ТӘЖІРБИЕЛІК ЖҰМЫС № 3
Карта бойынша аудандарды өлшеу.
Әртҥрлі объектілердің топографиялық карталар немесе пландардағы аудандарын ӛлшеу арқылы жергілікті жерлердегі (дәлірек айтқандадеңгейлік беттердегі) сәйкес контурлардың аудандарын анықтауға болады.
Аудан масштабы план немесе картаның сандық масштабының екінші дәрежесіне тең. масштаб.
Мысалы: масштабы 1 : 10 000 карта ҥшін аудан масштабы (1 : 10 000)2 немесе 1
: 100 000 000 тең болады.
Нақты тәжірбиелік мақсатта атаулы масштабты қолданған ыңғайлы, яғни жергілікті жердегі 1 см2 немесе 1 м2 берілген масштабтағы картада қаншаға тең екенін анықтау қажет.
Мысалы: масштабы 1 : 25 000 картада
см-де 250 м, 1 см2-та (250 м)2 - 1 см2-та 62 500 м2;
мм-де 25 м, 1 мм2-та (25 м)2 - 1 мм2-та 625 м2 Еске сақтау қажет:
1см2=100 м2
1м2=10 000 см2
1км2=1000 000 м2
1га=10 000 м2
1км2=100га см2 Әдетте аудандар картада графикалық әдіспен немесе палетка кӛмегімен
ӛлшенеді.
Графикалық әдіс. Бҧл әдістің мәні картада бӛлік ауданы қарапайым геометриялық фигураларға-тікбҧрыштарға, трапецияларға, ҥшбҧрыштарға т.б. бӛлінеді. Содан соң геометриялық әдіспен олардың аудандары табылады (геометриялық формулалар бойынша). Қажетті бейне тҧрғызулар сызғыш, бҧрыштама және жіңішке ҧшталған қарындаш кӛмегімен жасалады. Жекелеген фигуралар аудандары қосылып, берілген карта масштабына айналдырылып, м2, км2, га-мен ӛрнектелген объект ауданы алынады.
Еске тҥсіру қажет:
Sҥшбҧрыш=1/2• а•һ
Sтіктӛртбҧрыш=а•в
Sтрапеция=а+в/2•һ
Sквадрат=а2
9
Мысалы:
а) масштабы 1 : 10 000 картадағы орман территориясының формасы тіктӛртбҧрышқа ие, қабырғаларының ҧзындықтары 41 мм және 31мм. Орман
ауданы гектармен анықтаймыз. Тіктӛртбҧрыш ауданы 41 мм • 34 мм = 1394 мм2. 1 см-де 100 м, 1 мм-де 10 м, 1 мм2-та (10 м)2 , 1 мм2-та 100
м2. Орман ауданы = 1394 мм2 • 100 м2 = 139400 м2 = 13, 94 га
б) масштабы 1 : 300 000 картадағы бақша бӛлігінің формасы квадрат (қабырғалары 2,4 см) және ҥшбҧрыш (негізі 2,1 см, биіктігі 1,5 см) болып табылады. Объект ауданын табамыз. Квадрат ауданы (2,4 см)2 = 5,76 см2, ҥшбҧрыш ауданы 0,5 • 2,1 -1,5 = 1,575 см2. Жалпы аудан 5,76 см 2 + 1,575 см2 = 7,335 см2. Картадағы 1 см жергілікті жердегі 3 км-ге тең, 1 см2-де 9 км2. Объект ауданы: 7,335 см2 • 9 км2 = 66,015 км2.
Графикалық әдіспен қисық контурлы объекттердің де ауданын анықтауға болады. Бҧл жерде объектті геометриялық фигураларға бірін-бірі толықтыратындай етіп бӛледі.
Достарыңызбен бөлісу: |