Биология 9-сынып 2



бет7/13
Дата01.01.2018
өлшемі3 Mb.
#6846
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13

3. Дегенерация (катағенез; грекдце "kata" — қарапайымдану, кері кету) — әволюцияның үшінші бағыты. Бүл бағытта (дегенерацияда) организмдердің күрылысы кдрапайымданады, бірак өлімге апармайды. Мүның мысалы ретінде паразит күрттарды алуға болады. Жалпак Қүрттар жануарлардың ішінде тіршілік ететіндіктен олардың ас Корыту жөне сезім мүшелері жойылган. Паразит күрттардың Құрылысының бүлай карапайымдануы күрттарға ешбір кедергі Жасамайды. Қайта олардың иесінің ішегінде тіршіліғін сактап калуга себін тигізеді. Жалпақ күрттардың шыққан тегі суларда еркін жузіл, тіршілік еткенімен олардың паразиттікке ауысуы кұрылысының карапайымдануына себеп больш отыр.

Организмдердің тіршілік ету ортасьша пайдасыз мүіпелері регреске ұшырап жойылып, оның орнына бейімделу ыңғайына карай жаңа мүшелер пайда болады. Дегенерация — жалпы кұрьілым деңгейін карапайымдатып төмендету аркылы организмдердің бейімделгіштік өзгерісІ.

• Биологиялық процесс. Ароморфоз. Идиоадаптация. Дегенерация.

1. Биологиялык прогресс — жүйелік топтағы даралар санының артуы, таралу аймактарының кенеюі, баска да жүйелік топ-тарга ажырауы. Популяция мен түрдің тіршілік ортасына бейімделуі.

2. Биологиялык эволюцияның бағыттары: ароморфоз, идиоадап­тация, дегенерация.

г А. 1. Биологиялык прогресс дегенді калай түсінесіңдер?

2. Организмдер эволюциясынын басты бағыттарын атаңдар.

B. 1. Биологиялык эволюцияның қай түрі организм топтарыньщ кұрылым

деңгейін күрделендіріп, жогары сатыға көтереді? 2. Ароморфозга мысалдар келтіріндер.

C. 1. Идиоадаптация дегеніміз не?

2. 32-суреттегі балық, бака, кесіртке, кұс, маймылдардың дене күрылысынын күрделенуІн жеке-жеке талдап беріндер. Әркайсысьшмн тұсына кай мүшесі екендігін жазып, көрсетіңдер.

ү 5-зертханалық жұмыстар

Өсімдіктер мен жануарлардағы ароморфоз бен идиоадаптация мысалдарын талдау

Кұрал-жабдықтар: споралы өсімдіктер (мүк, кырықжапырак, кылқан жапырактылар) мен жабык тұқымды өсімдіктердін (кез келген гүлі бар өсімдік) жөне тікенекті, түкті (жантақ, итмұрын, сиырқұйрык) өсімдіктердіц кеппеөсімдіктері, күс тұмсыктары мен аяктарының, бүркеніш реңді жөндіктердің, скат балығынын суреттері.

Орындалатын тапсырмалар

1. Споралы өсімдіктер мен жабық түкымды өсімдіктердіц ерекшеліктерін сипаттау аркылы ароморфозды дөлелдеу.

2. Өсімдіктердегі тікенектер мен безді түктердін идиоадаптацияға катысын аныктау.

3. Бар болса өр түрлі ортада тіршілік ететін күс тұмсықтары мен аяктарының кұрьілыстарынан идиоадаптация мысалын талдау.

4. Скат балығының күрылысындағы идиоадаптацияға үшырау себебін айқындау.

f Ңүрттарда мезодерма кабатының пайда болуы ароморфозга жата ма? Жатса * ол кандай қүрттарда пәйда болды?

1. Омырткалы жануарлардың жүрек кұрылысындағы ароморфозды талдап беріндер.

2. Биологиялык прогреске жетудін негізгі жолы кандай?

3. Прогресс жолымен дамудың негізінде сүткоректілердіи күрылым деңгейінде қандай күрделенушілік болды?

4. Өсімдіктердегі ең ірі ароморфоз деген не?

5. Идиоадаптацияда организмдердін биологиялык күрылым деңгейі өзгере ме? в. Өсімдіктердегі идиоадаптацияға мысалдар келтіріңдер.



11сынып. Биология. 28.11.2009

Cабақтытың тақырыбы:— биологиялық прогреске кері процесс

Сабақтың мақсаты: 1. Оқушыларды биологиялык регресс тақырыбын т аныстыруды жалғастыру.

2.Оқушылардың дүниенің бір тұтастығы тірі организмнің эволюциялық дамуы тарихы туралы ғылыми көзқарас қалыптастыру.

3. Оқушылардың тіл байлығын дамыту, адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа білім беру.

