ҚЕҰ басқару Тəжірибелі мамандарға

31а

31а

Қорытынды: адал басқаруды енгізе бастаймыз

Қорытынды: адал басқаруды енгізе бастаймыз

Басшы да, басқарма да келісіп істеу керек. Басқарма рөлін күшейту процесі өзара сенім мен қолдауға 

Басшы да, басқарма да келісіп істеу керек. Басқарма рөлін күшейту процесі өзара сенім мен қолдауға 

негізделген ортақ іс болу тиіс. Басқарма төрағасы жəне басшы процесс барысын жиі талқылап, стра-

негізделген ортақ іс болу тиіс. Басқарма төрағасы жəне басшы процесс барысын жиі талқылап, стра-

тегиялар мен ортақ мақсаттарды мақұлдау тиіс. Өзара түсіністіктері болмаса, процесс қиын болмақ. 

тегиялар мен ортақ мақсаттарды мақұлдау тиіс. Өзара түсіністіктері болмаса, процесс қиын болмақ. 

Басқармаға  қолайлы  адамдарды  шақырыңыз.  Адал  басқару  ресми  құрылымдар  мен  рəсімдерде 

Басқармаға  қолайлы  адамдарды  шақырыңыз.  Адал  басқару  ресми  құрылымдар  мен  рəсімдерде 

бекітілуі мүмкін, бірақ ол барлық басқарма мүшелері өз жұмысынан рахат алса ғана шынайы болады. 

бекітілуі мүмкін, бірақ ол барлық басқарма мүшелері өз жұмысынан рахат алса ғана шынайы болады. 

Басқармада ұйымыңыздың құндылықтарын ұстанатын, ұжымда жұмыс істей алатын жəне шешімдерді қа-

Басқармада ұйымыңыздың құндылықтарын ұстанатын, ұжымда жұмыс істей алатын жəне шешімдерді қа-

былдауға қатысқысы келетін адамдар болу керек. Осындайларды табу ұйымның бірінші қадамы болу тиіс. 

былдауға қатысқысы келетін адамдар болу керек. Осындайларды табу ұйымның бірінші қадамы болу тиіс. 

Басқармада жұмыс істеуге өзін де, уақытын да арнай алмаса, бірдемені өзгертуге тырысуыңызға кедергі 

Басқармада жұмыс істеуге өзін де, уақытын да арнай алмаса, бірдемені өзгертуге тырысуыңызға кедергі 

болады деп ойлаймыз. 

болады деп ойлаймыз. 

Кейбір ұйымдастыру ресурстарды басқарманын дамытуға пайдаланыңыз. Адал басқару қаржы шы-

Кейбір ұйымдастыру ресурстарды басқарманын дамытуға пайдаланыңыз. Адал басқару қаржы шы-

ғындарын талап етпейді, бірақ ұйымдастыру ресурстарын талап етеді. Мүмкін, сіз басқарма мүшелерін 

ғындарын талап етпейді, бірақ ұйымдастыру ресурстарын талап етеді. Мүмкін, сіз басқарма мүшелерін 

кешке жұмыс уақытынан кейін кездесуге келгенде, тəтті мен шайдың дəмін таттырарсыз, ал кейін басқарма 

кешке жұмыс уақытынан кейін кездесуге келгенде, тəтті мен шайдың дəмін таттырарсыз, ал кейін басқарма 

шығындарын жылдық бюджетке бөлек жол ретінде енгізу керек. Қаржы екі күндік кездесу өткізуге, фасили-

шығындарын жылдық бюджетке бөлек жол ретінде енгізу керек. Қаржы екі күндік кездесу өткізуге, фасили-

таторды немесе бағалау маманын шақыруға керек болуы мүмкін. Басқарма дамуына қанша жұмсасаңызда, 

таторды немесе бағалау маманын шақыруға керек болуы мүмкін. Басқарма дамуына қанша жұмсасаңызда, 

осының бəрі жақсы инвестиция болып табылады. 

осының бəрі жақсы инвестиция болып табылады. 

Процесс уақытты талап ететініне дайын болыңыз. Құрылымдар, процестер, көзқарастар іштен өзгеруі 

Процесс уақытты талап ететініне дайын болыңыз. Құрылымдар, процестер, көзқарастар іштен өзгеруі 

тиіс. Бірден өзгерту зиян келтіруі мүмкін. Оған үйрену керек. Басқарманың жаңа ойларға үйренісіп қа-

тиіс. Бірден өзгерту зиян келтіруі мүмкін. Оған үйрену керек. Басқарманың жаңа ойларға үйренісіп қа-

луына уақыт беріңіз. 

луына уақыт беріңіз. 

5

6

7

8

31б

31б

Қорытынды: адал басқаруды еңгізе бастаймыз

Қорытынды: адал басқаруды еңгізе бастаймыз

Төменде ұсынылатын сауланама адал басқару туралы əңгімені бастауға көмектесіп, басқарма жұмысы күшейтілуі 

Төменде ұсынылатын сауланама адал басқару туралы əңгімені бастауға көмектесіп, басқарма жұмысы күшейтілуі 

мүмкін жақтарына баса назар аударады. Əр басқарма мүшесін осы сауалдарға жауап беруге өтініп, кейін нəтиже-

мүмкін жақтарына баса назар аударады. Əр басқарма мүшесін осы сауалдарға жауап беруге өтініп, кейін нəтиже-

лерін салыстырыңыз. Сауалдарға бəріңіз бірге де жауап бере аласыз, сосын басқарма нені басқаша істей алатыны 

лерін салыстырыңыз. Сауалдарға бəріңіз бірге де жауап бере аласыз, сосын басқарма нені басқаша істей алатыны 

жəне не үшін туралы ойлануыңызға болады. Сауалнаманы өз қалауыңыз бойынша қысқартуға болады, əсіресе 

жəне не үшін туралы ойлануыңызға болады. Сауалнаманы өз қалауыңыз бойынша қысқартуға болады, əсіресе 

егер сіздің ұйымыңыз жаңа бастап келе жатқан, осы тəжірибені қалай бастарын білмей тұрған КЕҰ болса. Ал егер 

егер сіздің ұйымыңыз жаңа бастап келе жатқан, осы тəжірибені қалай бастарын білмей тұрған КЕҰ болса. Ал егер 

сіздің КЕҰ-ңыз ірі болса, қайсыбір ерекше мəселелерді қосуға болады. 

сіздің КЕҰ-ңыз ірі болса, қайсыбір ерекше мəселелерді қосуға болады. 

Басқармаңыз осы өзін-өзі бағалау рəсімінен өткенде ол мүмкін, жаңа тəжірибені ібіртіндеп енгізісі келетін шығар. 

Басқармаңыз осы өзін-өзі бағалау рəсімінен өткенде ол мүмкін, жаңа тəжірибені ібіртіндеп енгізісі келетін шығар. 

Осы  кітапта  келтірілген  кеңестерді  жүзеге  асыру  бірізіділіг  мен  жылдамдығы  көптеген  себептерге  байланысты, 

Осы  кітапта  келтірілген  кеңестерді  жүзеге  асыру  бірізіділіг  мен  жылдамдығы  көптеген  себептерге  байланысты, 

оның ішінде ұйымыңыздың өзіндік мұқтаждарына жəне оның даму деңгейіне бағынышты. 

оның ішінде ұйымыңыздың өзіндік мұқтаждарына жəне оның даму деңгейіне бағынышты. 

Мысалы, «Басқарма жəне қызметкерлер бөлек адамдар болып табылады» («Адал басқару менеджмент жəне басқа-

Мысалы, «Басқарма жəне қызметкерлер бөлек адамдар болып табылады» («Адал басқару менеджмент жəне басқа-

ру міндеттерін бөлуді аңғартады» бөлімі) деген бөлімше бірінші қатардағы мақсат болу тиіс. Ал «Басқарма басшы-

ру міндеттерін бөлуді аңғартады» бөлімі) деген бөлімше бірінші қатардағы мақсат болу тиіс. Ал «Басқарма басшы-

сының ауыстырылуын  жоспарлау» кеңесін кейінірек, басқармадан барлық қызметкерлер кеткеннен кейін жүзеге 

сының ауыстырылуын  жоспарлау» кеңесін кейінірек, басқармадан барлық қызметкерлер кеткеннен кейін жүзеге 

асыруға болады. 

асыруға болады. 

Фасилитаторды шақыру мүмкіндігін қарастыру керек, ол өзгерістер процесін нақтылап, аса назар аударатын са-

Фасилитаторды шақыру мүмкіндігін қарастыру керек, ол өзгерістер процесін нақтылап, аса назар аударатын са-

лаларды бөледі жəне жаңа тəжірибені енгізу жоспарын дайындауға көмектеседі. Жақсы фасилитатор ортақ пікірге 

лаларды бөледі жəне жаңа тəжірибені енгізу жоспарын дайындауға көмектеседі. Жақсы фасилитатор ортақ пікірге 

келуге, осы кітаптағы кеңестерді түсіндіріп, ыңғайландыруға көмектесуі мүмкін. 

