Бұл зерттеуде көрсетілген пікірлер мен қорытындылар Сорос -Қазақстан Қорының

 

10 

2. Мемлекеттің көші-қон саясаты мен жастарға қатысты саясаты 

 

2.1 Ішкі көші-қонды реттеудің құқықтық негіздері және жастар саясаты 

 

Халықтың көші-қон саласындағы заңнама Қазақстан Республикасының  Конституциясына 

негізделген  және   22.07. 2011 ж.

№ 

477-IV 

ҚРЗ  «Халықтың  көші-қоны  туралы»  заңы  мен 

өзге де нормативтік-құқықтық актілерден құралады. 

Заңмен жарияланып отырған халықтың ішкі көші-қон саласындағы мемлекеттік саясаттың 

міндеттері  «көшіп  қонушылардың  құқықтары  мен  бостандықтарын  қорғау» (4-баб., 1-

тарм. 1-тармақш.), сондай-ақ«ішкі көші-қон ағынын оңтайландыру, көшіп-қонушылардың 

ел аумағында ұтымды қоныстандырылуын қамтамасыз ету

2007 

жылы Қазақстан  Республикасының   2007-2015  жж.  арналған  тұжырымдамасы

» 

мәселелерін қамтиды (4-баб., 

2-

тарм., 7-тармақша.). 

8

 

қабылданған  болатын,  оған  сәйкес  «халықтың  ішкі  көші-қон  мәселелері  Қазақстан 

Республикасының  2015  жылға  дейінгі  Аймақтық  даму  стратегиясы  мен  2004-2010жж. 

арналған  Қазақстан  Республикасының  ауылды  аймақтарды  дамытудың  мемлекеттік 

бағдарламасын  жүзеге  асыруды  ескере  отырып  шешілетін  болады».

9

 

Республикалық 

бюджеттің  атқарылуын  бақылау  жөніндегі  есеп  комитетінің  қорытындысына  сәйкес: 

«2004-2010 

жж.  арналған  Қазақстан  Республикасының  ауылды  аймақтарды  дамытудың 

мемлекеттік  бағдарламасы  төмен  тиімділікпен  іске  асырылған .  Оның  іске  асырылу 

барысына  у

әкілетті  орган 

– 

Қазақстан  Республикасының  Ауыл  шаруашылығы 

министрлігінің  тарапынан  мониторинг  жүргізу  тиісті  деңгейде  ұйымдастырылмаған».

10

 

«

Мемлекеттік бағдарламаның мақсатына жетуге арнап белгіленген алты міндеттің үшеуі 

орындалмаған.  Атап  айт

қанд а,  ауыл  т

ұрғындарын  қоныс  аударуға  ынталандыру 

бағдарламасы  әзірленбеген  және  жүзеге  асырылмаған,  ауылды  қоныстандыру,  соның 

ішінде экологиялық жағдайы қолайсыз ауылды елдімекендердің үлгісі әзірленбеген » деп 

көрсетілуде.

11

Ауыл  шаруашылығының  министрлігі  Ауылды  аймақтарды  дамытудың  мемлекеттік 

бағдарламасының  орындалуы  туралы  өзінің  есеп  беруінде  ішкі  көші-қон  мәселелерінің 

шешілмегенін  мойындайды  ж

әне  мұны  саясаттың  жалпы  тиянақсыздығымен 

түсіндіруде

 

12

                                                

8

ҚР Президентінің 28.08.2007 ж. № 399 Жарлығы. 

. 

9

Қазақстан Республикасы Президентінің 10.07.2003 ж. № 1149 Жарлығымен бекітілген. 

10

2011 

жылғы  29  сәуірдегі  №  19-Қ  «2004-2010  жж.  арналған  Қазақстан  Республикасының  ауылдық 

аймақтарын дамытудың мемлекеттік  бағдарламасының іске асырылу тиімділігін бақылау қорытындылары 

туралы»  қаулысынан  үзінді  көшірме//Республикалық  бюджеттің  атқарылуын  бақылау  жөніндегі  есеп 

комитетінің бюллетені. - №28 – 2011 ж. 21-б.

 

11

Сол жерде.  