Сабақтың түрі : дәріс

Сабақтың пәнаралық байланысы: география,экология.

Сабақтың әдісі:эврикалық сұбхат, перфокартамен жұмыс

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақ .

ІІІ. Бекіту

ІV. Үйге тапсырма беру.

V. Бағалау.

І. Амандасу,оқушыларды түгелдеу,сабақ р ақсатымен танысу.. § 22.

ІІ.Биологиялык регреске ұшырағандар:

1. Паразитті тіршілік етуге көшкендер.

2. Козғалмай бекініп, тіршілік ететіндер.

3. Жер астында және үңгірлерде тіршілік ететін жануарлардың жеке мүшелерінің карапайымдануы.

1. Паразитті тіршілік етуге көшкен организмдердегі дегенерация мыса л дары.

А. Жануарлардагы регресс паразитті тіршілік ететін жануарларда (жалпак кұрттарда) сезім, ас қорыту мүшелері жойылып, ж.ж кұрылысы қарапайымданады. Жойылған мүшелерінің орнына өздеріне пайдалы иесінің ішектерінде жабысып бекіну үніін ауыз айналасында сорғыштар мен жабысқыш өсінділер дамиды. Паразитті тіршілік ететін шаянтектестердің аналығында (мұртаяктылар — саккулина) буынаяктыларға тән белгілердің барлығы жойылған. Тек бір ғана түзу қызметін аткарады. Адамның асқазан жолдарындағы сиыр таспа қүрты 18—20 жыл тіршішгінде 11 млрд-ка жуық жұмыртка салады..

Ә. Өсімдіктердегі регресс. Өсімдіктердегі регресс те паразиттік тіршілік етумен тығыз байланысты.

Сұңғыла (заразиха) — күнбағыс, карасора, беденің тамырында болатын паразит өсімдік. Сабағы қоңыркай реңді, ққабыршақтанған, хлорофилдері болмайды, сондықтан емізікшелері аркылы коректік заттарды дайын күйінде басқа өсімдіктен сіңіреді.

Екінші паразит есімдік — арамсояу (повилика). Арамсояудың өспейтін жері жок, жол жағасында, бақшаларда, т.б. жерлерде өсетін Жабайы ж\е мөдени өсімдіктер паразитінің жіңішке қызғылт немесе сары жіп тәрізді сабақтары жасыл өсімдіктерді шырмап алады. Бұл өсімдіктің паразит екенін бірден ажыратуға болады. Тамыры мен жапырактары болмайды. Тамырдың орнына жабыскдн өсімдіктің шырынын copy үшін мөлдір сарғыш сабағының әр жерінен емізікшелер пайда болған.

2. Қозғалмай бекініп тіршілік ететін организмдердегі дегене­рация мысалдары. Қозгалмай бекініп тіршілік ететін жануарлардың козғалу мүшесі дернәсіл сатысында болады, хордасы жойылған. Мысалы, өзінше бөлек погонофоралар типінің өкілдері теңіз түбінде қозғалмай тіріпілік етеді. Олардың ұзын, құрт тәрізді денесінің сыртын цилиндр пішінді түтікше жауып тұрады. Денесінщ алдынғы жағындағы шашақты қармалауыштарын ауык-ауык түтіктен сыртка шығарып тыныс алады. Денесі 4 бөліктен тұрады, бірінші (алдыңғы) бөлігінде қармалауыштар (кей түрінде саны 200—250-ге жетеді), "миы" (жүйке шоғыры), жүрегі, бөліп шығару мүшелері бар. Екінші (ірілеу) бөлігі баска бөліктен ерекшеленген. Үшінші бөлігі өте ұзын. Бөліктің ішкі жағында тыныс мүшелері, сыртқы жағында түтікке жабысып түратын өсінділері болады. Денесінің артқы бөлігі сегментке бөлінген (34-сурет).

Погонофораларда "ми" мен жүрек болганымен аузы мен асказан жолдары жойылған, тыныс алу мүшесі — кармалауыштары. Қозғал-май тіршілік ететіндіктен жануарға да үксамай калған. Қарма-лауыштарының ішкі жағында қан тамырларымен жабдықталған үзьш жіңішке түктері болады. Суда түктері түтіктің сыртына шығып түрады. Оған микроорганизмдер көп жабыскан кезде погонофоралар түтіктің ішіне тартып алады. Ферменттердің әсерінен майда организм-дер қорытылып, ішкі бүрлеріне сіңіріледі.


34-сурет. Погонофора: 1— кармалауыштары; 2 — басы; 3 — денесінің бірінші

бөлігі; 4 — денесінің екінші бөлігі; 5 — денесінін үшінші бөлігі; 6 — сезімталөсінділері; 7 — денесінің арткы бөлігі



Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау