Балалардың толеранттылық тәлімін тәрбиелеудегі ата-аналар дайындығы

27 

 

1. 

Коммуникативті  –  ақпаратпен алмасу  – вербалды қарым-қатынас (ауызша,  жазбаша) 

және вербалсыз қарым-қатынас (кинесетика – дене қимылдары, мимикалар,  проксемика – 

ауада және уақытпен ( пунктуальдық), экстралингвистика – күлкі, жылау, жөтелу, паузалар…,  

паралингвистика – дауыстың сапасы, (үлкен, төмен),  вокализация.   «Ақпаратпен алмасу» бір 

тілде сөйлесу, яғни айтылған ақпаратты басқа адамның дұрыс түсінгені.  

2.

Перцептивті. – бірін-бірі қабылдау процесі. Адамдар бір-бірімен қарым-қатынаста сыртқы, 

ішкі, мүмкіншіліктерін, мақсаттарын, эмоцияларын байқайды. Басқа адамның тәртібі арқылы 

оның сыртқы белгілерін оқимыз.   

3. Интерактивті. – қарым-қатынастың стратегиясын, тактикасын және процедураларын 

құрайды.  

Слайд 4. Перцептивті қарым-қатынастың механизмдері:  

Идентификация(сәйкемтендіру) - өзіңді біреудің орнына қою. Яғни, белгілі бір жағдайда 

өзіңді партнердың орнына қою арқылы оны түсіну.    

Эмпатия  – позитивті эмоционалды түсіну, оны қолдау. 

Рефлексия – басқа адамды қабылдай алу.  

Интерпретация «түсіндіру)– басқа адамның тәртібінің себебін түсіну (немесе  атрибуция )  

Қарым-қатынас аттракциясы – қарым-қатынас партнеры үшін адамның өзінің жеке әдемілігін 

құрауы.   

 

Слайд 5. Интерактивті қарым-қатынастың стратегиясы: 

кооперация  (бірге жұмыс жасау),  

ассоциация  (бір мақсат, әр түрлі іс-әрекет),  

үйренісу  (басқа топ арқылы мақсаттың берілуі),  

оппозиция  (басқа топтың мақсатын қабылдамау),  

бәсекелестік  (бақталастық, дау жанжал). 

 

Слайд 6. Қарым-қатынас құралы:  

экспрессивті – мимикалық: көру, мимика (ымдау), қолдың және дененің қозғалуы, дыбыстың 

дұрыстығы;  

заттық іс-әрекет – ауадағы дененің қозғалысы (жүзу, жүру, секіру, еңбектеу, ұшу); заттық іс-

әрекет ;  қарым-қарым құралы ретінде қолданылатын позалар; жақындау, жою, затты 

табыстау, өзіне тарту немесе өзінен алыстату; қарсылықты білдіретін позалар);   

сөйлеудің  қарым-қатынас құралы (айту, сұрақтар, жауаптар, қақпақылдау).  

Қарым-қатынас құралдары негізгі коммуникативті құрылымдарды құрайды.  

Слайд 7. Қарым-қатынастың деңгейлері: 

 

Кеңістікте және уақытта тұспалдау, назар аударту  

 

Үйлесімділікті іздеу (ақпарат көлемі, темп бойынша., көңіл-күй, позиция),  

28 

 

 

Ақпарат алмасу,  

 

Фактілерді бағалау,  

 

Проблемалы жағдай,  

 

Шешім қабылдау. 

 

 

Слайд 8.  Тапсырма 1. Есту және тыңдау. 3 микро топтарда жұмыс (толық 1 тапсырмадан 

көріңіз «Практикалық материалдар», п. 4.2. жинақ). 

 

Слайд 9. Бір-бірін дұрыс қабылдауға және бағалауға кедергі жасайтын ықпалдар: 

 

Қарым-қатынас жағдайларын келесі белгілер арқылы айқындау: мақсаттар, дәлелдер, 

тәлім-тәрбие түрлері мен мақсаттары үйлесімділігі, жағдайға байланысты көңіл күй. 

 

Алдын-ала берілген мақсаттар 

 

Бағалау таптаурыны (стереотип) 

 

Алдын-ала қорытынды  

 

Тыңдай алмау қабілеті 

 

Өз ойын өзгерте алмау 

 

Слайд 10.  Активті тыңдау кезінде жасауға болмайтын іс-әрекет.  

 

Ақыл беру 

 

Әңгімелесу кезінде тақырыпты өзгерту 

 

сөйлесіп тұрған адамға баға беру  

 

өз тәжірибесі бойынша әңгімелесу  

 

Слайд  11.  Активті тыңдаудың негізгі қағидалары: 

 

Дене тілі: Сөйлесіп отырған адамға тіке қарап, кішкене алдыға қарай иіліп, көз арқылы 

байланысу  

 

Мадақтаудың дыбыстары мен ишараттары: басты шайқалту, жақсы күлкі.  

   

Анықтайтын сұрақтар: “Сіздің айтуыңыз бойынша?” 

 

Формулировка жасау:  Естіген ақпаратты мағынасын өзгертпей  басқа сөздермен 

қайталап жеткізу.  

 

Слайд 12. Тапсырма 2. Айту, тыңдау немесе түсінік айту – қайсысы қиынырақ? Жұппен 

жұмыс жасау (толық тапсырма 2 көріңіз «Практикалық материалдар», п. 4.2.). 

Слайд 13. Тапсырма  3. Қарым-қатынас кезінде ақпаратты неге дәлме-дәл беру қажет? 2 

микротоптарда жұмыс. (толық тапсырма 3 «Практикалық материалдар», п. 4.2.). 

Слайд 14. Дау-жанжал 

Дұрыс жеткізілмеген немесе талқыланбаған ақпарат дау-жанжалға әкеліп соқтыруы мүмкін.  

Біздің әрқайсысымыз дау-жанжал жағдайларымен күнделікті өмірде кездесіп отырамыз.  

Адамдар арасында дау-жанжал жағдайлары кездесіп отырады. Бұл жерде еш таңқаларлық 

29 

 

жағдай жоқ. Американдық психолог Б.Вулдың айтуы бойынша: “өмір бұл шексіз дау-

жанжалдарды шешуден тұрады. Адамзат одан қашып құтыла алмайды. Адам тек оны шеше 

алады немесе дұрыс шешім табуды ізденіп, немесе оны басқа біреуге тапсыра алады”.    

Слайд 15. Дау-жанжал түсінігі және құрылымы   

Дау-жанжал бұл екі қарама-қарсы мақсаттағы адамдардың жағдайы. Латындық етістіктен 

қарсы шығу деген мағынаны білдіреді.  

Дау-жанжал құрылымы: 

1.   

Дау-жанжал объектісі (себеп); бағалау – бұл дау-жанжалдың ең негізгі объектісі (дау-

жанжал туғызатын жақтар көбіне қоғамдық, материалды, ішкі жан-дүниені қозғауы 

мүмкін); 

2. 

Дау-жанжалға қатысушылар,   

3. 

Дау-жанжал жағдайы, қоғамдық орта, дау-жанжал шарты;  

4. 

Жағдай (екі жақтың дау-жанжал іс-әрекеті) 

5. 

Дау-жанжалды субъективті түрде қабылдау және оның элементтері.  

 

Слайд 16. «Дау-жанжалды субъективті түрде қабылдау» деген не?  

Иммануил Кант:  «Біздің біліміміз тек қана объективті табиғатымызды ғана көрсетіп қоймай 

сонымен қатар санамызды да көрсетіп отырады. Сондықтан шынайы өмірді қабылдау оны 

көруде біраз сәйкестіктер болмайды. Осыдан кейде дау-жанжалдар шығып жатады.  

Слайд 17. Дау-жанжал жағдайларының себептері және адамдар арасындағы қарым-

қатынас  

 

Кездесу кезінде сөйлесіп тұрған адам тіке қарамай көзін жан-жаққа қашыртып тұрады. 

Ыңғайлы қарым-қатынастың жағдайы бұзылады, Адам сөйлесушімен әңгімесін бұзады. 

Әңгіме үшін формалды тақырыптар таңдайды- ауа райы т.б.  

 

 

«СЕН – хабарлама». 

Сіздің жұмысыңыз туралы сұрамайды, өзінің мәселелері туралы сөйлеспейді.   

 

Ұрысады, әр сөзге мән береді.  

 

Кешігеді немесе жиналысқа келмейді.  

 

Сізді "сыртыңыздан" сынайды. 

Сізді сөгіп, намысыңызға тиеді.   

 

Көңіл-күйін бақылауды өзін-өзі ұстай алмайды.  

 

 

Слайд 18. Тапсырма 4.  «Мен/СЕН – хабарлама дау-жанжалға қалай әсер етеді? 3 

топтан құрылған жұмыс (толық тапсырма 5 «Практикалық материалдар»,  п. 4.2.). 

 

Слайд 19. Тапсырма  5.  Дау-жанжалды қалай дұрыс шешуге болады?   

 

«Айсберг (мұзтау)» жағдайы. Кішкене топтарда жұмыс  (толық тапсырма 4. «Практикалық 

материалдар»,  п. 4.2).