Е 58 Еңбек заңнамасының негіздері анықтамалығы

ЕҢБЕК ЗАҢНАМАСЫНЫҢ НЕГІЗДЕРІ

АНЫҚТАМАЛЫҒЫ

ӘОЖ 349.2 (035)

КБЖ 67.405я2

    Е  58

Е 58  Еңбек заңнамасының негіздері анықтамалығы. –

 

Астана, 2016. – 92 б.

ISBN 978-601-7513-10-8

Мемлекет басшысы белгілеген бес институционалдық рефор-

маны іске асыру жөніндегі 100 қадам – Ұлт жоспарын (83-қадам 

«еңбек  қатынастарын  ырықтандыру»)  жүзеге  асыру  шеңберін-

де  Қазақстан  Республикасы  Денсаулық  сақтау  және  әлеуметтік 

даму министрлігі әзірлеген.

 

 

 

 

 

 

ӘОЖ 349.2 (035)

 

 

 

 

 

 

КБЖ 67.405я2

ISBN 978-601-7513-10-8   

 

 

 

© «VVP.KZ», 2016

МАЗМҰНЫ

№

р/с

Тақырыптың атауы

бет

1

Қызметкерлердің еңбек құқықтарын қамтамасыз

етудің жалпы қағидалары.

4

2

Еңбек қатынастарының туындауы. Еңбек шарты.

8

3

Жұмыс беруші мен қызметкерлердің 

негізгі құқықтары мен міндеттері

27

4

Еңбек тәртібі. Жұмыс уақыты. Демалыс уақыты.

32

5

Қызметкерлердің еңбек заңнамасымен 

көзделген құқықтарының кепілдіктері.

50

6

Қызметкерлердің еңбек құқықтары мен заңды 

мүдделерін қорғау.

58

7

Ұжымдық шарт.

61

8

Еңбек  даулары.

63

9

Еңбек саласындағы әлеуметтік әріптестік.

72

10

Қызметкерлердің еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті 

қорғау саласындағы негізгі құқықтары мен 

міндеттері.

74

4

1  

ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ЕҢБЕК 

ҚҰҚЫҚТАРЫН ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУДІҢ 

          ЖАЛПЫ ҚАҒИДАЛАРЫ.

Қазақстан  Республикасының  еңбек  туралы  заңнамасы  еңбек 

және тікелей онымен байланысты қатынастарды реттейді. Еңбек 

құқығы қатынастары – бұл қызметкер мен жұмыс берушiнiң ара-

сындағы еңбек шарты негізінде пайда болатын  және одан туын-

дайтын,  онымен  тығыз  байланысты  заңдық  қатынастар,  бұдан 

әрі оларға осы Анықтамалықта қаралып, түсінік беріледі. 

  Халықарылық  практикаға  сәйкес  еңбек  құқығы  қатынас-та-

рының қатысушылары басым көпшілігінде «жұмыс беруші» мен 

«қызметкер» («қызметкерлер») деген жалпы терминдермен ата-

лады.

Еңбек  қатынастарын  реттейтін  негізгі  нормативтік  құқықтық 

акті 2015 жылы 23 қарашада қабылданған және өзінде 204 бапты 

құрайтын 5 бөлімнен тұратын Қазақстан Республикасының Еңбек 

кодексі (бұдан әрі – ЕК, Кодекс, Еңбек кодексі) болып табылады.

Қызметкердің  еңбек  құқықтарын  қамтамасыз  етудің  жалпы 

қағидалары  Еңбек  кодексінің  4-бабында  бекітілген.  Қағидалар 

–  бұл  латын  тілінен  аударғанда  нормативтік-басқарушылық  си-

патқа  ие,  құқықтық  реттеудің  барлық  саласында  қолданылатын 

және барлық қатысушыларға таралатын негізгі бастаулар. Еңбек 

құқығында еңбек заңнамасының қағидалары жоғарыда көрсетіл-

гендей, Кодекстің өзінде бекітілген.

Еңбек  заңнамасы  қағидаларының  әрбірі  одан  әрі  Еңбек  ко-

дексінің және өзге де заңнамалық және заңға тәуелді актілердің 

нормаларында егжей-тегжейлі бекітілген.

Қызметкерлердің жекелеген санаттарының еңбегін құқықтық 

реттеу ерекшеліктері Еңбек кодексімен қатар сондай-ақ 

Қазақстан Республикасының өзге де заңдарымен белгіленеді. 

Мысалы, «Ішкі істер органдары туралы», «Прокуратура тура-

лы», «Атқарушылық ісі және сот орындаушыларының 

мәртебесі туралы» заңдармен және т.б.

НАЗАР АУДАРЫҢЫЗ!!

Бұл ретте өзге заңдар Еңбек кодексімен белгіленген 

құқықтардың, бостандықтар мен кепілдіктердің деңгейін 

төмендетпеуі қажет.

5

Еңбек  қатынастары,  сондай-ақ  еңбек  қатынастарына  тiкелей 

байланысты  өзге  де  қатынастар  еңбек  шартында,  жұмыс  бе-

рушiнiң актiлерінде, келiсiмде реттеледi.

Әлеуметтiк әрiптестiк тараптары келiсiмдерiнiң, ұжымдық, 

еңбек шарттарының, жұмыс берушi актiлерiнiң Қазақстан 

Республикасының еңбек заңнамасымен салыстырғанда 

қызметкерлердiң жағдайын нашарлататын ережелерi жа-

рамсыз деп танылады және қолданылмауға тиiс.

Келiсiмдердiң, ұжымдық, еңбек шарттарының талаптары 

бiржақты тәртiппен өзгертiлмейдi

 

(ЕК 10-бабы)

ЖҰМЫС БЕРУШІНІҢ АКТІСІ

бұйрық-         өкім-         нұсқау-        ереже-           еңбек

    тар           діктер         лықтар          лер           тәртiптеме-

                                                                              сiнiң ереже-

                                                                                    лері

Жұмыс берушiнiң Қазақстан Республикасының еңбек 

заңнамасымен, ұжымдық шартпен, келiсiмдермен салы-

стырғанда қызметкерлердiң жағдайын нашарлататын 

не белгіленген рәсiмдер сақталмай шығарылған ак-

тiлерi жарамсыз болып табылады және қолданылмауға 

тиiс.

Еңбек қатынастарын реттеуде күнтiзбелiк күнмен есепте-

летiн, уақыт кезеңiнiң аяқталуымен не міндетті түрде баста-

луға  тиiс  белгілі  оқиғаны  көрсетумен  есептелетін  мерзім 

маңызды мәнге ие.