Bulletin «Филология ғылымдары» сериясы

) инвариант мәні модальдылық функцияны атқаратын әртүрлі тіл деңгейлерінен алынғантілдік  құралдары болады

жүктеу 6,12 Mb. Pdf просмотр бет 76/361 Дата 05.11.2022 өлшемі 6,12 Mb. #38524

1) инвариант мәні модальдылық функцияны атқаратын әртүрлі тіл деңгейлерінен алынғантілдік  құралдары болады;    2) әрдеңгейлік тілдік құралдардың ортақ инвариантты мағынасы болады;   3) өріс құрылымы ядро мен перифериядан тұрады;    4) өріс ішкі мағыналық бөлінісі, яғни субкатегориялануына қарай сол ішкі категориалдық  мағынаны беретін тілдік құралдар жиынтығынан тұратын шағын өрістері болады.    Демек, модальдылық макроөрісі мазмұн және тұрпат межесінен тұратын функционалды- семантикалық микроөрістердің кешені болып табылады. Модальдылық макроөрісі өз ішінде  субкатегориалды функцияларына (мағыналарына) қарай мынадай микроөрістер ретінде танылады:  мүмкіндік, қажеттілік, қалаулық, айқындық, бұйрықтық.   Мүмкіндік модальдығы. «Модальдылық – сөйлеушінің ақиқат шындыққа, өз ойының немесе өзі  берген ақпараттың ақиқаттығына, сенімділігіне, күмәнділігіне және субъектінің іс-әрекетті  орындауының мүмкіндігіне/мүмкін еместігіне, қажеттілігіне, болжалдылығына көзқарасын, сондай- ақ субъектінің осы іс-қимылдың орындалуын/орындалмауын қалауын немесе оны жүзеге  асыруға/асырмауға бұйрық беруін білдіретін тілдік категория» [2].    Қазақ тіл білімінде мүмкіндік модальдылығы бойынша С.Құлманов кандидаттық диссертация қор- ғады. А.В. Бондарко ғылыми бағыты бойынша бұл зерттеу жұмысында мүмкіндік модальдығы функ- ционалды-семантикалық өріс түрғысынан зерттеліп, өрісті құрайтын тілдік құралдар кешені жан- жақты айқындалады. С.Құлманов мүмкіндік/мүмкін еместік модальдығын білдіретін негізгі тілдік  құралдар негізгі мағынаны білдіру дәрежесіне қарай өріс орталығы мен шеткері аймағын құрайтынын  нақты тілдік құралдардың семантикалық функцияны атқару дәрежесіне қарай жіктеп көрсетеді [2].   -а/е/й ал аналитикалық форманты мүмкіндік/мүмкін еместік модальдылық функционалды- семантикалық өрісінің ядросы (өзегі)болып табылады. Мысалы: –  Алғашқы кезде қатал талап қойып,  керек жерінде шара қолданып бет көрсетіп алсаң, кейіннен ешкім саған қарсы келе алмайды  (Д.Исабеков).    Ал зерттеушінің көрсетуінше,  бол көмекші етістігі негізгі етістікпен аналитикалық формант  құрап,мүмкіндік модалдылығының шеткері өрісін құрайды. Мысалы:  жүктеу 6,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз