Бастауыш сынып оқушыларын ана тілі сабағы арқылы отансүйгіштікке тәрбиелеу «Бастауыш сынып оқушыларын ана тілі сабағы арқылы отансүйгіштікке тәрбиелеу»

1.Өзіңді патриотымын деп санайсынба?

1)Ия

2)Жоқ

2.Қазақстан жерін қорғауға өз үлесіңді қосып жүрсінбе?

1)Ия

2)Жоқ

3.Туған еліңді, жеріңді сүйіп өтесінбе?

1)Ия

2)Жоқ

4. Патриоттық сезімді ояту үшін қандай іс-шаралар қолдану керек деп ойлайсың? Өз ойыңды жаз.

5. Бастауыш сынып оқулығын оқығанда қандай тақырыптар отансүйгіштікке баулуға шақырады? Өз ойыңды жаз.

6. Отанды сүю, отанды қастерлеу, отанды қадірлеу, отанды қорғау әрбір азаматтың борышы деп санайсыңба?

1)Ия

2)Жоқ

7. Отан деген сөзді қалай түсінесің? Өз ойыңды жаз.

8. Өзіңнің Қазақстанға деген сезіміңді қалай жеткізесің? Өз ойыңды жаз.

9. Өз Отаныңды өркендету, дамыту, қорғау үшін не істер едің? Өз ойыңды жаз.

10. Ана тілі сабағында отан туралы қандай өлеңді жатқа білесің және бір шумағын жаз?
Бағалау критерийі:

10 ұпай-егер оқушы барлық сұрақтарға толық жауап беріп сөздерді дұрыс байланыстырып, өз ойын толық жеткізіп өз Отанының патриоты екенін дәлелдесе.

8-9 ұпай- оқушы барлық сұрақтарға жауап беріп, өз Отанының патриоты екенін дәлелдеп, бірақ сөйлемдерді дұрыс байланыстыра алмаса.

6-7 ұпай-оқушы сұрақтарға толық жауап берсе, өз Отанының патриоты болғанымен сөйлемдерде сөздерді дұрыс қолданып толық жеткізіп бере алмаса.

4-5 ұпай-оқушы сұрақтарға толық жауап бермей, өз Отанының патриоты болып, сөздерді сөйлемдерді дұрыс жаза алмай мазмұны жағынан дұрыс құрастырылмаса.

2-3 ұпай-оқушы сұрақтарға толық жауап бермей, өз Отанының патриоты деп өзін есептемей сөздерді, сөйлемдерді мүлдем байланыстыра алмаса.

Даму деңгейінің қорытындысы:

10 ұпай-жоғары

6-9 ұпай-орташа

2-5 ұпай –төмен

Кесте 1 «Сауалнама» әдісінің даму қортыныдысы

Қорытынды. «Сауалнама» әдіс. Бұл әдісте бақылаушы топ пен эксперимент топтарына бақылау жүргіздім. Бақылаушы топта 4 «Б» сыныбынан 13 оқушы және эксперимент топта 4 «А» сыныбынан 13 оқушы қатысты. Бұл әдісте үш деңгей болды: жоғары, орташа, төмен. Оқушылардың бұл тапсырманы орындағанда олардың жан-дүниесін, ішкі ойларын, отанға деген сүйіспеншіліктерін анықтау болды. Бақылау тобындағы жоғары деңгейде 8 оқушы 61%, орташа деңгейде 3 оқушы 24%, төменгі деңгейде 2 оқушы 15% көрсеткішті көрсетті. Ал, эксперимент тобында жоғары деңгейде 6 оқушы 46%, орташа деңгейде 6 оқушы 46%, төменгі деңгейде 1 оқушы 8% көрсеткішті көрсетті. Осы екі топты салыстыру арқылы айырмашылықтарын байқадым.

Әдіс 2. Ашық тест

Нұсқау: Бұл әдіс бойынша оқушыларға ашық тесттер беріледі (тапсырма-1). Тізбектің әрбір бөлшегінде тапсырмалар берілген. Берілген тапсырмалардың дұрыс жауаптарын өздері касындағы тізбекке жазады. Зерттеуді жүргізуші баланың тапсырманы орындауға жұмсалған уақытын қадағалап, белгілеп отырады. Тапсырманы орындау кезінде берілген дұрыс жауап ұпаймен саналады, соның нәтижесінде баланың қабылдауының даму деңгейі жайында қорытынды шығарылады. Бұл әдісті «Туған өлкем – тұғырым» деген бөлімдегі «Елтаңба мен Ту туралы жыр» мәтініне жүргіздім.

Бағалау критерийі:

10 ұпай-бала тапсырманың бесеуін дұрыс орындап шықты, осы уақыт ішінде берілген тапсырмаларды жазып үлгеріп болды.

8-9 ұпай-берілген тапсырманың төртеуін дұрыс орындап, қалғанын орындауға уақыт жетпей қалды.

6-7 ұпай-берілген тапсырманың үшеуін дұрыс орындап шықты, тапсырмаларды орындауда уақыт жетпей қалды.

4-5 ұпай-берілген тапсырманың екеуін дұрыс орындап шықты, тапсырмаларды орындау үшін уақыт қажет болды.

2-3 ұпай-берілген тапсырманың біреуін дұрыс орындап шықты, тапсырмаларды орындау үшін уақыт жетпей қалды.

Даму деңгейінің қорытындысы:

10 ұпай-жоғары

6-9 ұпай-орташа

2-5 ұпай –төмен

Кесте 2 «Ашық тест» әдісінің даму қорытындысы.

Қорытынды. «Ашық тест» тәсілі. Бұл әдісте бақылаушы топ пен эксперимент топтарына бақылау жүргіздім. Бақылаушы топта 4 «Б» сыныбынан 13 оқушы және эксперимент топта 4 «А» сыныбынан 13 оқушы қатысты. Бұл әдісте үш деңгей болды: жоғары, орташа, төмен. Оқушылардың деңгейін анықтау үшін «Ашық тест» тәсілін қолдандым. Бұл тәсілде бақылаушы топтағы оқушылардың жоғары деңгейді 6 оқушы 46%, орташа деңгейді 5 оқушы 39% ал төменгі деңгейде 2 оқушы 15% өз білімдерінің көрсеткішін көрсетті. Бұл оқушылардың отанға деген патриоттық сезімдерінің көрсеткіші жоғары болды. Ал, эксперимент тобында жоғары деңгейде 4 оқушы 31%, орташа деңгейде 6 оқушы 46%, ал төменгі деңгейде 3 оқушы 23% көрсетті. Эксперимент тобында бақылаушы топқа қарағанда айырмашылық болды.

Әдіс 3. «Шығарма»

Нұсқау: Бұл әдіс бойынша оқушыларға тақырып беріледі. Тақырып «Туған өлкем - Қазақстан» осы тақырыпқа байланысты өз ойларын қағазға түсіріп шағын шығарма жазып ой-өрістерін дамытады. Бұл тапсырмалар оқушылардың ойлау қабілетін, шығармашылығын дамытады. Бұл әдіс оқушылардың шығармашылығына байланысты туған жерін сүюге деген сезімдері артады. Әрбір оқушыны жазған шығармаларының мазмұнына және сауаттылығына байланысты ұпаймен бағалаймыз. Осының нәтижесінде оқушылардың даму деңгейіне қорытынды шығарылады.

10 ұпай-оқушы тапсырманы қатесіз және мазмұны жағынан шығармалық қабілеттерін қосып әртүрлі қиялмен жазды.

8-9 ұпай-берілген тапсырманы оқушы сөздерді жазу кезінде 1-2 қате сөздерді жазған, мазмұны жағынан әртүрлі шығармалық қабілеттерімен жазды.

6-7 ұпай-берілген тапсырманы оқушы бірнеше қателіктер жіберіп, мазмұны жағынан дұрыс құралмаған сөйлемдер болды.

4-5 ұпай-оқушы берілген тапсырманы орындау барысында көптеген қателіктер жіберіп, мазмұны жағынан дұрыс құрылмаған сөйлемдер болды.

2-3 ұпай-берілген тапсырманы орындағанда көптеген қателіктер жіберіп соның ішінде сөйлемдері дұрыс құрылмаған мазмұны жағы мүлдем дұрыс ойластырылмаған.

Даму деңгейінің қорытындысы:

10 ұпай-жоғары

6-9 ұпай-орташа

2-5 ұпай –төмен

Қорытынды. «Шығарма» әдісі. Бұл әдісте бақылаушы топ пен эксперимент топтарына бақылау жүргіздім. Бақылаушы топта 4 «Б» сыныбынан 13 оқушы және эксперимент топта 4 «А» сыныбынан 13 оқушы қатысты. Бұл әдісте үш деңгей болды: жоғары, орташа, төмен. Оқушылардың білім деңгейін, отанға деген сүйіспеншіліктерін, сауатты жазуларын, сөйлемді байланыстыруларын бақылап анықтадым. Бақылау топтағы жоғары деңгейде 8 оқушы 61%, орташа деңгейде 3 оқушы 24%, төменгі деңгейде 2 оқушы 15% көрсеткіш көрсетті. Ал, эксперимент тобынан жоғары деңгейде 6 оқушы 46%, орташа деңгейде 6 оқушы 46%, ал төменгі деңгейде 1 оқушы 8% көрсеткіш көрсетті. Бақылау тобындағы оқушылардың көрсеткіштері жоғары болды.

2.2. Бастауыш сынып оқушыларын ана тілі сабағы арқылы отансүйгіштік сезімдерін қалыптастырудың әдіс-тәсілдері мен шарттары.

