Инновациялық процестерді мемлекеттік реттеу

6.1. Инновациялық процестерді мемлекеттік реттеу.

6.1. Инновациялық процестерді мемлекеттік реттеу.

• 
  мемлекет деңгейінде;
  
• 
  жеке аймақ деңгейінде;
  
• 
  ұйым, кәсіпорын, фирмалар деңгейінде.
  

• 
  материалды өндіріс саласында прогрессивті қайта құруларды қамтамасыз ету;
  
• 
  әлемдік нарықта ұлттық өнімнің бәсекеқабілеттілігін көтеру;
  
• 
  елдегі экологиялық жағдайларды жақсарту;
  
• 
  елдің қауіпсіздігін күшейту.
  

Инновацияның дамуын мемлекттік қолдаудың маңызды формасы –инновациялық қызметті заңды реттеу, жақсы инновациялық климат құру, шағын бизнесті қолдау. Инновациялық қызметті мемлекеттік қолдауды жүзеге асырудың құралдарының бірі ғылымның даму концепциясын инновациялық болжауын жасау болып табылады.

Инновациялық қызметті мемлекеттік реттеудің ұйымдастырушылық маңызды факторлары болып мыналар табылады: инновациялық инфрақұрлымды дамуға мемлекеттік қолдау; инновациялық қызметті кадрлық қолдау; кадрлардың квалификациясын көтеру және қайта дайындау,; инновациялық қызметті қолдауды ақпараттық қамту т.б.

Инновациялық қызмет үшін мемлекеттің жасайтын құқықтық жағдайларына инновацияға қатысушылардың мүдделерін және құқықтарын қорғау мен субъектілердің қарым-қатнасының құқықтық негіздерін жатқызуға болады.

Осы көрсетілген жағдайлар жақсы инновациялық климатты құру, инновациялық қызметтің приоритеттерін қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
6.2. Инновациялық қызметті қаржыландыру.

Инновациялық қызметті қаржыландыру жаңа өнім, қызмет көрсету түрлерін жасау, ұйымдастыру, жобалауға қаржыны қолдану және оның бағыттарын білдіреді. Инновациялық қызметтердің барлық кезеңдерін ретті қаржыландырумен қамтамасыз ету өте маңызды. Осы міндеттерді шешуге инновациялық бағдарламаларды қаржыландыру, жобалы қаржыландыру, инновациялық қызметті қаржыландыратын арнайы ұйымдарды құру, инновациялық қорлар мен инновациялық банк және венчурлы қорларды құру ға мүмкіндік береді.

Инновациялық қызметті қаржыландыру көздерін сыртқы және ішкі деп бөлуге болады. Сыртқы қаржыландыру көздерін мемлекеттің , қаржы-несие ұйымдарының, жеке азаматтар мен қаржылық емес ұйымдардың қаржыларын тарту және қолдануды ұйғарады. Сыртқы қаржыландыру формалары әртүрлі болады, оларға: бюджеттік қаржыландыру, банк несиелерін қолдану, лизинг түріндегі қаржыландыру т.б жатады.

Инновациялық қызметті іштей қаржыландыру ұйымдар мен кәсіпорындардың өз қаражаттарын қолдануды қарастырады. Оған алдымен табыстар мен амортизациялы төлемдер, кәсіпорынның акционерлік капиталы жатады.

Инновациялық қызметті қаржыландырудың сыртқы формасының ішінде бюджеттік несиелер мен бюджеттен ассигинованиелеуді атап айтуға болады.

Сыртқы қаржыландыру формасының кеңінен тараған түрі құнды қағаздар эмиссиясы. Оның мақсаты қысқа мерзімде қажетті ақша қаражатын тарту болып табылады. ҚР эмиссиялы құнды қағаздардың кеңінен тараған түрі облигациялар болып табылады.

Қосымша сұрақтар:

1. 
   Кәсіпорын, ұйымның инновациялық қызметін мемлекеттік қолдау нені білдіреді?
   
2. 
   Мемлекетік мәндегі инновациялық жоба нені білдіреді? Оның негізгі мақсаты қандай?
   