12

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 20 тамыздағы №838 «Қазақстан Республикасының 2015 

жылға дейінгі кезеңге арналған аймақтық даму бағдарламасымен үйлестірілген Ауыл тұрғындарын тиімді 

қоныстандыру  үлгісі  мен  Қазақстан  Республикасының  2003-2015  жж.  арналған 

индустриалдық-

инновациялық  даму  стратегиясының  үлгісін  әзірлеу»  қаулысымен  бекітілген  Қазақстан  Республикасының 

ауылдық  аумақтарын  дамытудың  2004-2010  жылдарға  арналған  мемлекеттiк  бағдарламасын  iске  асыру 

жөнiндегi 2004-2006 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарының 5.1-тармағы орындалмаған. 

 

2005  жылы қабылданған  Қазақстан  Республикасының  «Агроөнеркәсіп  кешені  мен  ауылды  аумақтарды 

дамытуды  мемлекеттік  реттеу  туралы»  заңының  5-бабының  9-тармағына  сәйкес  тиімді  ауылдық 

қоныстандыру  сұлбасын  (үлгісін)  әзірлеу  Қазақстан  Республикасының  аумағын  ұйымдастырудың  бас 

сұлбасына негізделе отырып іске асырылуы тиіс. 

Сонымен қатар ,  Қазақстан  Республикасының  2015  жылға  дейінгі  кезеңге  арналған  аймақтық  даму 

стратегиясын  іске  асыру  жөніндегі  2006-2008  жылдарға  арналған  іс-шаралар  жоспарының  1.5 -тармағына 

сәйкес  Қазақстан  Республикасының  аумағын  ұйымдастырудың  бас  сұлбасын,  соның  негізгі  ережелерін 

көрсетумен, соның ішінде тұрғындарды қоныстандыру мен өндіруші күштерді орналастыру жүйесін бекіту 

2008 жылдың 4-тоқсанына арнап жоспарланған болатын.  

 

11 

2008 

жылы  оралмандар  мен 

қолайсыз  ауылдардың  тұрғында

рын қоныстандыруға 

арналған  «Нұрлы  көш»  бағдарламасы  қабылданған  болатын,  оны  жүзеге  асыру  2009 

жылдан  бастап 

үш  пилоттық  облыстан  бастал

ды.  Адам құқықтары  жөніндегі 

комиссия

13

аталмыш  бағдарламаны  жүзеге  асырудың  тұрғысына  жағымсыз  баға  берді .

14

 

Есеп  комитеті  де  «Нұрлы  көш»  бағдарламасының  қанағаттандырарлықсыз  түрде 

орындалуын атап кетті

15

: «2009-2011 

жылдары Бағдарлама шеңберінде этникалық көшіп-

қонушылардың  2567  отбасына  тұрғын  үй  берілген  болатын .  Бұл  жағдайда  ішкі  көшіп-

қонушылар бұл іс-шаралармен қамтылмаған». Есеп комитетінің пікірінше, «Бағдарламаны 

орындау үзінді сипатқа ие  болып отырған. Оның шараларын іске асыру бойынша тиісті 

мониторинг және ведомствоаралық жұмыс жүргізілмеген»

16

ҚР  Үкіметінің  31.03.2011  ж.  №  316  Қаулысымен  бекітілген  «2020  Жұмыспен  қамту 

бағдарламасында»  көрсетілгендей  «Ауыл  жастарының  жағдайы  ерекше  алаңдаушылық 

тудырып  отыр,  кәсіптік  білім  алуға  мүмкіндіктері  шектеулі  болғандықтан,  олар  ресми 

еңбек  нарығында  іс  жүзінде  бәсекеге  қабілетсіз».  Бағдарламада  ауыл  жастарының  ішкі 

көші-қонын  ынталандыру  шаралары  ескерілген.  Мысалы,  е

ңбек  ресурстарының 

тиімділігін  арттыру үшін  азаматтарды  экономикалық  жағдайы  төмен  елдімекендерден 

экономикалық жағдайы жоғары орталықтарға қоныс аударуы жоспарлануда. Осыған орай 

басты құқық өзін-өзі жұмыспен қамтып отырған, жұмыссыз немесе еңбекке жарамды аз 

қамтылған  тұрғындарға  жататын  және  жиынтық  айлық  табысы  өзімен  бірге  тұратын  әр 

отбасы мүшесіне қатысты күнкөріс минимумының көлемінен аспайтын ауыл жастарына 

беріледі.  

. 

2011 жылдың шілде айында  Үкімет  «Аймақтарды дамыту»  бағдарламасын қабылдады

17

, 

ал  Экономикалық  даму  мен  сауда  министрлігі  және  Ауыл  шаруашылығы  министрлігі 

«

Экономикалық ахуалы төмен және жоғары ауылды елдімекендерді анықтауға арналған 

өлшемдерді  бекіту  туралы»  бірлескен  бұйрыққа  қ ол қойды.  Осы  орайда ҚР  «Халықтың 

көші-коны  туралы»  заңына  өзгертулер  қабылданды .  Үкімет  ішкі  көшіп -қонушыларды 

көшіруге арнап квота тағайындауды және экологиялық жағдайы ерекше қолайсыз болып 

келетін  ж

әне  даму  ахуалы  төмен  елдімекендерден  ішкі  көшіп -қонушыларды 

экономикалық  тұрғыдан  болашағы  бар  аймақтарға  көшіруді  жоспарлауда

                                                                                                                                                       

Бұл құжаттардың орындалу мерзімін сәйкестендіру мақсатында ҚР Премьер – Министрінің 2005 жылғы 17 

қазанындағы № 294-өкімімен үлгіні әзірлеу мерзімі 2009 жылдың маусым айына ауыстырылған. 

. 

Заңның  52-

Өзінің 6-тармағы бойынша Қазақстан Республикасының аумақтарын ұйымдастырудың бас сұлбасын әзірлеу 

мерзімі  2010-2012  жж.  белгіленгенҚазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2009  жылғы  29  қаңтардағы  №80 

«

Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі кезеңге арналған аймақтық даму стратегиясын іске асыру 

жөніндегі 2006-2008 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын бекіту  туралы»  қаулысының қабылдануына 

байланысты ҚР  Премьер – Министрінің 2009 жылғы 8 мамырының № 63-ө өкімімен үлгіні әзірлеу мерзімі 

2013 жылдың маусым айына ауыстырылған. 

Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің  2003  жылғы  20  тамыздағы  №838  «Қазақстан  Республикасының 

«Халықтың көші-қоны туралы»  заңына қатынастарды реттеу және ауыл тұрғындарының ішкі көші-қонын 

мемлекеттік қолдауға  қатысты  бөліміне  өзгертулер  мен  толықтырулар  енгізу  туралы»  Қазақстан 

Республикасының  заң  жобасын  әзірлеу»  қаулысымен  бекітілген  Қазақстан  Республикасының  ауылдық 

аумақтарын  дамытудың  2004-2010  жылдарға  арналған  мемлекеттiк  бағдарламасын  iске  асыру  жөнiндегi 

2004-

2006 жылдарға арналған iс-шаралар жоспарының 9.3-тармағы алынып тасталған.

 

13

Қазақстан  Республикасы  Президентінің  жанындағы  Адам  құқықтары  жөніндегі  к омиссия.  «Қазақстан 

Республикасындағы  оралмандардың,  азаматтығы  жоқ  тұлғалар  мен  босқындардың  құқығына  қатысты 

жағдай туралы» арнайы баяндамасы. К. Султановтың, Т. Әбішевтің жалпы ред.. Астана. 2012. –161 б.

 

14

Оралмандарға арнап ауылдарды салу шарасын тоқтату ұсынылады.// 

http://rus.azattyq.org/content/kazakh-

repatriats-oralman-nurly-kosh/24621814.html

 

15

Есеп комитеті 2009-2011жж. арналған "Нұрлы көш" бағдарламасының тиімсіз түрде жүзеге асырылып 

отырғанын атауда

.// 

http://nomad.su/?a=3-201205160028

 

16

 2009-2011 

жж. арналған «Нұрлы көш» бағдарламасының тиімділігіне бақылау және бағалау бойынша 

қорытынды». //Республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің бюллетені. - №3. 

– 2012. – 15-17 

б.

 

17

ҚР Үкіметінің 26.07.2011 ж. № 862 Қаулысымен бекітілген, өзгертулер ҚР Үкіметінің 07.12.11 ж. № 1485 

Қаулысымен енгізілген.