№1

Тақырыбы: Сүйемін, өскен Отаным

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілері: көрсету, жеке жұмыс, түсіндіру, сұрақ-жауап, ойын.

Көрнеіліктер және қажетті құралдар: слайд бойынша жұмыс жасау, әр түрлі суреттер.

№2

Тақырыбы: Жарық түнде жайлауда

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілері: сұрақ-жауап, түсіндіру, көрсету.

Көрнекіліктер және қажетті құралдар: слайд, жайлаудың суреті, сөзжұмбақ.

№3

Тақырыбы: Көкшетау

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру, көрсету.

Көрнекіліктер және қажетті құралдар: слайд, сұрақтар дайындалған карточкалар, суреттер.

№4

Тақырыбы: Туған жердің ыстығы-ай

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап, түсіндіру, көрсету.

Көрнекіліктер және қажетті құралдар: слайд, суреттер, жұмбақтар.

№5

Тақырыбы: Елтаңба мен Ту туралы жыр

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрсету.

Көрнекіліктер және қажетті құралдар: слайд, рәміздердің суреттері, карточкалар.

№6

Тақырыбы: «Ана құшағында»

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрсету.

Көрнекіліктер және қажетті құралдар: слайд, суреттер, сөзжұмбақ.

№7

Тақырыбы: «Бала Мәншүк»

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: түсіндіру, сұрақ-жауап, көрсету.

Көрнекіліктер мен қажетті құралдар: слайд, видеоролик, суретттер.

№8

Тақырыбы: «Әлияның ерлігі» Ж.Жұмақанов

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: әңгімелеу, баяндау, көрнекілік, шығармашылық тапсырмалар беру.

Көрнекіліктер мен қажетті құралдары: слайд, суреттер.

№9

Тақырыбы: «Мен соғысты жек көрем!»

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: сұрақ – жауап, топпен жұмыс, әңгімелесу, баяндау.

Көрнекіліктер мен қажетті құралдар: деректі фильм, плакат, слайд.

№10

Мақсаты мен мәліметтері: оқушыларды «Батыр Бауыржан» мәтінімен таныстыру. Бауыржан атамыз туралы естеліктермен, ерлік істерімен таныстыру. Оқушылардың ойлау, шығармашылық қабілеттерін және сөздік қорын, есте сақтау қабілеттерін қалыптастыру. Баланы батырлыққа, ерлікке, елжандылыққа, өз Отанын сүюге, адалдық пен адамгершілікке тәрбиелеу.

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: әңгімелему, сұрақ-жауап, көрсету.

Көрнекіліктер мен қажетті құралдар: слайд, суреттер.

№11

Тақырыбы: «Кімнің мекені жақсы?»

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: талдау, жинақтау, түсіндіру, сұрақ-жауап.

Көрнекіліктер мен қажетті құралдар: слайд, суреттер.

№12

Мақсаты мен мәліметтері: Оқушыларды Қасым Аманжоловтың «Туған жер» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету; өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау. Елге, жерге деген патриоттық сезімдерін ояту, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту. Оқушыларды тәрбиелі, ұқыпты, білімді, сабақ үстінде өзін ұстай білуге үйрету.

Оқыту формасы мен әдіс-тәсілдері: талдау, жинақтау, түсіндіру, сұрақ-жауап.

Көрнекіліктер мен қажетті құралдар: слайд, суреттер.

Тақырыбы: «Сүйемін, өскен Отаным»

Тапсырма: Ақын М.Мақатаев пен Қ. Аманжолов өлеңдерінде (соңғы жолдарында) қандай ұқсастық бар? Ұқсас жолдарды көшіріп жаз.

Мақсаты: оқушылардың өлеңдерді салыстыру кезінде еске сақтау қабілеттерін жақсартып, өлеңді жаттау дағдыларын арттыру. Шығармашылық ойлауларын арттыру, қиялдарын дамыту. Өлеңді ұйқасу үлгілеріне қарап ажыратуға үйрету.
Барысы: екі ақынның өлеңдерін салыстырып отырып дәптерлеріне өздік жұмыс ретінде орындайды. Екі өлеңдегі төрт тармақты екінші шумақтың ұйқасу үлгілерін төмендегі сызбаға қарап салыстыр. Не байқағандарын айтып ой алмасады.

Қ. Аманжолов М.Мақатаев

Мен өзіңдей байтақ едім, кең едім.

Сүйемін, өскен Отаным, Қызығыңды көріп еркін келемін. Жылысып өткен жылыңды

Сен де аямай бердің маған барыңды, Қарыздармын сондықтан,

Мен де аямай барымды саған беремін. Беремін талай жырымды.