3. 
   Нарықтық экономика жағдайында инновациялық қызметтегі маңызды рольді қандай орган атқарады?
   
4. 
   Аймақтық инновациялық саясатты жүргізудіңі негізгі принциптерін ата.
   
5. 
   Лизинг дегеніміз нені білдіреді? Оның қанай түрлерін білесің?
   

Шетел тәжірбиесінде инновациялық процесті ұйымдастырудың 3 негізгі формаларын бөліп көрсетуге болады:

• 
  әкімшілік-шаруашылық;
  
• 
  бағдарламалы-мақсаттық;
  
• 
  талапты (инициативті).
  

Ғылыми зерттеу мен тәжірбие-конструкторлы зерттеулерді орындайтын көптеген фирмалар өнеркәсіптер де қызмет етеді.

Микроэлектроника, биотехнология, робототехника сияқты прогрессивті салаларда ғылыми-техникалық міндеттерді шешуде ҒЗҰКЖ ұйымдастырудың бағдарламалы-мақсаттық формасы қолданылады.

Дамыған индустриалды елдерде кеңінен тараған , өндіріс пен ғылымның қарым-қатнасын ұйымдастырудың кешенді формасы ретінде технопарктер мен технополистер саналады.

Технополис-жаңа прогрессивті өнім өндірісі үшін құрылған немесе университеттер мен ғылыми-техникалық орталықтардың тығыз қарым-қатнасы негізінде жаңа ғылыми технологияларды жасау үшін құрылған ғылыми-өнеркәсіптік кешен.

Технополисте ғылым, техника және кәсіпкерлік біріктіріледі, академиялық ғылым, кәсіпкерлік, жергілікті және орталық билік органдары арасында тығыз серіктестік жүзеге асырылады.

Ал технопарктер өнеркәсіптік компаниялардың , өздерінің ғылыми-техникалық бөлімшелерімен ірі шоғырын білдіреді. Мұнда академиялық ғылым мүлдем жоқ, ал ғылыми зерттеу секторы технополистерге қарағанда әлсіздеу болады.

Инновациялық қызметі ұйымдастырудың прогрессивті формасының бірі- инкубаторлар. Бизнес-инкубаторы немесе технология инкубаторы жаңадан құрылу және қалыптасу стадиясындағы әртүрлі инновациялық формаларға жан-жақты қызмет көрсететін инновациялық инфрақұрлым элементі ретінде саналады. Бұл қызметтер кеңес беру, ақпараттық, ғимараттарды және құрал-жабдықтарды жалға беру түрлерінде болуы мүмкін. «Инкубаторлы кезең» фирма-клиент үшін тек 2-3 жылға ғана созылады, содан соң ол инкубаторлардан шығып, жеке қызметін бастайды.

Инкубаторлар АҚШ-та кеңінен тараған. Онда соңғы мәліметтер бойынша инкубаторлар бизнесінің ұлттық ассосациясына біріктірілген 600 шамасында инкубаторлар бар. АҚШ-та инкубатор қызметінің құрлымы әртүрліше мамандандырылған және жан-жақты болып келеді.

Қазіргі кезде әлем бойынша 2000-нан астам бизнес инкубаторлар қызмет етеді.Бизнес инкубаторлардың қызметі алдыңғы қатарлы технологияларды таратуға мүмкіндік береді, инновациялық жобаларды жүзеге асыруды тездетеді, әрекет етіп отырған компаниялардың бәсекеқабілеттілігін көтеруге , тұрғындарды жұмыспен қамтамасыз етуге , аймақтарда артта қалып қойған экоомика секторларының дамуы, кәсіпкерліктің этикасын көтеруге мүмкіндік береді.

Бизнес – инкубаторлар келесідей қызмет көрсетеді:

• 
  бизнес негіздерін оқыту;
  
• 
  маркетингтік қолдау көрсету;
  
• 
  бухгалтерлік есеп және қаржылық менеджмент;
  
• 
  ақпараттық қызмет көрсету;
  
• 
  бизнес бойынша мамандарды тарту.
  