келуге, осы кітаптағы кеңестерді түсіндіріп, ыңғайландыруға көмектесуі мүмкін. 

Жəне де, ең алдымен, əр ұйымның адал басқармаға өз жолы бар екенін ұмытпаңыз. Сұрақ қойып, біздің кеңес-

Жəне де, ең алдымен, əр ұйымның адал басқармаға өз жолы бар екенін ұмытпаңыз. Сұрақ қойып, біздің кеңес-

терімізді талқылап, ыңғайландыру арқылы сіздің КЕҰ-ңыз адал басқаруда жақсы нəтижеге келіп, жалпы коммер-

терімізді талқылап, ыңғайландыру арқылы сіздің КЕҰ-ңыз адал басқаруда жақсы нəтижеге келіп, жалпы коммер-

циялық емес саланың дамуына елеулі үлес қосуы мүмкін. Бұл оңай емес, бірақ өте қызықты

циялық емес саланың дамуына елеулі үлес қосуы мүмкін. Бұл оңай емес, бірақ өте қызықты

Үлкен жетістіктерге жетуіңізді тілейміз!

Үлкен жетістіктерге жетуіңізді тілейміз!

32а

32а

Сауалнама

Сауалнама

Сіздің Ұйымыңыз адал басқаруға дайын болса, осы сұрақтар басқармаңыздың қалай жұмыс істейтінін бағалауға мүмкіндік береді. Жол 

арасында əр тармаққа байланысты комментарий жазуға болады. Кейін басқарма мүшелері алған жауаптарды салыстырып, күшті жəне 

əлсіз жақтарды бірге анықтай алады. Ал, сосын басқару қызметін жақсарту бойынша əрекет жоспарын дайындауға болады.

           

Иə      Мүмкін    Жоқ

Иə      Мүмкін    Жоқ

1. 

 

 

  Біздің ұйымда ресми түрде бекітілген басқару құрылымы бар.

2. 

 

 

  Біздің басқарма шешімді ұжыммен қабылдайды.

3. 

 

 

  Біздің басқармада ресми басшы немесе төраға бар.

4. 

 

 

  Ұйымымыздың басшысында мақсаттары мен күтілетін жұмыс нəтижелері белгіленген жазбаша түрде 

 

 

 

 

лауазымдық нұсқау бар. 

5. 

 

 

  Біздің басқарма жыл сайын басшының жұмысын бағалайды.

6. 

 

 

  Ұйым қызметкерлері, оның ішінде басшы, дауыс беру құқығы бар басқарма мүшелері болып табылмайды. 

7. 

 

 

  Ұйым басшысы басқарма төрағасы болып табылмайды.

8. 

 

 

  Ұйымда бəріне белгілі миссиямыздың мазмұндамасы бар. 

9. 

 

 

  Біздің басқарма стратегиялық басқару мен жалпы мақсаттарды ойластыруға көп назар ауадарды. 

10. 

 

 

  Біздің басқарма керек болмаса, басқару нақтылықтары мен күнделікті жұмысқа араласпайды. 

32б

32б

           

Иə      Мүмкін    Жоқ

Иə      Мүмкін    Жоқ

11. 

 

 

  Біздің басқарма ұйымымыз өз қызметін өмірге сай жоспарлауын бақылайды.

12. 

 

 

  Біздің басқарма ұйымның бағдарламалары мен жұмысы мерзімді бағалаудан өтіп, оның нəтижелері 

 

 

 

 

бойынша түзетіліп тұрғанын бақылайды. 

13. 

 

 

  Біздің басқарма ұйымның қаржылық жағдайын біледі жəне оны тұрақты түрде бағалайды. 

14. 

 

 

  Біздің басқарма ішкі қаржылық бақылаудың бар болуын жəне сақталуын қамтамасыз етеді. 

15. 

 

 

  Басқарма мерзімді түрде қаржылық құжаттардың аудитін жүргізеді. 

16. 

 

 

  Басқарма ұйым үшін ресурстарды тарту процесіне қатысады.

17. 

 

 

  Басқарма дер кезінде ұйымның жылдық есебін шығаруды жəне таратылуын қамтамасыз етеді.

18. 

 

 

  Басқарма мүшелері өз қызметі үшін ақы алмайды жəне ешқандай тікелей не жанама пайда көрмейді. 

19. 

 

 

  Біздің басқарма мүдделер қайшылығы туралы ережені дайындап, қолданады. 

20. 

 

 

  Біздің басқарма жоғары мамандық жəне этикалық үлгілерді орнатады.

21. 

 

 

  Басқармамыздың қызмет ететін анық рəсімдер жинағы бар. 

22. 

 

 

  Біздің басқарма мерзімді түрде жиналып, отырыс күні басқарма мүшелеріне алдын ала хабарланады.

23. 

 

 

  Барлық басқарма мүшелері отырыстарға дер кезінде жəне талқыланатын мəселе бойынша дайындалып 

 

 

 

 

келеді.

Сауалнама

Сауалнама

33а

33а

           

Иə      Мүмкін    Жоқ

Иə      Мүмкін    Жоқ

24. 

 

 

  Басқарма отырыстар концептуалдық мəселелер, жалпы бақылау мен стратегиялық бағытқа үңіледі. 

25. 

 

 

  Басқарма мүшелері қызметкерлердің есептерін тыңдап, мақұлдап қана қоймай, пікірталасқа жəне 

 

 

 

 

шешім қабылдауға белсенді қатысады.

26. 

 

 

  Біздің төраға пікірталасты қалай жүргізу, тəртіпті сақтау жəне барлық мүшелерді жұмысқа қатыстыру 

 

 

 

 

керек екенін біледі.

27. 

 

 

  Басқарма отырыстары күн тəртібіне сəйкес өткізіледі.

28. 

 

 

  Біздің басқарма отырыстарының хаттамаларын жасайды.

29. 

 

 

  Барлық басқарма мүшесінің қызметтерінің күтілетін нəтижелері жазылған жазбаша кеңестері бар.

30. 

 

 

  Біздің басқарма біртұтас ұжым болып жұмыс істейді.

31. 

 

 

  Біздің басқарма өзіне əр жыл сайын мақсат қояды. 

32. 

 

 

  Біздің басқарма мерзімді түрде өз қызметін бағалайды. 

33. 

 

 

  Басқарма мүшелері мерзімді ауысу жүйесінің ережелерін сақтайды.

34. 

 

 

  Біздің басқарма жаңа мүшелерді алғанда стратегиялық көзқарасты ұстанады. 

35. 

 

 

  Басқармамыздың жаңа мүшелері ұйым қызметі мен басқарма жұмысын толық біледі.

36. 

 

 

  Басқарма мүшелеріміз ұйымымыздың «елшілері» рөліне белсенділікпен қарайды.

Сауалнама

Сауалнама

33б

33б

Соңғы сөз

Соңғы сөз

Осы  кітап  көзіме  алты  жыл  бұрын  түскен.  Сонда  маған  оның  тартымды  аталуы  жəне  жақсы  өңдеуі  ұнаған. 

Осы  кітап  көзіме  алты  жыл  бұрын  түскен.  Сонда  маған  оның  тартымды  аталуы  жəне  жақсы  өңдеуі  ұнаған. 

Осыдан басқа, кітапта қарапайым жəне сендіретін түрде, көрнек мысалдар арқылы коммерциялық емес ұйым-

Осыдан басқа, кітапта қарапайым жəне сендіретін түрде, көрнек мысалдар арқылы коммерциялық емес ұйым-

ды қалай құру керек екені мазмұндалған. Ал мені бұл тақырып əрқашан қатты қызықтыратын. Сонда мен кі-

ды қалай құру керек екені мазмұндалған. Ал мені бұл тақырып əрқашан қатты қызықтыратын. Сонда мен кі-

тапты толық оқымасам да, екі нəрсені түсіндім: 1) ол бізге керек, сондықтан оны біздің тілге аударып, басып 

тапты толық оқымасам да, екі нəрсені түсіндім: 1) ол бізге керек, сондықтан оны біздің тілге аударып, басып 

шығару керек; 2) бұл кітап біздің үшінші секторда кең таралуы екіталай. Расында да, төменнен жоғарыға дейін 

шығару керек; 2) бұл кітап біздің үшінші секторда кең таралуы екіталай. Расында да, төменнен жоғарыға дейін 

заң мен құқықты аса қадірлемейтін Ресейде осындай басылым керек болады деп ойлау үшін асқан оптимист 

заң мен құқықты аса қадірлемейтін Ресейде осындай басылым керек болады деп ойлау үшін асқан оптимист 

болу керек. 

болу керек. 

