ниедегі іс-әрекеті арқылы ерекшеленеді

тіЛе келе сол қызықты иәрсені іздеген уақытЫ еске 'Ғүсе 
береді. Міне осы тұста есті кісімен есер кісіні эжыратуға 
болады. Есті адам өмірінің әр күнін босқа жібермей, 
тиянақты іс атқарып, қызықты нәрселерді өз ғұмырының 
I 
қызығына айналдырып, өткен өмірінде өкініш болмай- 
I 
ды. Есер адам болса, баянсыз істер атқарып, қызықты 
нәрселерді құнсыздандырып, өмірін босқа өткізіп өкіну- 
мен болады. Мұндай жандар «жастықта бұл қызықтан 
соң және бір қызық тауып алатын кісімсіп, жастығы 
тозбастай, буыны босамастай көріп жүріп бірер қызық- 
ты қуғанда-ақ мойыны қатып, буыны құрып, екінші та- 
лапқа қайрат қылуға жарамай қалады екен». Талапқа 
қайрат қылу үшін ақыл керек. Ақыл дегеніміздің өзі 
дүние қызығын парықтау арқылы анықталмақ. Бағасыз, 
қүнсыз нәрселерді қызықтап ғұмыр кешу надандық. 
Нағыз қызықты қызықтау салауаттылық. Сонда қызық 
дегеніміздің өзі не? ‘
Абай «қызықты» дүниетанымның ұғымы ретінде қол- 
данған. Ол қызық дегенде адамның адамшылық болмы- 
сын ашатын оның іс-әрекеттерін айтқаи. Айталық, «өмір- 
дің бір қызығы бала деген». Балалы болу, оны тәрбиелеу 
қызық. Ретімен жас кезде ойнап-күлу де қызық. Алғыр, 
албырт жас кезде білімге үмтылу өмірдің өз заңдылығы.
Қызықты өмір сүру үшін талап аз, оған қоса қайрат 
керек. Бұл әркімнің қолынан келе бермейді. Демек, есті 
(ақылды) кісінің талабына қайраты сай болуы қажет.
Пенде болған соң адам әр нәрсеге қызығады. Ақын 
құмарлық дертке айналып, оған жетемін деп жүргенде 
бір мастық пайда болады екен дейді. Ал бүл «мастық 
бойдан оғатты көп шығарып, ақылдың көзін байлап, 
теңіректегі қараушылардың көзін ашып, «ананы, мына- 
ны» дегізіп, бойды сынататұғын нәрсе екен.
Адамның мастықтан (әйфориядан) аман болуы да 
қиын іс. Мастық кейде желік туғызады, көпірме бос 
сөздікке апарады, оғат қимыл-әрекеттер жасатады. 
Сондықтан Абай адамдардың өзіне-өзі сын көзімен қа- 
рауын ұсынады: «Егерде есті кісілердің қатарында бол- 
ғың келсе, күнінде бір мәртебе, болмаса жұмасында 
бір, ең болмаса, айында бір, езіңнен езің есеп алі Сол 
алдыңғы есеп алғаннан бергі өміріңді қалай өткіздің 
екен, не білімге, не ахиретке, не дүниеге жарамды, кү- 
ніңді өзің өкінбестей қылықпен өткізіпісің? Жоқ, бол- 
маса, не қылып еткізгеніңді өзің де білмей қалыппы- 
сың?».
10—443
145

жүктеу

Достарыңызбен бөлісу: