Дәріс тақырыбы №8. Мұғалімнің сӛзі. Сӛйлеу техникасы және сӛйлеу мәдениеті.
1 Мұғалімнің сӛзі. Сӛйлеу техникасы және сӛйлеу мәдениеті.
2 Ырғақ.
3 Сӛйлеу техникасы (мәнері)
4Тыныс, тыныстау
5Дауыс, дикция.
Мұғалімнің сӛзі. Сӛйлеу техникасы және сӛйлеу мәдениеті.
Мұғалім педагогикалық сӛйлеу функцияларын дұрыс жүзеге асыру керек.
Сӛйлеу функциясы мыналарды жүзеге асырады:
а)
мұғалім
мен
оқушы
арасындағы
байланысты
орнатады;
ә) балалардың санасына, мотивіне, сезіміне әсер етіп оны қалыптастырады;
б) оқу материалының оқушылардың санасында қабылданып, нығайтылуына әсер етеді;
в) оқушылардың білім және тәжірибе жұмыстарын дұрыс ұштастырып үйлестіреді.
Ырғақ
Сӛйлеудің жылдам, жай болуы - дауыс ырғағына байланысты. Эксперименттік
тәжірибелерге қарағанда үлкен адамдар бір минутта 120-150 сӛз айтуға болады. 5-6 сыныптар
үшін "60" сӛзден, 9-11 сыныптар үшін 75-100 сӛзден аспағаны дұрыс. Материалдың қиындау
жерін жай айту, одан жеңілдеу материалды тез айту, белгілі дауыс ырғағын дұрыс қолдануға
байланысты. Дауыстың мәнерлі болуы үшін логи-калық, психологиялық паузаны пайдалану
керек. Ӛзіңнің дауысыңды бағалағаннан кейін: тыныс алу, дикцияны жӛндеу, дауыс
байланысын жӛндеу, оймен байланыстыру қажет.
Пауза, темп және әдістеме интонация жасайды. Мұғалімнің сӛзі
-
ӛзінің табиғилығымен
мәнерлі болуы керек. Интонациялық байлығымен арнайы жаттыққан дұрыс.
Мұғалім ӛз даусын дұрыс аңғарып, бағалап тұрақты түрде жаттықтыру керек.
Демалуын, дикциясын дұрыстау, дауыс байланысын жасау керек. Мұғалім дауысы, сӛзі анық
оқушының зейінін аударарлық және ойландырарлық іс-әрекетке жаттығушылық сипатта
болу керек. Сонда ғана мұғалімнің сӛйлеу техникасы бір қалыпқа келіп, оның негізгі
функциясын жүзеге асырады. Педагогтың барлық ішкі тәртібінің дұрыстығын байқатып
тұрады.
Мәнерлеп оқу, сӛйлеу дағдысына жаттығу, метафора, эпитет, теңеу - сияқты
кӛркемдегіш сӛздерді қолдана білу, сӛйлеу интонациясын дұрыс жүргізу, ӛзінің кӛпшілік
алдына сӛйлеген сӛзіпе бақылау жасау, аудиторияға қалай ұнайма соған бақылау бағдар
жасау керек.
Коммуникативті білгірлікті, бейімділікті, әлеуметтік қарым-қатынас құралдарын
пайдалануды бақылау, дамыту, әлеуметтік қиял ӛзін-ӛзі реттеу, ӛз еркіне әсер ету сенімін
арттыру сияқты сапаларды дамыту.
Сӛйлеу психофизикалық ерекшеліктер, әдет-дағдысын жүзеге асыру.
Жоғарыда кӛрсетілгендей мұғалім сӛзіне байланысты қолданылатын құрал-әдістерді
жүзеге асыру, педагогикалық шеберлікті дамыту процесіне жатады.
|