Мақсаты: Оқушыны Әбділда Тәжібаевтың «Жарық түнде жайлауда» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау,оқушыларды отансүйгіштікке, елжандылыққа тәрбиелеу. Өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын, іздену қабілетін дамыту.

Тапсырма: Өлеңнің соңғы шумағындағы сөздерді пайдаланып, сөзжұмбақты шеш.

Мақсаты: оқушылардың шығармашылық ойлауларын дамытып, сабаққа деген қызығушылығын арттыру. Есте сақтау қабілеттерін жақсартып байланыстырып сөйлеулерін арттыру. Сөзжұмақты шешу ойлау қабілеттерін жақсартып шапшаңдыққа, тез ойланып шешуін айтуға үйретеді.

(1).... түнде, жазық дала, жайлауда,

Жалықпаймыз атқанша (2)... сайрауға.

(3)..., (5).... астында (4)......тербеліп,

Үйренгенбіз толқынды жыр (6) .......ға.

[Қосымша Ә]

Тақырыбы: «Көкшетау»

Мақсаты: Оқушыны Ілияс Жансүгіровтің «Көкшетау» атты өлеңін мәнерлеп, түсініп оқуға үйрету, оқушыларды ұлтжандылыққа, отанды сүюге үйреу. Өлеңнің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Тапсырма: Өлеңдегі бейнелі, көркем сөздерді мына сызбаға сүйеніп, теріп жаз.

Мақсаты: оқушылардың есте сақтау қабілеттерін дамытып, көркем сөздерді шығармаға қосып жазуға үйрету. Өлеңді жаттауға дағдыландырып ондағы әрбір ұйқасты есте сақтап, шығармашылық ойлауларын дамыту. Бұл сызба нұсқада көркем сөздерді жеке өз беттерінше жазады. Бір-бірінің жазған сөздерін салыстырып жаңа сөздерді үйренеді.

Барысы: сызбаға қарап көркем сөздерді жазады. Барлық оқушылар өздік жұмыс ретінде дәптерлеріне орындайды.

Қандай тау? Қандай тас?

Жомарт малта

Момақан маржан

Шипа ақық,меруерт

[Қосымша Б]

Тақырыбы: «Туған жердің ыстығы-ай»

Мақсаты: Оқушыны Қали Сапарбаевтың «Туған жердің ыстығы - ай» атты әңгімені түсініп оқуға үйрету, әңгіменің өзекті түйінді ойын ашуға жағдай жасау, Отанын сүюге, байлығын қорғауға, елжандылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу; өз бетінше шығармашылықпен жұмыс істеуге баули отырып, байланыстырып сөйлеуін, шығармашылық ойлауын дамыту.

Тапсырма: Туған жер, туған ел жөніндегі мына мақал-мәтелдердің жалғасын тауып жаз.

Мақсаты: оқушылардың мақал-мәтелдерді көптеп білулерін талап ету, мақал-мәтелдер ата-бабамыздан келе жатқан сөздер. Оны әрбір оқушы сөйлегенде, шығарма жазғанда қолдануға болатынын түсіндіру.

Барысы: мақалдардың басы айтылады соны оқушылар жалғастырады. Көп нүктенің орнына тиісті сөздерді айтады.

Туған елдей ел болмас,

Туған жердей жер болмас.

Отан – оттан да ыстық

Өз елің өлең төсегің.

Батыр туса ел ырысы.

Кісі елінде сұлтан болғанша,

Өз еліңде ұлтан бол.

Тақырыбы: «Елтаңба және Ту туралы жыр»

Мақсаты: оқушылардың Қазақстан туралы білімдерін кеңейту, Отанын сүюге, байлығын қорғауға, елжандылыққа, әсемдікті сезінуге, жауапкершілікке тәрбиелеу; өнерге деген қабілеттерін дамытып, елге, жерге патриоттық сезімдерін ояту; Ел рәміздерін, тарихын білуге, қастерлеуге үйрету; оқушыларға желтоқсан жұлдыздарының батырлығы, отаны үшін жанын аямаған еліміздің ұл-қыздарының ерлігі туралы түсінік беру.

Тапсырма: Пырақ пен Қыран сөздерінен диалог құрыңдар. Диалогке мәтіндегі мақал-мәтелдерді қатыстырып айтыңдар.

Мақсаты: оқушылардың сабаққа қызығушылығын арттыру, диолог құру арқылы сөздерді, сөйлемдерді дұрыс құруыларын тексеру.

1. 
   Елтаңба және Ту туралы білетіні бойынша мынадай кестені толтырады.
   

І. «Мен не білемін?» деген сұрақ бойынша оқушылар Тудың, Елтаңбаның авторын, ондағы бейнелердің қандай мағына беретінін айтуға болады. Елтаңба авторы – Шота-Аман Ыдырысұлы Уәлиханов. Тудың авторы – Шәкен Оңдасбекұлы Ниязбеков.