ӨНДІРІСТІҢ ТАБЫСТЫЛЫҒЫН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ

Нарықтық экономика жағдайында ауылшаруашылық өндірісінің рентабельділігі көптеген факторларға байланысты, оларды шартты түрде екі негізгі топқа бөлуге болады – өндірістік және нарықтық.

Факторлардың бірінші тобына ең алдымен өндірістік ресурстарды тиімді пайдалану, өндірістік шығындарды мүмкіндігінше үнемдеу, өзіндік құнды төмендету өнім сапасын жақсарту т.б. жатады.

Нарықтық факторларға нарық жағдайының қазіргі жағдайы мен серпіні, келешек бәсекенің көлемі мен жағдайы, өнімге сұраныс пен ұсынымның жағдайы, баға деңгейі, бәсекелік өнімнің бар жоғы, бәсекелестердің нарықтық саясаты жатады.

Барлық шаруашылықтарды тұтас алғанда табыстылық пен капитал қайтарымының өсуіне минерал тыңайтқыштарды қолдау, оңды ықпал жасайтыны көрінді. Сонымен бірге жердің әр гектарына келетін минерал тыңайтқыш көлемі өскенде шаруашылықтарда рентабельділік төмендеуі байқалады.

Өнімнің өзіндік құны – ауылшаруашылығы өндірісінің экономикалық тиімділігінің маңызды көрсеткіші. Онда өндірістік қызметтің барлық жақтары, барлық өндірістік ресурстарды пайдалану нәтижелері бейнеленеді. Ауыл шаруашылық өнімін өндірудің өзіндік құнының деңгейіне табыс сомасы мен табыстылық деңгейі, кеңейтілген өндіріс қарқыны, ауылшаруашылық өніміне белгіленетін баға деңгейі байланысты.

Қазіргі таңда өнімнің өзіндік құнын төмендету мәселесі ерекше маңызға ие. Оны төмендету жолдарын іздеу көп шаруашылықтарға өнімнің бәсекелік қабілеттілігін арттыруға, зиянға ұшыраудан сақтауға және нарықты экономика жағдайында тұрақты өмір сүруге көмегін тигізеді.

Өнім өндірісіне кететін шығындардың жалпы сомасының өзгерісіне өнім өндірісінің көлемі, өнімнің құрылымы, өнім бірлігіне кететін айнымалы шығындар деңгейі, есепті кезеңдегі тұрақты шығындардың сомасы әсер етеді.

Өнім өндіру және оны өткізу көлемінің өзгерісі кезінде тек айнымалы шығындар (өндірістік жұмысшының кесімді еңбекақысы, тікелей материалды шығындар, қызметтер) өзгереді, тұрақты шығындар (негізгі қорлардың амортизациясы, жалгерлік төлем, әкімшілік-басқарушылық мамандардың мерзімдік еңбекақысы, басқарушылық шығындар) қысқамерзімді кезеңде өзгеріссіз қалады.

Өнімнің өзіндік құнын төмендету жолдарының негізгі көздері:

1. 
   өнім өндіру және өткізу көлемін ұлғайту;
   
2. 
   еңбек өнімділігі деңгейін арттыру есебінен, материалды ресурстарды үнемді пайдалану есебінен, өндірістік емес шығындарды, жоғалуларды азайту есебінен өндірістік шығындарды азайту
   

З_ф - өнім өндіру және өткізуге кеткен нақты шығындар;

З_д - өнім өндірісі мен өткізуді арттыру резервтерін негіздеу үшін қажетті қосымша шығындар;

Шығындарды азайту резервтері шығындардың әрбір баптары бойынша еңбекақыны үнемдеу, өнімнің материал сыйымдылығын, энергия сыйымдылығын, қор сыйымдылығын т.б. төмендетуге мүмкіндік беретін жаңа ұйымдық-техникалық шаралар есебінен (аса прогрессивті ғылыми сыйымды техника мен инновациялық технологияларды енгізу, еңбекті ұйымдастыруды жақсарту т.б. ) анықталады.

2. 
   
   жүктеу 2,53 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: