41-сурет.
Сҥт тістерінің шығу және тҥсу мерзімдері
Бірінші тістер 6-8 айлық балада шыға бастайды: бірінші тҿменгі орта кҥрек тістер,
сосын жоғары орта жҽне қапталдағы кҥрек тістер шығады
(41-сурет).
Демек екінші
жылдың басында баланың 8 тісі болуы керек. Екінші жылдың аяғында барлық 20 сҥт тіс
толық шығып болады.
40-сурет.
Баланың еңбегін
өлшеу схемасы:
тегіс сызык – дҧрыс,
пунктирлі сызық –
дҧрыс емес
дұрыс емес.
Жоғарғы тістер:
Екінші азу тіс (моляр)
Бірінші азу тіс (моляр)
Иттіс
Қапталдағы кҥрек тіс
Орталық кҥрек тіс
Тӛменгі тістер:
Екінші азу тіс (моляр)
Бірінші азу тіс (моляр)
Иттіс
Қапталдағы кҥрек тіс
Орталық кҥрек тіс
Шығу мерзімі:
8-12 ай
9-13 ай
16-22 ай
13-19 ай
25-33 ай
Шығу мерзімі:
23-31 ай
14-18 ай
17-23 ай
10-16 ай
6-10 ай
Тҥсу мерзімі:
6-7 жас
7-8 жас
10-12 жас
9-11 жас
10-12 жас
Тҥсу мерзімі:
10-12 жас
9-11 жас
9-12 жас
7-8 жас
6-7 жас
84
Сҥт тістердің тиісті санын білу ҥшін баланың аймен есептелген жасынан 4 алып
тастау керек. Мысалы:
14 ай – 4
=
10 тіс.
5-7 жаста бірінші тҧрақты ҥлкен азу тісі
шығады. 7-8 жастан бастап, шыққандағы ретімен сҥт тісінің тҧрақты тіспен алмасуы
басталады. Сҥт тісі ауысып болғаннан кейін азу тісі шығады. Балада тҧрақты тістер саны
28. Кейін ересек адамдарда 4 ақыл тісі (кейбіреулерде 1-3, ал кейбірелерде тіптен
шықпауы мҥмкін) шығады.
Сҥт тістерінің шығуының кешігуі гипотиреозда, Даун ауруында, мешелде болады.
Тістердің ерте шығуы, сонымен қатар, бір немесе екі тҿменгі кҥрек тісінің бала туғанда
болуы бір жанҧя мҥшелерінде кездеседі.
Гетчин кҥрек тістері – жоғарғы кҥрек тісінің шайнау бетінде жарты ай тҽріздес оюы
бар қашау қҧсап ҿзгеруі. Бҧндай ҿзгерістер іштен туа пайда болған мерезде (сифилис)
кездеседі.
Жаңа туған баланың омыртқасында бҥгіліс болмайды. Мойын физиологиялық
бҥгілісі 2 айлығында, мойын қатайған кезде, пайда болады. Бала ҿз бетінше отыра
бастағанда, 6-7 айлығында, кеуде физиологиялық бҥгілісі (кифоз) пайда болып, ол
толығымен 6-7 жасында қатайып бітеді. Омыртқаның бел тҧсынан алға қарай бҥгілуі
(физиологиялық бел лордозы) 9-10 айлығында пайда болады да, мектеп жасында
толығымен қатайып бітеді. Содан соң сегізкҿздікте физиологиялық кифоз дамып,
жетіледі.
Бҧл ҿзгерістер жасы ҧлғая келе, тепе-тендікті сақтап, ішкі мҥшелерді бір қалыпта
ҧстап тҧратын бҧлшық еттер тонусының ҽсерінен жетіліп қатая тҥседі. Осыған орай,
қыздарға биік ҿкшелі аяқ киім киуге болмайды, ҥйткені бел лордозы ҿсіңкіреп кетіп, кейін
босану процессіне кеселін тигізуі мҥмкін.
Омыртқа жотасын қарағанда лордоз (бел тҧсындағы алға қарай бҥгіліс), кифоз (арқа
тҧсындағы омыртқаның артқа қарай бҥгулі
(42-сурет),
сколиоз – омыртқаның оңға немесе
солға бҥгілуін анықтайды.
Сколиоз болса, онда баланың бір иығы тҥсіп, бір иығы кҿтеріліп, бос тҧрғанда қолы
денесіне екі жағында екі тҥрлі (бір алғашырақ, бірі жақынырақ) тиіп тҧрады. Белі мен
қолының арақашықтығы екі жағында екі тҥрлі, яғни ассиметриялы болады.
Кифоз, бел сколиоздары туберкулезде, мешел ауруларында, баланы қолда дҧрыс
кҿтермегенде, партада дҧрыс отырмағандықтан пайда болады. Кифоз бен сколиоз бірден
кездескен жағдайда кифосколиоз деп аталады.
Кеуде қуысы. Ҿсу барысында кеуде қуысы, ҽсіресе оның тҥрі, кҿптеген ҿзгерістерге
душар болады. Бірінші жылы ол табаны тҿмен қараған тонус тҽріздес болады. Бірақ,
бірінші жылдың ҿзінде баланың ҿкпе кҿлемі 4-6 есе кҿбейеді. Ер балаларда 7-8 жаста,
кеуде қуысының жоғары бҿлігі кеңіп, толық ҧзындығы қысқарып, ересек адамның кеуде
қуысының қалпына келе бастайды.
Жаңа туған баланың кеуде қуысы жалпақ та, қысқа болып келеді. Ал, қабырғалары
горизонтальды орналасады. Бірінші жылдың аяғынан екінші жылдың басынан кеуде қуы-
сы ҧзарады жҽне қабырғалардың физиологиялық тҿмен тҥсуі пайда болады. Қабырғалар
қиғаштанып, аралықтары тарыла тҥседі. Эпигастральдық бҧрыштың мҿлшеріне кҿңіл
аудару керек. Оның мҿлшерінде байланысты шамамен баланың конституциясын (тҧлға,
дене қҧрылысы) бағалауға болады. Эпигастральдық бҧрыш 90
о
тең болса – нормостеник,
доғал болса – гиперстеник, ҥшкір болса – астеник болып есептелінеді.
Кеуде қуысын тексеру. Шҧңқыр тҽрізді кеуде — кеуде қуысының бҿлігінің шҧңқыр
тҽрізді болып тҿмен тҥсетін іштен біткен ақау. Бала кеудесіде қалыпты жағдайдан жиі
ауытқып, конус, цилиндр тҽрізденуі, тҿс сҥйегінің ілгері қарай шығуы («тауық кеуде» –
43-сурет),
ішке қарай майысып («етікші кеудесі»), жалпаюы байқалады.
Жҥрек тҧсындағы дҿңес (жҥрек бҥкірі). Іштен туа болған жҥрек ақауында кезде-седі.
Гаррисон сайы
(44-сурет)
– кҿк еттің кеудеге бекітілетін жері ішке қарай тартылып, сай
тҽрізденіп тҧрады. Ал, кеуденің тҿменгі қалқаны сыртқа қарай қайырылып тҧрады.
85
Қабырға таспиығы». V-VІІІ қабырғалардың шеміршек бҿлігінің сҥйектік бҿлігіне
ауысар жерінде бҧлтық тҽрізді сҥйектің жуандауы
.
Бҧл ҿзгерістер мешел аурулармен
«науқастанған балаларда кездеседі.
Достарыңызбен бөлісу: |