«Технополис» термині грек сөзінен шыққан екі мағнаны білдіреді: «техно»-шеберлік және «полис»-қала, мемлекет. Технополистерді құру идеясы 20 ғасырдың 50 жылдары ортасында АҚШ-та пайдаболған. Ең алғашқы технополистер Колифорниядағы Селиконды дала және Рут 128 болды. Қазіргі кезде мұндай кешендер ғылыми өндіріс орталықтарына айналып бүкіл әлемге таратылған: олар Германияда, Францияда,Италия,Испания;Жапония т.б өнеркәсіптік дамыған елдерде кездеседі.

Технополистердің қызмет етуі ғылым мен өндірістің белсенді қарым-қатнасы негізінде ғана мүмкін.

Орыс ғалымдары А.И Татаркин мен А.Ф Суховейдің орындайтын функцияларының сипаты мен көлеміне байланысты технополистердің бес түрін бөліп көрсетеді:

1. 
   инновациялық орталықтар, ғылыми технологиялармен байланысты жаңа фирмаларға көмек көрсететін орталықтар;
   
2. 
   ғылыми зерттеу парктері, жаңа және бұрынна әрекет ететін фирмаларға қызмет көрсете отырып университетттер мен немесе ғылыми-зерттеу институттарымен тығыз байланыста болып отырады.
   
3. 
   Технологиялық парктер, олардың қарауында ғылыми фирмалар мен кәсіпорындардың желісі болады, бірақ олар университтер мен ғылыми-зерттеу институттарымен байланысқа түспейді.
   
4. 
   Технологиялық орталықтар жаңа жоғары технологиялық фирмаларың дамуы үшін құрылған қызмет көрсету кәсіпорындары.
   
5. 
   Технокешендер және ғылыми паркттер конгломераттары, аймақтарды жоғары технологиялық зоналарға айналдырумен байланысты болады.
   

Жаңалықтарды игеруде шағын инновациялық фирмалардың тиімділігі ірі фирмаларға қарағанда жоғары болады.

Шағын инновациялық фирмалардың келесідей артықшылықтары болады:

• 
  энтузиазм, персоналдардың инициативтілігі;
  
• 
  қаржы саласында-төмен капиталсыйымдылығы;
  
• 
  ішкі коммуникация саласында – «бетпе бет» коммуникация ішкі проблемаларға тез жауап беру.
  
• 
  Маркетинг саласында-сұраныстың өзгеруіне тез реакция беру.
  

Венчурлы фирмалар дегеніміз-алдын ала белгісіз табыспен жаңа технология мен өнімді жасаумен айналысатын коммерциялық ғылыми-техникалық фирма. Венчурлі қаржыландыру өзіндік ерекшелігі болады:

1. Жаңа ғылыми өнімді жасау және шығаруға бағытталған жоғары шағын технологиялық компанияларға бағытталады.

2. Венчурлы капитал жаңа жоғары технологиялық компанияларға орта және ұзақ мерзімге беріледі және компанияның өмірлік циклінің аяқталғанына дейін өзінің қалауы бойынша венчурлы салымшы ала алмайды.

3. Венчурлы капитал дәстүрлі емес компанияларды қолдауға бағытталады, бұл бір жағынан тәуекелді көтереді, екінші жағынан өте жоғары табыстарды алу мүмкіндігі көтеріледі.

4. Венчурлі қаржыландыру- компанияға белгілі бір көлемде қаржыны бөледі.

Тақырып бойынша қосымша сұрақтар:

1. 
   Технопарктер және технополистер нені білдіреді? Олардың ерекшеліктері мен қандай ұқсастықттары болады?
   
2. 
   Техноааполистердің қандай түрлері бар?
   
3. 
   Бизнес инкубаторлар дегеніміз не? Инкубаторлар қандай қызмет атқарады?
   
4. 
   Шағын инновациялық фирмалар мен ірі инновациялық фирмалар арасында қандай айырмашылық бар?
   
5. 
   Венчурлы инновациялық фирмалар егеніміз не? Олардың ерекшеліктерін ата.