі  ҥшін 
шетел  əдебиетін  сатып  алуды  жəне  аударуды  ҧйымдастыру  жөніндегі  қызметтер» 
мемлекеттік тапсырмасын орындау аясында қазақ тіліне аударылды.  Аталған кітаптың 
орыс  тіліндегі  нҧсқасы  Ресей  Федерациясының  білім  беру  ҥдерісіне  қойылатын 
талаптардың ескерілуімен жасалды. 
Қазақстан  Республикасының  техникалық  жəне  кəсіптік  білім  беру  жҥйесіндегі 
білім беру ҧйымдарының осы жағдайды ескеруі жəне оқу ҥдерісінде мазмҧнды бөлімді 
(технология,  материалдар  жəне  қажетті  ақпарат)  қолдануы  қажет.  Аударманы  «Delta 
Consulting Group» ЖШС жҥзеге асырды, заңды мекенжайы: Астана қ., Иманов көш., 19, 
«Алма-Ата» БО, 809С , телефоны: 8 (7172) 78 79 29, эл. поштасы: info@dcg.kz 
Пікір беруші -
 
Мəскеу мемлекеттік электроника жəне математика институты  
«Информатика жəне телекоммуникациялар» факультеті деканының орынбасары, 
техн. ғылым кандидаты, «Лазерлік микротолқынды ақпараттық жҥйелер» кафедрасының 
доцентіД. П. Николаев; 
Мəскеу мемлекеттік ақпараттық технологиялар колледжінің оқытушысы  
И. А. Кумскова
 
Фуфаев Э. В. 
Ф94  Дерекқор: оқулық  кəсіптік  орта  білім  беру  мекемелерінің  студенттеріне 
арналған  /  Э.  В.  Фуфаев,  Д.  Э.  Фуфаев.  —  10-шы  басылым,  стер.  —  М. 
:«Академия» баспа орталығы, 2015. — 320 б.
 
ISBN
 978-5-4468-2436-6 (рус.)
Оқу қҧралы Федералдық мемлекеттік мекемесімен «Ақпараттық жҥйелер (салалар 
бойынша)»; ОП: «Дерекқорды жобалау негізі» мамандықтары  бойынша кəсіптік орта білім 
берустандартына сəйкес жасалды. Дерекқорпды жобалаудың теориялық негізі жəне өндіріс 
пен бизнесті басқару кезінде шешім қабылдау процестерінде оларды практикалық қолдану 
əдістемелері мазмҧндалған. 
Кəсіптік орта білім беру мекемелерінің студенттеріне арналған 
ӘОЖ 621.38(075.32) 
КБЖ 3281ші723 
Оқулық басылымы 
Фуфаев Эдуард Валентинович, Фуфаев Дмитрий Эдуардович 
Деректер қоры 
Оқу құралы 
10-шы басылым, стереотиптік 
РедакторыИ. В. Мочалова. Техникалық редакторыЕ. Ф. Коржуева 
Компьютерлік парақтау: М. В. Трушина. КорректорыТ. В. Кузьмина 
№ 110108111 басылым. Мөрге қол қойылды 07.07.2015. Форматы 60x90/16. «Таймс» 
гарнитурасы. Офсетті баспа. № 1 офсетті қағаз. Шартты баспа парағы 20,0. Тиражы 1000 
дана. Тапсырыс № 
«Академия» баспа орталығы» ЖШҚ. 
www.academia-moscow.ru
129085, Мəскеу, Мира 
даңғылы, 101В, 1-б. 
Тел./факс: (495) 648-0507, 616-00-29. 
Санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды25.05.2015ж. № РОСС RU. AE51. H16679  
«Саратовский полиграфкомбинат» БАҚ баспасы ҧсынған электрондық тасымалдағыштан. 
Басып шығарылды. 
www.sarpk.ru 
410004, Саратов қ., Чернышевский көшесі, 59. 
 
© Фуфаев Э.В., Фуфаев Д.Э., 2005 
    © «Академия» білім беру-баспа орталығы, 2005 
     
© Ресімдеу. «Академия» баспа орталығы, 2005
ISBN
 978-601-333-173-7 (каз.)
ISBN 978-5-4468-2436-6 (рус.)
ISBN 978-601-333-173-7 (каз.)

АВТОРЛАРДАН 
Кез-келген  фирманың  материалдық  өндіріс  саласында,  сондай-ақ 
халықтың  қызмет  көрсету  саласында  да  экономикалық  қызметінің 
мақсаты – табыс табу болып табылады. 
Осы  мақсатқа  қол  жеткізу  –  фирманың  барлық  қызметкерлерінің 
шығармашылық қабілеттеріне байланысты көп қырлы тапсырма болып 
табылады.  Өндірістік  процестің  əрбір  қатысушысы,  яғни  басшыдан 
бастап  қатардағы  орындаушыға  дейін  өздерінің  өндірістік  процесінде 
оңтайлы  шешімдер  қабылдай  алатын  жағдайда  ғана  алған  қойған 
міндетті  шешуге  болады.  Кез-келген  маманның  басты  міндеті  –қате 
шешімдердің  салдарын  тҥзету  емес,бірінші  қадамнан  бастапоңтайлы 
шешімдер  қабылдау.  Дерекқор  негізінде  əзірленген  компьютерлік 
ақпараттық жҥйелерді пайдалана отырып, бҧл мəселені тиімді шешуге 
болады. 
Деректер базасы ақпараттық теорияның бағыттарының бірі ретінде 
компьютерлік ақпараттық жҥйелерді қҧрудың əдістері мен қҧралдарын 
қҧрайды,  олардың  негізі  ерекше  жолменқолданушыға  оңтайлы  шешім 
қабылдау  ҥшін  қажетті  ақпаратты  алу  мен  талдаудың  тиімді əдістерін 
беретін қҧрылымдық файлдар мамандығы болып табылады. 
Дерекқорды  əзірлеу  теориясы  –  ғылымның  салыстырмалы  тҥрде 
жас  саласы,  алайда  дерекқор  қазіргі  уақытта  жасанды  интеллект 
жҥйелері,  сараптамалық  жҥйелері,  автоматтандырылған  қҧрылымдық 
жəне технологиялық жобалау жҥйелері сияқты ақпаратттарды өңдеудің 
автоматтандырылған  жҥйелерін  əзірлеудегі  осындай  бағыттардың 
негізі болып табылады. 
Оқу қҧралы бес бөліктен тҧрады. 
I-бөлім дерекқорды жобалаудың жəне ҧйымдастырудың теориялық 
негіздеріне арналған. 
II-бөлім  Microsoft  Access  қолданбалы  бағдарлама  жҥйесін,  Visual 
Basic,  SQL  бағдарламалау  тілдерін  қолдана  отырып,  дерекқорларды 
əзірлеу технологиясы сипатталады. 
ІІІ-тараудатаратылған 
дерекқорларды 
басқару 
жҥйесін 
əзірлеудіңтеориялық  негіздері  қарастырылғанжəне  SQL  Server  2000 
жəне Oracle бағдарламалау жҥйелеріне шолу жасалады. 
IV-бөлімде  дерекқордың  реляциядан  кейінгі  деп  аталатын, 
дерекқорды  жобалау  теориясын  дамытудың  негізгі  ҥрдістері 
қарастырылады.