49
Мультипликатор баға/балансты құн. Қаржылық база ретінде
аналогты
компанияның бағалауынан уақытынан алынңан есепке қарайды. Бұл мультпликатор дәл
уақыттағы көрсеткіштерге жатады, себебі дәл осы уақытқа байланысты ақпарат болғандықтан,
қысқаша уақытқы қарамайды.
Бұл мультипликатордың кең қолданылатын ортасы–холодингты компаниялардың баға
берілуі немесе акцияның ірі пакеттерін –өткізу барысында. Есеп беру үшін қаржылық база
болып бағаланғалы отырған немесе анаолог компанияның таза активтері болады. Негіз
ретінде компанияның балансты есебі мен таза активтер көлемін алуға болады.
Мультипликатор баға/активтердің таза құны.Бұл келесі талаптарды сақтағанда ғана
қолданылады:
• бағаланғалы отырған компанияның жеке меншікке әкелген пайдасы көп:
жылжымалы мүлік, құнды қағаздар, газдынемесе мұнай құбырлары;
• компанияның негізгі қозғалысы болып сақтау болады, осындай жекеменшікті сатып
алу және сату. Меңгеруші және қызмет етуші персоналімге аздап өз үлесін қосты.
Мультипликатор баға/таза активтерді қолдану барысында бағалаушыға қажет:
• өткізуден түскен компания пайдасын аналогтар бойынша талдау , себебі сатып алу
және сату акциялары жалған пайданың өсуіне соқтыруы мүмкін;
• сан алуан классификация түрлерін қолдана отырып, тізім бойынша салыстырылып
отырған компаниялардың активтерін құрамымен танысу, активтер түрімен, орнымен т. б..;
• актиялар саны мен долясына кіретін барлық дочернялық компаниялардың барлық
таза активтерін жүзеге асырып талдау;
• қаржылық активті компаниялардың ликвилтігін бағалау, себебі ашық және жабық
компаниялардың актияларының бір бөлігі салыстырмалы сынды анықтайды.
Қортынды құнның мөлшерінің қалыптасуы
Қортынды құнның қалыптасу процесі үш негізгі кезеңнен тұрады:
• мультипликатор величинасын таңдау;
• аралық результаттар салмағы;
• қортынды түзетулер енгізу.
Мультипликатора мөлшерін таңдап алу күрделі кезең болып табылады, ол өте мұқият
дәйектеме қажет етеді, ол есеп беруде жазылады.
Бірдей компаниялар кездеспейді, аналог компаниялар бойынша бір мультипликатор
диапозрн мөлшері өте кең.
Талдаушы экстремалды мөлшерді алып тастап, аналог топтары мультипликаторларын
орташа мазмұныны алады. Сосын қаржылық талдау жасайды, ол үшін нақты
мультипликатор қаржылық коэфицентін және көрсеткіштерін қолданады.
Қаржылық коэфицент мөлшері бойынша бағаланып отырған компанияның жалпы
тізімдегі алатын орнын анықтайды. Алынған қортындылар мультипликаторларға салынып,
оның нақты мөлшері анықталады, ол бағаланып отырған компанияның құнын есептеуге
қолданылады.
Бақылау сұрақтары:
1. Салыстырмалы әдістің мәні?
2. Баға мультипликаторы дегеніміз не?
3. Негізгі іріктеу өлшемдері?
50
" Бизнесті бағалау" пәні бойынша глоссарий
Аннуитет – белгілі бір жылдар ішіндегі тізбекті төлемдер арасында әр түрлі
интервалдары бар біржақты бағытталған төлемдер ағыны.
Акциялар бақылау (мажоритарлық) пакеті - компания иесіне толық бақылау
құқығын беретін кәсіпорындардың 50% - дан астам акцияларын иеленуі.
Акциянын бақлаусыз (миноритарлық) пакеті – бақылау деп тану үшін мөлшері
жеткіліксіз акциялардың пакеті.
Баға - болжанатын немесе қандай да бір тауар немесе қызмет үшін төленетін, талап
етілетін ақшалай соманы білдіретін көрсеткіш.
Бағалық мультипликатор – бұл акциялардың қаржылық және экономикалық
көрсеткіштері және компанияның немесе акциялардың нарықтық бағасы арасындағы
арақатынасын көрсететін коэффициент.
51
Бағалау тұрғысы - кәсіпорынның құқығы, кәсіпорындардың материалдық активтері,
АҚ капиталының акционерлігі, кәсіпорынның жарғылық капиталындағы қатысушының
үлесі ретінде бағаланатын мүліктік құқықтардың түрі.
Бағалау стандарттары – әзірленетін және заңнамаға сәйкес бағалау қызметін
субъектілермен қолданатын және бекітілген міндетті бағалау ережесі.
Бақылау үшін сыйақы – бақылау акцияларның пакетін иеленуге байланысты
көріністің құндылық артықшылықтары.
Бағалау объектінің аналогы – ұқсас жағдайларда негізгі экономикалық,
материалдық, техникалық және басқа да сипаттамалары бойынша басқа объектінің бағалау
объектісіне ұқсас, бір мәміледе оның бағасы белгілі.
Бухгалтерлік есептің қалпына келтіруі – бұл қалыпты жұмыс істейтін бизнестерге
тән, кірістер мен шығыстарды анықтау негізіндегі есептіліктің түзетілуі.
Бизнесті бағалау –кәсіпорынның нарықтық құнының немесе капиталда акционерлер
үлесінің неғұрлым ықтималдылығын сарапшы - бағалаушы айқындайтын немесе
қорытынды дайындайтын процесс.
Бухгалтерлік есептің трансформациясы – шоттардың бірыңғай бухгалтерлік
есептік стандартқа келтіретін түзету.
Гордон моделі - ұзақ мерзімді ақша ағынының өсу қарқынын ескеретін,
капиталдандырудың болжамды жылғы мөлшері бойынша қолданыста капитализацияланған
табыстың бизнестік құнын айқындайды.
Дисконттау мөлшерлемесі – дисконттау кезінде пайдаланылатын тәуекелдерді және
олардың ақшалай ағындар (кірістер) байланыстарын ескере отырып, қайтарудың
(кірістіліктің) пайыздық мөлшерлемесі.
Есептіліктің инфляциялық түзетуі - өткен кезеңдер үшін ретроспективті
ақпаратты салыстырудың түріне келтіру; ақша ағындардың болжамын және дисконттау
мөлшерін жасау кезінде инфляциялық бағалардың өзгеруі есебі.
Инвестициялық құн – нақты тұлғаның кірістілігіне сүйене отырып, инвестициялық
негізде айқындалатын, бағалау объектісінің құны.
Инфляциялық тәуекел – бұл болжам болмаған бағаның өсу қарқындығының өзгеру
тәуекелі.
Кәсіпорының айналымдағы капиталы – активтердің ұйымдастыру сомасынан
шегеру жолымен есепке алынатын айналым, қысқа мерзімді міндеттемелердің сомалары
есепке алынатын айналым шамасы.
Күрделі пайыз – бұл алдыңғы кезеңде қарыздың негізгі сомаларын есептеп қойған
және бұрын төленбеген пайыздардың есептеу пайызы.
