2.2. Баға бәсекелестігі
Баға бәсекелестігі бәсекелестік шаруашылық қаржыларына қарағанда төмен баға белгілеп, тұтынушыларды өзіне тарту мақсатымен жүргізіледі.
Сонымен қатар олар тұтынушылардың тауарға жету шығындарын төмендетіп, тұтынушылардың өнімнен табатын табысын және өз өнімінің бәсекелстік қабілетін жоғарлатады. Осындай бәсекеден кейін өндіруге кеткен шығындарды өтейтін баға қойылады – да және нарықта ресурстарды орналастыру тиімділігін арттырады бұл іс - әрекет нарықтағы жоғарғы өндірістік шығындары бар тиімсіз өндірушілерді жою арқылы жүзеге асырылады.
Баға бәсекелестігінің кері түріне өз шемімдерімен өндірушілердің іс әрекетіне ықпал жасайтын тұтынушылардың баға белгілеуі жатады.
Тұтынушылардың бағаны таңдауы сұраныс дәрежесін анықтайды, сұраныстың өзгерісі бәсекелес өндірушілердің ұсыныс көлеміне ықпал етеді.
Баға бәсекелестігінің себептері мыналар болып табылады:
Нарықта қалуды қамтамасыз ету, ағымдық пайданы максимизациялау, өтімділікті қолдау, яғни үздіксіз жүргізу акция өтімділікті қамтамасыз ету, нарықта үлкен үйлесіміне болу, нарықта лидер болу. Шетелдік ірі және өте ірі пропорцияналдың көп жағдайда нарықта қалуын қамтамасыз ету ететін капиталдың 10% рентабельділігімен қанағаттандырылуда.
Қазақстанда баға бәсекелестігі экономиканың түрлі салаларында дамыған.
Бірақ мұны Қазақстандағы шаруашылық жүргізуші объектілер жеткілікті дәрежеде пайдаланбайды.
Баға бәсекелестігі сату, сатып алу, өткізу нарығын кеңейтеді, өнім бағаны төмендетіп және үлкен тұтынушылар ортасын ұсынатын өндіруші компонялардың қуаттылығын қамтамасыз етеді.
Нарық фактісінің өсуі белгілі минералдардың төмендеуіне алып, келеді, бұл жаңадан бағаның түсуіне алып келеді. Көптеген жекелеген кәсіпорындарда қуаттылығын ақырына дейін дұрыс қолданбауы байқалады, бұл жағдай белгілі шығындардың өсіп, бағаның да жоғарлауына септігін тигізеді.
Нарық жоғары бағамен «қыспаққа алу» жағдайында қалады.
Мұнда жағдайда қаржылардың өндірушілерге баға дискриминациясын бәсекелестік құралы ретінде пайдалануға болады.
Әр тұтынушылар топтарына өзіне сай баға белгіоеу қоыртындысы бойынша өндірушілер жиынтық жалпы табысты молайту мүмкіндігіне ие болады, өйткені ол арзан және қымбат нарықтарға бөлініп қойылады. Баға бәсекелстігі біріншіден сұраныстың бағалық икемділігіне негіздеу керек, себебі төмен табысты тұтынушыларға баға өзгерісі бірден өсуі немесе төмендеуін тудырады.
Жетілген баға дискриминациясын, яғни өнімді сатып – алу көлеміне және тұтынушылар тобына байланысты баға дискриминациясын анықтайды.
Жетілген баға дискриминациясы – бұл берілген нарықтың барлық бөлігін тұтынудан қалған артық шаруашылық жүргізуші субъектілердің иелігіне көшіру негізінде баға белгілеу. Бұл жағдайда әр тұтынушы өнімді қаншаға бағаласа, сол соммаға сатып алу мүмкіндігі бар. Шаруашылық жүргізуші субъект өз өнімін қосымша сатылған өнімге кеткен шығындарды жабатындай бағаға жеткенше сата береді.
Жетілген баға дискриминациясы екі жақты жүйесі арқылы жүзеге асырылады, өнім құны екі бөлімнен құралады: аккордты белгіленген норманы, өнімді сатып алу құқығы мен бағаның қосымша бірлігінің құны.
Екі жақты тармақты бір – біріне толықтырушы өнімдерге баға белгілеуде қолданылады. Оның біріне жоғары баға аккордтық, екіншісіне біршама төмен баға аз өндірістің шекті шығындар көлеміне тең.
Эффективті баға бәсекелестігі экономикалық өсімге алып келуі. Бірақ бақылаусыз баға бәсекелестігінің әдістерін теріс пайдалану елдердегі экономикалық жағдайдың нашарлауына ұшыратыды. Осылайша баға бәсекелестігі бағаларкүресінің мінезіне сипат бере бастайды, бұл күрсетің мақсаты болғаны минималды төмендетіп өнім көлемін жоғарлату арқылы максималды пайда табу және кейінірек жеке монополия болып нормалды баға белгілеу. «
Бағалар күресі» тез бәсекелестерді жоя отырып, нәтижесінде көп артықышылыққа ие болу, бұл олардың бәсекелестігі өзіндік шығындарын табады. Қазақстанда баға бәсекелестігінің кең тараған жиі әдісі делініп болып тасталады. Демпинигтің көлемі мен өнімді өндіру көлемі экспорт тағайындайтын елдерге байланысты ерекшеленеді. Мысалы Отандық газы Россияға сату орташа дүниежүзілік бағаға қарағанда 10 – 20 % арзан. Қазақстанда төмен газдың сатылуы 8 – 31% – ға өзгереді, ол Европада 125% түспейді.
Достарыңызбен бөлісу: | 
