Ц И Ф Р Л Ы Қ   М Е Д И А Л А Р   К А Р Т А С Ы         Қ А З А Қ С Т А Н

Ц И Ф Р Л Ы Қ   М Е Д И А Л А Р   К А Р Т А С Ы         Қ А З А Қ С Т А Н
2 2
компания «Megaline» сауда  маркасымен  еліміздің  барлық  ірі  қалалары  мен  облыстарында 
кеңсалалы  интернет  қызметтерін  кеөрсетеді.
33
 «Megaline» елдегі  негізгі  провайдер  болып 
есептеледі  жəне  интернетке  қолжетімдікті  тікелей  пайдаланушыларға  да,  сауда  делдалдарына 
да ұсына отырып, ұлттық базаны пайдаланады. Компанияның мағлұматы бойынша, 2011 жылы 
«Megaline»  абоненттерінің жалпы саны 2 697 032-ге жеткен, олардың 2 449 779-ы (91 процент) 
кеңсалалы интернет желісін пайдаланушылар болған.
34
2011  жылы  Қазақстан  Республикасының  қарқынды  индустриялық-инновациялық  дамуының 
2010-2014  жылдарға  арналған  мемлекеттік  бағдарламасы  аясында  «Қазақтелеком»  АҚ-ы 
мағлұматтарды  жоғары  жылдамдықпен  беру  қызметтеріне  қолжетімдікті  кеңейту  мақсатында 
жергілікті  оптикалық-талшықты  желі  құрылысы  бойынша  жобаны  іске  қосты.  Компания 
өкілдерінің ойынша, үкіметтің ұсынысын орындай отырып, интернетке кеңсалалы қолжетімдік 
мүмкіндіктері айтарлықтай артқан.
35
2009 жылдың ақпанында «Қазақтелеком» АҚ-ы республиканың 14 облысының 11-інде «iD TV» 
маркасымен IPTV (ағылшынша – Internet Protocol Television, қазақша – интернет-теледидар) 
хабарларын тарату қызметтерін көрсете бастады. 2009 жылдың соңына қарай жазылушылардың 
саны 8 901-ге жетті (немесе ТВ-қабылдағыштармен жабдықталған барлық үй шаруашылықтарының 
0,26 проценті). 2010 жылы абоненттердің саны – 33 078-ге, 2011 жылы – 85 949-ға,
36
 2012 жылы 
159 240 адамға
37
  өсті. SIP-телефондауды (ағылшынша –Session Initiation Protocol, қазақша – сеанс 
инициалдау хаттамасы)  «Қазақтелеком» АҚ-ы 2009 жылдың ақпанында  «iDPhone» маркасымен 
іске қосты. 2009 жылы бұл қызметтің 9 280 жазылушысы болса, 2010 жылы  бұл сан – 28 750-ге, 
2011 жылы 48 000-ға жетті.
38
Кейінгі жылдары ұтқыр телефонның жедел қарқынмен енуі орын алғаны байқалады (2005 жылғы 
35 проценттен 2011 жылы 155 процентке дейін көтерілді). Ол кең таралуы жағынан теледидарды 
айтарлықтай  басып  озған  жалғыз  байланыс  құралына  айналды.  Бұл  цифрлар  статистикалық 
ақпаратты жинау əдістерінің дұрыс еместігін көрсетеді. Сөйтіп, ұялы байланыстың таралуы деңгейі 
100 проценттен асып отыр, өйткені қолданыстағы əрбір SIM-карта бір пайдаланушыға тиесілі, 
кейде  көптеген  абоненттердің  қолында 1-ден  артық SIM-карта  болады.  Демек,  ұтқыр  телефон 
пайдалану деңгейі артқан, алайда егжей-тегжейлі ақпараттың жоқтығы себепті жұртшылықтың 
33 «Қазақтелеком» АҚ-ы, «2011 жыл үшін жылдық есеп-қисап». 50-бет.
34 «Қазақтелеком» АҚ-ы, «2011 жыл үшін жылдық есеп-қисап». 39-бет.
35 «Қазақтелеком» АҚ-ы, «2011 жыл үшін жылдық есеп-қисап». 17-бет.
36 «Қазақтелеком» АҚ-ы, «2011 жылдың жəне 2012 жылғы 1-тоқсанның нəтижелері» (тұсаукесер слайдтары). 2012 ж., 7-бет. http://
www.telecom.kz/page/single/prezentatsii/dlja-investorov (қолжетімді күн: 2012 жылғы желтоқсанның 28-і).
37 «Қазақтелеком» АҚ-ы, «2012 жылдың 9 айының қорытындылары» (тұсаукесер слайдтары). 2012 ж., 4-бет. http://www.telecom.kz/
page/single/prezentatsii/dlja-investorov
38 «Қазақтелеком» АҚ-ы, «2011 жыл инвесторлары үшін тұсаукесер (тұсаукесер слайд). http://www.telecom.kz/download/Presentacial.
pdf (қолжетімді күн: 2012 жылғы қазанның 12-сі).

2 3
« А Ш Ы Қ   Қ О Ғ А М »   Қ О Р Ы Н Ы Ң   Е С Е П Т Е М Е С І           2 0 1 3
нақты  қанша  проценті  ұтқыр  телефон  пайдаланатынын  анықтау  мүмкін  емес.  Интернет  пен 
телевизиялық дабылдың енуі туралы мағлұматтарға да қатысты осыны айтуға болады.
39
 
Ұтқыр операторлар 3G стандартын енгізуге 2007 жылдың өзінде дайын болғанмен, жылдамдығы 
жоғары ұтқыр интернет Қазақстанда 2011 жылдың қаңтарында енгізілді. 
3G енгізудің кешігуі себептерінің бірі жиіліктерді əскери құрылымдардың бақылауындағы жеке 
компанияларға беру үдерісінің баяу жүруі болды. Екінші бір қиындық – ол бөлінген жиіліктерді 
сатып алудың үкімет ұсынған құны, ұтқыр операторлардың пікірінше, көтеріңкі көрінді.
 
Интернет  пайдаланушылар  санының  артуымен  бірге  интернетке  қосылу  бағасы  айтарлықтай 
төмендеді.  ХЭБО  деректері  бойынша, 2006 жылы  интернетті  қазақстандықтардың 3 проценті 
ғана пайдаланған. Сол уақытта орнықты (орнатылған) сымды кең салалы байланысты пайдалану 
ақысы 19 900 теңге (165 АҚШ  доллары)  шамасында  болған-ды.  Бір  жыл  өткен  соң,  ол 3 800 
теңгеге дейін төмендеді (32 АҚШ доллары).
40
 Сөйтіп, интернет пайдаланушылардың саны 2008 
жылы – 11 процентке дейін,  2009 жылы – 18 процентке дейін, 2010 жылы – 61,6, 2011 жылы 
45  процентке  дейін  артты.  ХЭБО  мағлұматтары  бойынша, 2010 жылдан  бастап  интернетке 
қолжетімдіктің  аса  кең  таралған  түрі  ұтқыр  оператор  арқылы  қосылу  болып  отыр. 2011 жылы 
елдің 100 тұрғынына  интернетке 7,8 процент  сым  арқылы  қосылу  тіркелген, 100 тұрғынның 
38-і  кеңсалалы  ұтқыр  байланысты  пайдаланған.
41
  Қазақстан  Республикасының  Статистика 
жөніндегі агенттігінің деректері 2011 жылы қазақстандықтардың 78,6 проценті интернетке сым 
арқылы қосылу қөмегімен шығып отырған, ал сол уақытта жұртшылықтың 60 проценті сымсыз 
байланысты пайдаланған (бұл деректердің сəйкессіздігі төменде қаралады).
42
Интернет-технологиялардың  кең  таралуының  өсуімен  бірге  интернетті  қосу  жылдамдығы  да 
артты. Алайда интернеттің енуі деңгейі, ұтқыр байланыс пен іс жүзіндегі пайдаланушылардың 
саны арасындағы өзара  байланыстылықты шынайы есепке алу өте қиын. Мысалы, 2011 жылы 
ұялы  байланыстың  енуі  деңгейі 155,74 процент  болып,  ел  халқының  санынан  айтарлықтай 
артып  кетті.  Соған  ұқсас  жағдай:  интернет-қосылымдар  жөніндегі  статистика  интернетті 
пайдаланушылар  жұртшылықтың 140 процентке  жуығын  құрап  отырғанын  көрсетеді.  Сөйтіп, 
демек, бұл – Қазақстанда интернетке қолжетімді əрбір құрылғы əрбір жеке пайдаланушыда бар 
деген сөз.
39  К.Пирс. «Шатысқан  желі:  технологиялардың  қолданылуы  туралы  мағлұматтар  неге  пайдасыз», «Свободная  Европа»  радиосы/ 
«Свобода»  радиосы, 2012 жылғы  желтоқсанның 21-і.  http://www.rferl.org/content/why-technology-penctration-rates/24805097      
(қолжетімді күн: 2012 жылғы желтоқсанның 28-і).
40  Цифрлар 2007 жылғы валюта бағамымен берілген: шамамен 1 АҚШ доллары үшін – 120 теңге.
41  ХЭБО, 2013 жылғы қаңтар, Қазақстандағы телекоммуникациялар нарығы бойынша деректер.
42  Қазақстан Республикасы Статистика жөніндегі агенттігі, Қазақстанның Ақпараттық қоғамы, «Байланыс техникасын интернетке 
қосылу  үшін  пайдалану, 2011» (кесте), http://www.stat.kz/digital/inf_obshestvo/Pages/default.aspx (қолжетімді  күн: 2013 жылғы  
қаңтардың 9-ы.