Фармацевтика өнеркәсібін ПЭСТ-талдау

Фармацевтика өнеркәсібін ПЭСТ-талдау
ПЭСТ-талдаудың негізгі факторлары:
• Экономикалық факторлар;
• Технологиялық факторлар;
• Әлеуметтік факторлар;
• Саяси факторлар.
Факторлар
Факторлар
Ескертпе
Мақсаттарға 
қол жеткізуге 
ықпал ететін 
(белгісі «+»)
Мақсаттарға 
қол жеткізуге 
кедергі 
(белгісі «-»)
1. Экономикалық факторлар
1.1.
Перспективалары 
нарықтың өсу өсуі 
есебінен тұтыну
1.2.
+3
Перспективала
ры көлемінің 
өсуі 
112

компанияларын
ың сату
1.3.
Өсуі әсері сыртқы 
компания қазақстан 
нарығы
1.4.
+3
2. Технологические факторы
2.1.
Ұлғайту сату 
сыртқы дәрілік 
құралдарының өсуі 
қысым қазақстандық
өндірушілер.
2.2.
Өсуі дистрибуция 
жүйесінің, соның 
ішінде, желілік 
дәріханалар
2.3.
+3
Кеңейту 
мүмкіндіктер 
бөлшек жүзеге 
асыру өнім
2.4.
Жетіспеушілігі 
айналым қаражат 
емдеу-
профилактикалық 
мекемелерде
2.5.
-3
Күрделілігі 
жұмыс 
компаниялар 
тұтынушылар 
(ауруханалар, 
емдеу 
ұйымдастыру)
2.6.
2. Технологиялық 
факторлар
3. Әлеуметтік факторлар
3.1.
+3
Мүмкіндігі 
серпіліс жасап, 
нарығында
3.2.
Арттыру жүйесінің 
рөлін өткізу және 
жылжыту
3.3.
+5
Тиімді сату 
және жылжыту
береді 
компанияларға 
маңызды 
бәсекелестік 
113

артықшылығы
3.4.
Оқыту персоналдың
4. Саяси факторлар
4.1.
Бірте-бірте көшу 
отандық өндірушілер
стандарт GMP
4.2.
+4
4.3.
-4
Өсуі 
мүмкіндігі 
шығу 
экспорттық 
базарлар.
4.4.
Өсуі шығындар 
өндірісі 
қазақстандық 
препараттар.
4.5.
Автоматтандыру 
қызмет және енгізу 
ақпараттық жүйелер
4.6.
+2
Көшу на 
клиентоориент
ированный 
көзқарас 
автоматтандыр
у бизнес-
процестерді
Бағалау әсер ету дәрежесі әр оқиғалар жүргізіледі 5-балдық шкала (5 - қатты әсері; 1 - қауіп-
қатерлер болмауы).
Фармацевтикалық өнеркәсіпті дамыту бойынша ұсынымдар
Жүргізілген талдау нәтижелерін назарға ала отырып, саланы қолдау
және оның даму қарқынын арттыру жөніндегі шараларды күшейту қажет:
1. Кеден одағы аумағына фармацевтикалық өнеркәсіп өнімдерін заңсыз
әкелгені үшін жауапкершілікті күшейту; 
2. Жалған препараттармен күресу үшін ішкі оймалау жүйесін енгізу
мәселесін қарастыру.
3. Фармацевтика өнеркәсібі субъектілеріне энергия ресурстарына
арналған шығыстардың бір бөлігін өтеуге республикалық бюджеттен
субсидиялар беру мүмкіндігін қарастыру;
4. Отандық фармацевтикалық өнеркәсіп өнімдерін ілгерілету жөніндегі
қызметті қамтамасыз ету және оның танымалдығын арттыру үшін
отандық фармацевтикалық өнеркәсіп тауарларын өндірушілер туралы
телевизиялық бағдарламалар циклін дайындау және шығару жолымен
саланы БАҚ-та ақпараттық қолдауды жүзеге асыру;
114

5. Отандық өндірушіге деген сенімді арттыру үшін ұлттық басшылық
пен препараттарды қолдану бойынша ұсыныстар жасап, шығару
керек. Ауыстыруға жатпайтын дәрілердің тізімін жасау, дәрілердің
жанама реакциялары туралы ақпарат жинау жүйесін әзірлеу, жанама
әсерлердің анықталу механизмдерін анықтау (фарматерапиялық
асқынулар халық өлімінің ондығына кіреді).
Дәрілік заттарды өндіру саласы инвестициялық тартымды болып
табылады. АҚШ долларына жуық мөлшерде (тек таблеткалық цехқа 13,5
млн.доллар инвестицияланған) отандық дәрілік заттар нарығының 70%
үлесін иеленетін "SANTO" сауда белгісімен "ХимФарм" АҚ-ның ірі отандық
фармацевтикалық өндірісіне тартылған инвестициялық қаражат көлемінің
мысалында осы салаға қаражат тарту перспективасына көз жеткізуге болады.
Айта кету керек, Инвестициялар GMP (Good Manufacturing Practice) өндіріс
стандарттарын сақтауға дайындық есебінен тартылған.
GMP тиісті өндірістік практикасы – бұл халықаралық сапа стандарты,
оған сәйкес ЕО елдері, АҚШ, Жапония сияқты қатаң реттеуші жүйесі бар
елдерде дәрілік заттар өндірісі жүзеге асырылады. GMP стандарттарының
әлемдік тарихы 1963 жылдан бастап АҚШ-та бастау алады, онда ғалымдар
тобы дәрілік препараттарды сапалы және қауіпсіз өндіру шарттарын
регламенттеуге арналған арнайы ережелерді әзірледі. 1969 жылы ДДҰ
қарары қабылданды, ол барлық елдерге GMP WHO ережелерін қолдануды
ұсынды. "SANTO" компаниясының барлық өнімдері осы стандарттарға
сәйкес келеді.
Әлемде вирусқа қарсы және иммуномодуляторлық препараттарды
тұтынудың айтарлықтай өсуі байқалады. Фармацевтикалық компаниялар
өндірістік қуаттардың шыңына жетті. Бұл фактор қалыптасқан пандемиямен
байланысты. Зерттеу кезінде COVID-19 ауруының расталған жағдайларының
саны 9 млн. астам адамды құрайды. Атап айтқанда, Қазақстанда бұл сан 18
мың адамды құрайды. Орташа алғанда, ел бойынша сырқаттанғандардың
күнделікті өсімі 7% - ды құрайды, яғни елдің әрбір екінші тұрғыны дәрі-
дәрмекпен емдеу немесе алдын алу үшін тұрақты мұқтаж болады. Бүгінгі
күні, пандемия медициналық қызметтерді қоса алғанда, фармацевтикалық
өнімдерді қамтамасыз етудегі әлсіз тұстарды ашты (тест қоршаулары және
т.б.). Экономикалық құлдырау және дәрі-дәрмектің жоғары бағасы аясында,
айтарлықтай импорт есебінен отандық фармацевтикалық кәсіпорындардың
өсуі талап етіледі. 2019 жылдың тоғыз айында Қазақстан 19,5 мың тонна дәрі
– дәрмек-күніне 72 тоннаға жуық импорттады. Бұл елдің фармацевтикалық
қауіпсіздігінің әлсіз тұстарын және импортты алмастырудың жоғары
әлеуетін көрсетеді. Вирусқа қарсы дәрілік және профилактикалық құралдарға
сұраныстың өсуі фармацевтикалық өнімдерді өндіру саласындағы жобаларға
жоғары рентабельділікті қамтамасыз етеді.
115

Орындаушы 
 Абишев У.С.
116