Қазір КЕҰ-да басқару туралы құрал аударылып, көптеген ресейлік КЕҰ-р үшін қолжетімді болды. Қазіргі заман 

Қазір КЕҰ-да басқару туралы құрал аударылып, көптеген ресейлік КЕҰ-р үшін қолжетімді болды. Қазіргі заман 

осындай басылым үшін бес жылдан бұрынғы уақытқа қарағанда, қолайлылау болып табылады. Бұл сала осы 

осындай басылым үшін бес жылдан бұрынғы уақытқа қарағанда, қолайлылау болып табылады. Бұл сала осы 

жылдардың  ішінде  мамандырылған  жəне  жауапты  болып,  мемлекет  тарапынан  көбірек  бақылануда,  КЕҰ-р 

жылдардың  ішінде  мамандырылған  жəне  жауапты  болып,  мемлекет  тарапынан  көбірек  бақылануда,  КЕҰ-р 

ортасында ұйымды нəтижелі басқару, оның ашықтығы мен жауаптылығының маңызын түсінетін болды. Осы 

ортасында ұйымды нəтижелі басқару, оның ашықтығы мен жауаптылығының маңызын түсінетін болды. Осы 

ұғымдардың бəрі тұрақты түрде коммерциялық емес саланың сарапшылары мен басшылары арасында тал-

ұғымдардың бəрі тұрақты түрде коммерциялық емес саланың сарапшылары мен басшылары арасында тал-

қыланады. Кітап дəл осы туралы айтады. Мүмкін, алғы сөзде айтылғандай, барлық КЕҰ-р дəл қазір оны бас-

қыланады. Кітап дəл осы туралы айтады. Мүмкін, алғы сөзде айтылғандай, барлық КЕҰ-р дəл қазір оны бас-

шылыққа алуға дайын емес шығар, бірақ оны оқу бəріне пайдалы екені күмəн тудырмайды. 

шылыққа алуға дайын емес шығар, бірақ оны оқу бəріне пайдалы екені күмəн тудырмайды. 

КЕҰ-ды басқару құралы Орта жəне Шығыс Еуропа ұйымдары үшін басып шығарылғанына қарамастан, осы ай-

КЕҰ-ды басқару құралы Орта жəне Шығыс Еуропа ұйымдары үшін басып шығарылғанына қарамастан, осы ай-

мақтың Ресеймен қаншалықты ортақ мəселелері көп екенін көресіз. Аудармашылардың өздері де басылымда 

мақтың Ресеймен қаншалықты ортақ мəселелері көп екенін көресіз. Аудармашылардың өздері де басылымда 

алдын ала айтылған мəселелерге тап болды. 2004 ж. Осы қиындықтар мен пайда болған күмəннан қорықпай, 

алдын ала айтылған мəселелерге тап болды. 2004 ж. Осы қиындықтар мен пайда болған күмəннан қорықпай, 

белсенділер тобы осы құралды Орта жəне Шығыс Еуропа үшін дайындап, басып шығарды. Енді осы кітаппен 

белсенділер тобы осы құралды Орта жəне Шығыс Еуропа үшін дайындап, басып шығарды. Енді осы кітаппен 

танысу кезегі Ресейге жетті. Мен осының жүзеге асырылуына қуаныштымын. Жəне оптимист ретінде бұл құ-

танысу кезегі Ресейге жетті. Мен осының жүзеге асырылуына қуаныштымын. Жəне оптимист ретінде бұл құ-

рал бізде де маңызды рөл атқарып, күшті ұйымдарға одан да күшті болуға, ал жалпы салаға ұйымды дұрыс 

рал бізде де маңызды рөл атқарып, күшті ұйымдарға одан да күшті болуға, ал жалпы салаға ұйымды дұрыс 

басқарудың маңыздылығына тағы назар аударуға көмектесетініне сенімдімін. 

басқарудың маңыздылығына тағы назар аударуға көмектесетініне сенімдімін. 

Вячеслав Бахмин, 

Вячеслав Бахмин, 

Ч. С. Мотта Қорының кеңесшісі

Ч. С. Мотта Қорының кеңесшісі

34а

34а

Көздер

Көздер

Маке

дони

я

Албания

Босния и Г

ерц

ег

овина

Хорва

ти

я

Сл

ов

ения

Бо

лг

ария

Россия

Эстония

Латвия

Литва

Беларусь

Польша

Украина

Чехия

Словакия

Молдова

Венгрия

Румыния

Сербия

Черногория