Байсарова г. Г

жүктеу 466,84 Kb.

бет	4/26
Дата	21.01.2022
өлшемі	466,84 Kb.
	#34280

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 26

БАЙСАРОВА Г. Г. МЕТОДИЧКА КАРТОГРАФИЯ (КАЗ)

ТӘЖІРБИЕЛІК ЖҰМЫС № 1
Карта масштабы
Карта масштабы дегеніміз картадағы сызық ҧзындығының осы сызықтың жергілікті жердегі горизонталь проекциясына қатынасы. Масштаб – бҧл жергілікті жердегі (жер бетіндегі) сызықты картаға кӛшіру барысында оның ҧзындығының қанша есе кішірейетіндігін кӛрсететін шама.
Масштаб картаның оңтҥстік рамкасының астында келтіріледі және сандар қатынасымен (сандық масштаб), сӛзбен (атаулы масштаб), сондай-ақ графикалық тҥрде (сызықтық масштаб) ӛрнектеледі.
а) Сандық масштаб бӛлінгішінде бірлік, ал бӛлгішінде жергілікті жердегі горизонталь проекция сызықтарының азаю деңгейін бейнелейтін сан жазылған бӛлшек тҥрінде бейнеленеді.

Әрқашанда сантиметрмен беріледі (см).
Мысалы: 1 : 1 000 000 – Картадағы 1 см жергілікті жердегі 1000000 см-ге сәйкес

келеді (кішірею дәрежесі 1000000 есе). 1 : 200 000 - Картадағы 1 см жергілікті

жердегі 200000 см-ге сәйкес келеді. 1 : 50 000 - Картадағы 1 см жергілікті
жердегі 50000 см-ге сәйкес келеді. 1 : 100 - Картадағы 1 см жергілікті жердегі 100 см-ге сәйкес келеді. 1 : 5 - Картадағы 1 см жергілікті жердегі 5 см-ге сәйкес келеді.
б) Атаулы масштабта жергілікті жердегі қанша арақашықтық картадағы 1 см-ге сәйкес келетіні жазбаша кӛрсетіледі.

Мысалы:

1см-де 1 км

1см-де 500 м

1см-де 50 м

1см-де 3 км
1см-де 1000 м

в) Сызықтық масштаб ҧзындығы 1 см-ге тең кесінділерге бӛлінген және бҧл кесінділер жергілікті жерде қандай арақашықтыққа сәйкес келетіні жазбаша берілген сызғыш тҥрінде беріледі.

Картада 1 см-ге сәйкес келетін сызықтық масштабтың тең кесінділері масшатаб негізі (а) деп аталады. а = 1 см = 100 м

Арақашықтықты ҥлкен дәлдікпен ӛлшеу ҥшін, сызықтық масштабтың сол

жақ негізін ҧсақ (картада 1мм-ге сәйкес келетін) бӛлшектерге бӛлінуі масштаб

дәлдігі (в) 1 деп аталады.

в = 1 мм = а = 10 м

Берілген масштабты картада 0,1 мм-мен бейнеленетін, яғни кӛздің рҧқсат ету қабілетіне сәйкес келетін, жергілікті жердегі сызықтық арақашықтық масштабтың шектік дәлдігі (в1) деп аталады.
в1 = 0, 1 мм = в = 1 м 10

Мысалы: 1 : 1 000 000

= 1 см = 1 000 000 см = 1 000 0 м = 10 км

= 1 мм = 1 000 00 см = 1 000 м = 1 км в1 = 0,1 мм = 1 000 0 см = 1 00 м = 0, 1

км. 1 : 1 000 000, Картадағы 1 см жергілікті жердегі 1 000 000 см-ге сәйкес келеді. Екінші тҧрған санды жергілікті жерде ӛлшеулер жҥргізуде қолданылатын ірі бірліктерге айналдыру қажет, яғни метр немесе километрге. Олай болса, картадағы 1 см жергілікті жердегі 10 км-ге тең болады.

Еске сақтау қажет:1 см = 10 мм, 1 м = 100 см, 1 км = 1000 м 1:500000 а = 1 см = 500 000 см = 500 0 м = 5 км

= 1 мм = 500 00 см = 500 м

в1 = 0,1 мм = 500 0 см = 50 м
Бірқатар картаға арналған стандартты масштабтар дайындалған:

1 : 5 000, 1 : 10 000, 1 : 25 000, 1 : 50 000, 1 : 100 000, 1 : 200 000, 1 : 300 000,

1 : 500 000, 1 : 1 000 000.
Мағлұмат үшін: ежелгі карталарда мынадай ҧзындық ӛлшемдері қолданылған: 1 верста = 1,067 км, 1 сажень = 2,134 м, 1 дюйм = 2,54 см. Ағылшындық ӛлшемдер жҥйесі 1 миля = 1,609 км.

жүктеу 466,84 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 26